دوای چەند ساتێکی کەم دوای هێرشکردنە سەر سوریا لە وتارێکدا سەرۆکی ئەمەریکا وتی " نیازی کارەکانی ئەمشەومان بنیاتنانی رێگرێکی بەهێزە دژی بەرهەمهێنان، بڵاوکردنەوە و بەکارهێنانی چەکی کیمیاییە. بنیاتنانی ئەم رێگرە زۆر گرنگە بۆ بەرژەوەندی ئاسایشی نیشتیمانی ئەمریکا".
وتاری هێرشکردنە سەر سوریا
هەینی ١٣ نیسان ٢٠١٨
هاوڵاتیانی ئەمریکا، کەمێك لەمەوبەر فەرمانم بە هێزە چەکدارەکانی ئەمریکا کرد هێرشی بەدیقەت* بكەنە سەر ئەو ئامانجانەی پەیوەستن بە توانای چەکی کیمایی دیکتاتۆری سوریا بەشار ئەسەدەوە.
لەئێستادا ئۆپەراسیۆنێکی هاوبەش لەگەڵ هێزە چەکدارەکانی فەرەنسا و بەریتانیا له‌گۆڕێیه. سوپاسی هەردوولایان دەکەین. ئەمشەو، دەمەوێت قسەتان لەبارەی ئەوەوە بکەم کە بۆچی ئەم هەنگاوەمان هەڵگرت. ساڵێك لەمەوبەر، ئەسەد هێرشێکی دڕندانەی چەکی کیمیایی کردە سەر خەڵکە بێتاوانەکەی خۆی. ئەمریکا بە ٥٨ موشەك وەڵامیدایەوە کە ٢٠ لە سەدی هێزی ئاسمانی سوریای تێکشکاند.
شەممەی رابردوو، رژێمی ئەسەد دووبارە چەکی کیمیایی بەکارهێنایەوە بۆ کوشتاری مەدەنی بێتاوان -- ئەمجارە، لە شارۆچکەی دوما، نزیك دیمەشقی پایتەخت. ئەم رەشەکوژییە برەوسەندنێکی بەرچاوبوو لە کردەی بەکارهێنانی چەکی کیمیایی لەلایەن ئەو رژێمە نەگریسەوە.
ئەو هێرشە شەڕەنگێز و ناهەموارە وایکرد دایکان و باوکان، کۆرپە و منداڵان، لە ئازاردا بگەوزێن و بۆ هەناسەیەك دەم دابچەقێنن. ئەمە رەفتاری مرۆڤ نیە؛ بگرە تاوانی وەحشییەکە.
دوای ترس و تۆقینی سەدەیەك لەمەوبەری جەنگی یەکەمی جیهانیی، نەتەوە شارستانییەکان پێکەوە هاوبەشییان کرد بۆ قەدەغەکردنی چەکی کیمیایی. چەکی کیمیایی بەتایبەت مەترسیدارن نەك تەنیا لەبەرئەوەی ئازارێکی بێسنوور دەگەیەنن، بەڵکو لەبەرئەوەی تەنانەت بڕێکی کەمیش دەکرێت کارەساتێکی فراوان بخوڵقێنێت.
نیازی کارەکانی ئەمشەومان بنیاتنانی رێگرێکی بەهێزە دژی بەرهەمهێنان، بڵاوکردنەوە و بەکارهێنانی چەکی کیمیاییە. بنیاتنانی ئەم رێگرە زۆر گرنگە بۆ بەرژەوەندی ئاسایشی نیشتیمانی ئەمریکا. وەڵامی هاوبەشی ئەمریکا، بەریتانیا و فەرەنسا بۆ ئەم ستەمکارییانە هەموو ئامرازەکانی هێزی نیشتیمانیمان یەکدەخات -- سەربازیی، ئابوریی و دیبلۆماسی. ئێمە ئامادەین بەردەوامیی بەم وەڵامە بدەین هەتا رژێمی سوریا دەوەستێت لە بەکارهێنانی ماددەی کیمیایی قەدەغەکراو.
ئەمشەو پەیامێکیشم هەیە بۆ ئەو دوو حکومەتەی بەرپرسی سەرەکیین لە پشتگیرییکردن، پڕتفاقکردن و یارمەتی دارایی رژێمی تاوانکاری ئەسەد. بۆ ئێران و بۆ روسیا، پرسیار دەکەم: چ جۆرە نەتەوەیەك دەیەوێت هاوشان بێت لەگەڵ کۆکوژی خەڵکی بێتاوان، ژنان و منداڵان؟
دەکرێت حوکمی نەاتەوەکانی جیهان بدەین بەو هاوڕێیانەی کە هەیانە. لە دوورمەودادا هیچ نەتەوەیەك سەرکەوتوو نابێت بە برەودان بە دەوڵەتانی یاخی، ستەمکارانی دڕندە و دیکتاتۆرە پیاوکوژەکان.
لە ٢٠١٣، سەرۆك پوتین و حکومەتەکەی بەڵێنیان بە جیهان دا کە گرەنتی بنەبڕکردنی چەکی کیمیایی سوریا دەدەن. هێرشەکەی ئەمدواییەی ئەسەد -- وەڵامەکەی ئەمڕۆش -- ئەنجامی راستەوخۆی شکستی روسیایە لە بەدیهێنانی ئەو بەڵێنە.
دەبێت روسیا بەڵێن بدات ئایا لەسەر ئەم رێچکە تاریکە بەردەوام دەبێت، یان پەیوەندی بە نەتەوە شارستانییەکانەوە دەکات وەك هێزێك بۆ سەقامگیریی و ئاشتیی. بەهیواین رۆژێك لەگەڵ روسیا پێکبێین و رەنگە تەنانەت ئێرانیش -- بەڵام رەنگە واش نەبێت.
ئەمە دەڵێم: ئەمریکا زۆری هەیە بیبەخشێت، بە بوونی گەورەترین و بەهێزترین ئابوری لە مێژووی جیهاندا.
لە سوریا، ئەمریکا -- بە بوونی تەنیا هێزێکی بچوك بۆ بنەبڕکردنی ئەوەی لە داعش بەجێماوە -- ئەوەی پێویستە دەیکات بۆ پاراستنی خەڵکی ئەمریکا. ساڵی رابردوو، نزیکەی ١٠٠ لە سەدی ئەو خاکەی پێشتر لەدەستی بەناو خەلافەتەکەی داعش بوو لە سوریا و عێراق رزگارکراو لەناوبران.
ئەمریکا دۆستایەتیەکانیشی لە تەواوی خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا بنیاتناوەتەوە. داوامان لە هاوبەشەکانمان کردووە بەرپرسیارێتیەکی زیاتر بنوێنن لە پاراستنی ناوچەکەیان، لەنێویاندا بە بەشداری بڕێکی زۆر لە پارە بۆ سەرچاوە، تفاق و هەموو هەوڵەکانی دژی داحش. بەشدارییەکی زیاتر لەلایەن دۆستەکانمانەوە، لەنێویاندا سعودیە، ئیماراتی عەرەبی، قەتەر، میسر و ئەوانیدی دەکرێت دڵنیایی بدات بەوەی ئێران سوود لە لەناوبردنی داعش نابینێت.
بە هیچ جۆرێك ئەمریکا نایەوێت بۆ کاتێکی دیارینەکراو لە سوریا بمێنێتەوە. بە بەشداریکردنی زیاتری نەتەوەکانی دیکە، چاوەڕێی ئەو رۆژەین کە جەنگاوەرەکانمان دەهێنینەوە بۆ وڵات. ئەوانیش جەنگاوەری مەزنن.
بە روانین لە جیهانە کێشەدارەکەمان، ئەمریکیەکان هیچ وەهمێکیان نیە. ناتوانین جیهان لە شەڕەنگێزی پاکبکەینەوە، یان لەهەر شوێنێك ستەمکاریی هەبوو کاردانەوەمان هەبێت.
هیچ رادەیەك لە خوێن و سامانی ئەمریکا ناتوانێت ئاشتی و ئەمنیەتی هەمیشەیی بۆ خۆرهەڵاتی ناوەڕاست دابین بکات. شوێنێکی پڕکێشەیە. هەوڵدەدەین باشتری بکەین، بەڵام شوێنێکی پڕکێشەیە. ئەمریکا هوابەش و دۆست دەبێت، بەڵام چارەنوسی ناوچەکە بەدەستی خەڵکی خۆیەوەیەتی.
سەدەی رابردوو، رێك چاومان بڕییە تاریکترین شوێنەکانی رۆحی مرۆڤ. ئەو مەینەتیەمان بینی کە دەکرێت بڵاوبێتەوە و ئەو شەڕەنگێزییەی دەکرێت زاڵبێت. بە کۆتایی جەنگی یەکەمی جیهانی، زیاد لە یەك ملیۆن کەس بە چەکی کیمیایی کوژران و برینداربوون. هەرگیز نامانەوێت ئەو دیمەنە دڵتەزێنە ببینینەوە.
بۆیە ئەمڕۆ، نەتەوەکانی بەریتانیا، فەرەنسا و ئەمریکا مارشی هێزە چاکەخوازەکەی خۆیان رێکردووە دژی بەربەرییەت و دڕندەیی. ئەمشەو، داوا لە هەموو ئەمریکیەکان دەکەم نزایەك بۆ جەنگاوەرە نەجیب و هاوپەیمانەکانمان بکەن لەکاتێکدا ئەرکی خۆیان بەجێدەگەیەنن.
نزادەکەین خودا ئاسودەیی ببەخشێت بۆ ئەوانەی لە مەینەتیدا دەژین لە سوریا. نزا لە خودا دەکەین رێنمایی تەواوی ناوچەکە بکات بەرەو داهاتوویەکی شەرافەتمەند و ئاشتیخواز.
نزاش لە خوا دەکەین کە بەردەوام بێت لە چاودێریمان و رەحم بە ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا بکات.
سوپاس، شەوشاد. سوپاس.
* بە هێرشێك دەوترێت کە لە یەك کاتدا ئامانج لەناوببات و نەشهێڵێت مەدەنی یان هیچ شتێکی تر کە ئامانج نیە بەربکەوێت.
وەرگێرانی: رۆژنامەنووس شاڵاو فەتاح