عیماد ئەحمەد، جێگری سەرۆك وەزیرانو ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی
نیشتمانی كوردستان، سەبارەت بە بارودۆخی یەكێتی لە هەڵبژاردنی ئەمجارەو
پێشبینی ئەنجامی هەڵبژاردنەكانو پرسی پێكهێنانی حكومەت، لەچاوپێكەوتنێكی
تایبەتدا بۆ سپی میدیا دەدوێت:
سپی میدیا: یەكێتی نیشتمانی
كوردستان چۆن دەڕوانێتە هەردوو هەڵبژاردنی پارێزگاكانی هەرێمو پەرلەمانی
عێراق، ستراتیژی یەكێتی چییە لەم هەڵبژاردنە دا؟
عیماد ئەحمەد: یەكێتی نیشتمانی كوردستان بەگرنگیەكی زۆرەوە دەڕوانێتە ئەو دوو
هەڵبژاردنە، چونكە ئێمە پێمان وایە رۆڵێكی سەرەكیمان هەبووە لەهێنانەدی ئەم
هەلومەرجە سیاسیەی ئێستا كەكۆمەڵێك دەسكەوتی گەورەی بۆ گەلەكەمان تێدا
بەدیهاتووە، بێگومان چەسپاندنی دیموكراسی و هەڵبژاردن و دەستاودەستكردنی
دەسەڵات بەرێگەی ئاشتیانەو سندوقی دەنگدان، كۆڵەگەی سەرەكی ئەزموونی
حوكمڕٍانی ئێمەنو بەكردەوە لەسەر ئەرزی واقیع كاری زۆرمان بۆ كردوە، هەروا
گەڕانەوە بۆ رای خەڵك لای یەكێتیی نەریتێكی تازە نییە، یەكێتی لەشاخ و
لەسەردەمی شۆِرش و پێشمەرگایەتیدا پەنای بۆ ئەنجومەنی گوندەكان برد بۆ
ئەوەی ئەوان خۆیان كاروباری خۆیان رایی بكەن، بۆیە ئەمڕۆ هەڵبژاردن
بەپرۆسەیەكی گرنگ سەیر دەكەین، هەڵبژاردنێك كەتەعبیر لەئیرادەی ئازادی خەڵك
بكات و پاك و بێگەرد بێت، هەروا دەمەوێ ئەوەش بیر ئێوەو هەمو لایەك
بخەمەوە كەدوای هەڵبژاردنی ساڵی 1992 یەكەمین هەڵبژاردنی ئەنحومەنی
شارەوانیەكان لەسنوری سلێمانی ئەنجام درا كە ئەو راستەیە دەسەلمێنێت یەكێتی
لەوەزعی نالەباری ئەوكاتیش پەنای بۆ هەڵبژاردن و رای خەڵك بردوە.
سەبارەت
بەستراتیژی یەكێتی بۆ ئەو دوو هەڵبژاردنە لەسەر ئاستی عیراق دەمانەوێت
شێوەی پەیوەندی كوردستان لەگەڵ دەوڵەتی عیراق كەبەدەستور دانی پێدا نراوە،
بەپێی ئەو دەستورە رێك بخەینەوەو رێگە لەوەبگرین لەژێر هەر ناو و
بیانویەكدا بێت غەدر لەكورد بكرێتەوە، گەر ئەوە نەكرا ئەوا پێویستە بیر
لەرێگە چارەی بنەڕەتی بكەینەوەو بڕیاری كۆتایی خۆمان بدەین.
گەڕاندنەوەی
ناوچە كوردستانیەكان ئەولەوتێكی سەرەكی ئێمەیە، تائێستا كاری زۆرمان بۆ
كردوە، بەڵام عەقڵیەتی شۆڤینی بەشێك لەلایەنە سیاسیەكانی عیراق و
كەمتەرخەمی حكومەتی عیراق هۆكارێكی سەرەكی جێبەجێنەكردنی مادەی 140 بووە،
ئێمە هەوڵ دەدەین لەم خولەی پەرلەماندا هەموولایەكمان بەجیدی كار بۆ
گەڕاندنەوەی ئەو ناوچە كوردستانیانە بكەین بۆ باوەشی نیشتمان.
دەبێ كورد بەشێك بێت لەبڕیاری سیاسیو شەریكی راستەقینەی حوكمڕانیو
دروستكردنەوەی عیراقی تازە بێتو چارەنووسی ئێمە لەچوارچێوەی عیراقدا
بەدەست ئەمو ئەوەوە نەبێت و هەر كەسێك بەمیزاجی تایبەتی خۆی یاری پێبكات،
بەجیدی كار بۆ ئەوە دەكەین كێشە هەڵواسراوەكانی وەك پێشمەرگەو بودجەو یاسای
نەوت و گاز چارەسەر ببن.
سەبارەت بەهەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانیش
ئێمە بەنارمەیەكی تێرو تەسەلەمان پێشكەش كردوەو كار دەكەین بۆ ئەوەی ئەو
بەرنامەیە لەخزمەتی خەڵكو گەشەپێدانی كوردستان جێبەجێ بكەین، لەرابردوو
كاری زۆرمان كردوە، چاو لەكەموكورتیەكان ناپۆشین، بەڵام بەشاهیدی هەموو
لایەك كاری زۆرمان كردوە، شارو شارۆچكەو تەنانەت لادێیەكی كوردستان نەماوە
دەستی خزمەتگوزاری پێ نەگەیشتبێت، مەكتەب، بنكەی تەندروستی، ئاو، رێگاو
بانو كارەباو دابینكردنی سوتەمەنی، تەنانەت هەندێ لەگوندەكان كۆڵانەكانیان
كۆنكرێت كراوە، بۆ یەكەم جار سلفەی عەقارمان گەیاندە گوندەكان، هەوڵ
دەدەین لەداهاتوو ئەو كاروانە باشتر لەخزمەت خەڵك درێژە پێ بدەین، من
لێرەوە داوا لەهاووڵاتیانی كوردستان دەكەم دەنگ بەلیستی یەكێتی بدەنو
دڵنیایان دەكەمەوە گلەییو رەخنەكانیان بەهەند وەردەگرین ئەم جارە لەجێی
متمانەو چاوەڕوانی ئەواندا دەبین.
سپی میدیا: وەك جێگری سەرۆكی حكومەت تا چەند زامنی ئەوە دەكەن كە دامەزراوەكانی
حكومەت، بەتایبەتی كۆمسیۆنو هێزە ئەمنییەكان، بێلایەن بن لەپرۆسەی
هەڵبژاردندا؟
عیماد ئەحمەد: حكومەتی هەرێمی
كوردستان لەم هەڵبژاردنەشدا وەكو پێشوو بێلایەن دەبێت، هاوكارو پشتیوان
دەبین كە هەڵبژاردنێكی پاك و بێگەرد بەرێوەبچێت و هاووڵاتیان بتوانن
بەئاسانی دەنگی خۆیان بدەن، لەرووی ئەمنیەوە پلانی تۆكمە دارێژراوە،
تەئكیدمان كردۆتەوە هەموو لایەك پابەندی قانونو ئەو رێنماییو سیستمە بن
كە لەلایەن كۆمسیۆنەوە دانراون، بۆ ئەوەی هەڵبژاردنەكە بێ گرفت بەرێوەبچێت،
هێزە ئەمنیەكان پاراستنی ناوەندەكانی دەنگدانیان لەئەستۆدایەو ناتوانن
بچنە ناو هۆڵەكانی دەنگدان، دەبێ لەو چوارچێوەیەو بەبێ لایەنی ئەركی خۆیان
راپەڕێنن، هەر تەدەخولێك سەرپێچیەو پێویستە هاوڵاتیان و چاودێران متابەعەی
بكەنو لایەنی پەیوەندی داری لێ ئاگادار بكەنەوە.
جگە لەوەش وەزارەتی
ناوخۆو لایەنە پەیوەندیدارەكانی تر رێنمایی تایبەتیان دركردوە بۆ كار
ئاسانی هەڵبژاردنو چۆنیەتی بەڕێوەچوونی هەڵمەتی راگەیاندن، من لێرەوە داوا
لەهەموو خەڵكی كوردستانو لایەنە سیاسیەكانو لیستو كاندیداكان دەكەم
هەموومان بەگیانی لێپسراوێتی رەفتار بكەینو بەپێی یاسا هەڵمەتێكی
شارستانیانە ئەنجام بدەن بۆ ئەوەی بۆ درەوەوە ناوەوەی بسەلمێنین كەئێمە
میللەتەكین دەمانەوێ بەئازادیو لەرێگەی سندوقی هەڵبژاردنەوە حوكمی خۆمان
بكەین، پێویستە هەموو لایەك بایی ئەوەی تێدا بهێلێتەوە كە دوای هەڵبژاردن
بواری بەیەكەوە كاركردنو هەماهەنگی بمێنێتەوەو هەڵمەتە نەبنە هۆی
بێزاركردنی هاوڵاتیان هیوادرین چاودێرانی بیانی بێن چاودێری پرۆسەكە بكەن.
سپی میدیا: لەشوێنە گشتییەكان هەڵمەتی هەڵبژاردنی یەكێتی تا رادەیەك لاوازە، هۆكەی
چییە؟ ئێوە باس لە شێوازی نوێی هەڵبژاردن دەكەن، ئەو شێوازە چۆنە؟
عیماد ئەحمەد: بەهۆی پرسیارەكانی ئێوە من ناچارم هەندێ جار وەكو یەكێتیو هەندێ جاریش وەكو جێگری سەرۆكی حكومەت وەڵام بدەمەوە.
سەبارەت
بەهەڵمەتەكانی هەڵبژاردن، دەزگای هەڵبژاردن بەهەماهەنگی لەگەڵ مەكتەبی
سیاسی و دەزگا پەیوەندیدارەكانی تر بەرنامەی هەڵمەتی هەڵبژاردنیان بۆ هەمو
ناوچەكان داڕشتوە، من بەلاوازی نابینم، ئەوەندی بزانم لەراگەیاندنەكانو
لەشارو شارۆچكەكان هەڵمەتی هەڵبژاردنی لیستەكانی یەكێتیو كادندیاكانی
بەشێوەیەكی كاریگەرو شارستانیانە بەڕێوە دەچێت، هەروا بڕیاریش دراوە لەم
هەڵبژاردنە دا هەڵمەتی یەكێتی نمونەیی بێتو نەبێتە هۆی بێزاركردنی
كۆمەڵانی خەڵك.
ئەم جارە یەكێتی بەپێی تایبەتمەندی ناوچەكان هەڵمەتی
هەڵبژاردنی خۆی ئەنجام دەداتو بۆ ئەم مەبەستە دەسەڵات دراوەتە مەڵبەندو
ئۆرگانەكانی یەكێتی لەو ناوچانە بەپێی خسوسیەتی ناوچەكانیان بانگەشە بكەن،
واتا جۆرێك لەلامەركەزی لەهەڵمەتی هەڵبژاردنی یەكێتیدا هەیە، هەر مەڵبەندێك
لەچوارچێوەی ئەو بەرنامە ئینتخابیەی یەكێتی هەیەتی ئازادە چۆن بانگەشە
بكات، هەروا قورسایی و بواری زۆر بەكاندیداكان دەدرێت.
سپی میدیا: پێشبینی چی دەكەیت بۆ ڕێژەی دەنگەكانی یەكێتی لەئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێمو دەنگەكانیشی لەسەر ئاستی پەرلەمانی عێراق؟
عیماد ئەحمەد: سەبارەت بەپێشبینی بۆ رێژەی دەنگەكانی یەكێتی، ئێمە بەرنامەیەكی تۆكمەو پڕ
لەدەسكەوتمان بۆ خەڵك پێشكەش كردوە، كاندیداكانی یەكێتی بۆ ئەنجومەنی
نوێنەرانی عیراق و پارێزگاكان كەسانی نمونەییو لێهاتوون، سەیری پسپۆریو
شارەزایشیان بكەیت هەمە جۆر و هەمەچەشنن، بۆ ئەوەی لەهەموو بوارەكان توانای
خزمەتكردنیان هەبێت. بۆیە چاوەڕوانیمان لەكۆمەڵانی خەڵك ئەوەیە دەنگ بەهەر
دوو لیستی 266 و 77 یەكێتی بدەن، من پێم وایە یەكێتی دەنگی شایستە بەخۆی
دێنێت، هەر لێرەوشەوە داوا لەهەموو خەڵكی كوردستان دەكەم كەدەنگ بەیەكێتی
بدەن، یەكێتی تەنیا لەیەك مەجالدا خزمەتی نەكردوە، بەڵكو لەهەموو كایەكان
جێ پەنجەی دیارە، لەسەردەمی شۆرش و پێشمەرگایەتی، دوای راپەڕین، یەكێتی
تەنیا بواری ئاوەدانیو خزمەتگوزاری پەرەپێنەدا، بەڵكو بواری ئازادیو مافە
مەدەنیو تایبەتەیەكانیشی گرنگی پێدا، ئەو ناوچانەی بەحوكمی دۆخی سیاسی
كەوتنە بەردەستی یەكێتی لەزۆر رەوەو بەشوێنەكانی تر بەراورد ناكرێن، داكۆكی
زۆرمان لەمافەكانی ژنان كردو چەسپاندمان، لەدانانی یەكەم دادوەری ژن،
وەزیری ژن، قایمقامی ژن ئێمە دەستپێشكەر بوین، بۆیە داوا لەژنانو ئافرەتان
دەكەم دەنگمان پێبدەن، بۆ ئەوەی زیاتریان بۆ بكەین قانونی ئەحوالی شەخسی.
لەم روەوە شوێن دەستی مام جەلال دیارو بەرچاوە، گەنجان، كرێكاران،
جوتیاران، پیشەوەران، خاوەن بڕوانامەو پسپۆریەكان، جێی گرنگی ئێمە بوون،
داوا دەكەم دەنگ بەیەكێـتی بدەن، بۆ ئەوەی نەك لەروی خزمەتگوزاری، بەڵكو
لەروی بیناكردنەوەی كەسایەتیو گەشەپێدانی تواناو مەوقیعیشیان خزمەتیان
بكەین.
سپی میدیا: یەكێتی ڕازی
نیە لەو پشكەی لە كابینەی هەشتەم بۆی دانراوە، هۆكەی چییە، بۆ هێندە پێ
لەسەر وەرگرتنی وەزارەتی ناوخۆ یان پێشمەرگە دادەگرن؟
عیماد ئەحمەد: یەكێتی كاریگەریو
قورسایی خۆی هەیەو دەمانەوێت بەپێی ئەو قورساییە رۆڵی لەحكومەتدا هەبێت،
بۆ یەكەم جار ئێمە پێداگریمان لەسەر ئەوەكرد كەحكومەتی یەكریزی نیشتمانی
پێك بێت، ئێستاش لەگەڵ ئەوەین لایەنەكان بەشداری ئەو حكومەتە بكەنو لەم
قۆناغەدا بەیەكەوە مەسئولیەتی ئەم دۆخە بگرینە ئەستۆ.
سەبارەت
بەوەزارەتی پێشمەرگە یان ناوخۆ، یەكێتی بەمافی خۆی دەزانێت یەك لەو دوو
وەزارەتەی هەبێت، بەڵام ئێمە بێجگە لەپۆستەكان زیاتر بەرنامەی حكومەتمان لا
مەبەستە كە تائێستا بەرونی قسەی لەسەر نەكراوە، ئەوەندەی قسە لەسەر پۆستو
دابەشكردنیان كراوە لەسەر بەرنامەو كارنامەی حكومەت گرنگی پێنەدراوە،
پێمان باشە كابینەی هەشتەم كابینەیەكی تۆكمەو گونجاو بێت، جگە لەوەش
ئیمتیدادی كابینەكانی پێشوو بێت بەرنامەی خزمەتگوزاریو دابینكردنی ئەمنو
ئاسایشو سەقامگیریكردنی ژیانی موئەسەساتی لەكوردستان ئەركی ئەساسی
كابینەكە بێت، لەو كابینەیەدا كار بۆ ئەوە بكرێت سەرچاوەی داهات باشتر
رێكبخرێتو شەفافتر بێت مسروفاتی حكومەتیش كەمتر بكرێتەوە بۆ ئەوەی ژێرخانی
وڵات لەبواری زراعیو صناعیو گەشتاری باشتر بكرێت. لەبواری نەوتیش كە
یەكەم جارە لەمێژوی كورد دا كار لەم كەیسە بكات، هەنگاوی باشی بڕیوە، بەڵام
بێ كەموكوری نییە، ئەگەر بەراوردی كابینەی 5 بۆ 7 بكەین هەنگاوی باشی
بڕیوە، بەڵام لەكابینەی هەشتەمدا پێویستە باشتر یاسای نەوت و گازی پەرلەمان
جێبەجێ بكرێتو نەوتو داهاتەكەی بەپێی ئەو قانونە رێك بخرێتو زیاتر
ببێتە مایەی خێرو خۆشی و ئاوەدانكردنەوەی هەموو كوردستان. نابێ نەوت چینێكی
دەوڵەمەندی كەم لەژمارەو زۆر لەداهات، لەلایەكی تریش چینێكی زۆر لەژمارە
زۆر و كەم لەداهات دروست بكات وەكو وڵاتانی خەلیج. سامانی كوردستان هی هیچ
لایەن و حزبێك نییە و تەنانەت بەتەنیا هی ئەم نەوەیەش نییە، بەڵكو هی
نەوەكانی داهاتوشەو، دەبێ بەم قەناعەتەوە كار لەسەر نەوت و گاز بكەین،
بۆیە تەئكید دەكەمەوە ئەم شتانە زیاتر بەلای ئێمەوە گرنگن.
سپی میدیا: زۆرجار ئەو قسەیە دەكرێت، كە یەكێتی 18 كورسی هێناوە، بەڵام دەیەوێت
ئێستاش وەك مەلیك بێت لەناو حكومەتداو زۆرێك لە پۆستە هەستیارەكان بەدەست
ئێوەوە بێت، لەو بارەیەوە چی دەڵێن؟
عیماد ئەحمەد: رێژەی دەنگی هیچ لایەك ئەبەدی و جێگیر نییە جا دەنگەكانی زۆر یان كەم بێت،
هەڵبژاردن پرۆسەیەكە میللەت بڕیاری لەبارەوە دەدات، سەبارەت بەیەكێتیش
قبوڵی رای خەڵك دەكەین، هەوڵیش دەدەین لەرێگەی خەباتو تێكۆشانو چاكسازی
لەئەدای یەكێتی هاوڵاتیان زیاتر لێی رازی بنو دەنگی پێبدەن، هەموو لایەكیش
هەست بەو راستیە دەكات كەلای كۆمەڵانی خەڵكیش یەكێتی بەگرنگ سەیر دەكرێت،
ئێمەش هەوڵمان بۆ گرتنە دەستی دەسەڵات بۆ خزمەتكردنی خەڵكە و وەكو
بەرپرسیارێتی سەیری دەكەینو دەمانەوێ بەم هۆیەوە خزمەتگوزاری ئەوان بین،
جێبەجێكاری بەرنامەی یەكێتی بین، كە دەیان هەزار شەهیدی پێشكەش كردوە،
هەزاران هەزار تێكۆشەر لەریزەكانی خەباتیان كردوە، ئێمە خاوەن مێژویەكی پڕ
سەروەرینو ئەمانەوێ حزورێكی شایستە بەخۆمان لەمەیدانەكەدا هەبێتو
ئایندەیەكی گەشتر بۆ نەوەكانی داهاتو مسۆگەر بكەین.چ لەدەسەڵات بین یان نا،
ئەركی ئەساسی یەكێتی پاراستنی دەسكەتەكان و گەشەپێدانیانە.
جگە لەوەش كەیەكێتی پۆستی لەحكومەتدا هەبێت كەس خێری پێ نەكردوە، ئێستا
ئێمە لەناو دانوستانی پێكهێنانی حكومەتداین، من لەئێوە دەپرسم چ رێگریەكی
قانونی هەیە لەوەی یەكێتی داوای ئیستحقاقی خۆی بكات لەناو حكومەتی
داهاتوودا، ئێمە دژی بەشی كەس نین، بەڵام قبوڵیش ناكرێت بێبەش بكرێین.
سپی میدیا: ئەگەر هەموو لایەنەكان بەشداری حكومەت بكەن، ئۆپۆزسیۆن وجودی نامێنێت،
مادام یەكێتی رازی نییە بەو پۆستانەی پێدراوە، بۆ رێگای ئۆپۆزسیۆن بوون
هەڵنابژێرێت؟
عیماد ئەحمەد:وەكو رای شەخسی خۆم
ئەگەر رۆڵ و پێگەی شایستە بەخۆمان نەبێت لەكابینەی هەشتدا، پێم باشە وەكو
ئۆپۆزسیۆنێكی هاوچەرخ و بونیاتنەر لەدەرەوەی حكومەت دەوری خۆمان ببینین،
نمونەیەكی تازە و گونجاو لەپرۆسەی سیاسی كوردستان پیشان بدەین، هەروا ئەم
خیارەش لەلایەن قیادەی یەكێتیەوە واردە.
سپی میدیا: لەهەندێك لە كۆبوونەوە
سیاسیەكانتاندا لەگەڵ لایەنەكان، باس لەوە دەكەن كە ئێوە پێشمەرگەو هێزی
چەكدارتان هەیە، ئایا ئەمە چۆن لێكدەدەنەوە، ئایا مەبەستتان ئەوەیە كە ئێوە
ئەو هێزانە ناخەنە ژێر رێكفو بڕیاری كابینەی نوێوە؟
عیماد ئەحمەد:دەمەوێ
لێرەوە بەراشكاوی بڵێم ئەوە یەكێتی نییە رێگرە لەیەكخستنەوەی وەزارەتەكان،
بەوەزارەتی پێشمەرگەو ناوخۆشەوە، بڕیاری یەكێتی ئەوەیە حكومەت یەك
بخرێتەوەو بكرێتە یەك حكومەتی یەكگرتوی خاوەن دەسەڵات، بەشی هەرە سەرەكی
هێزی پێشمەرگەی كوردستان هی یەكێتی بووە، بەڵام هەر ئێمە خۆمان هاتین
كارمان بۆ ئەوە كرد ئەم هێزە یەكبخرێت و لەچوارچێوەی وەزارەتی پێشمەرگە یەك
بگرێتەوە، بۆیە ئێمە لەگەڵ ئەوەین كەهێزی پێشمەرگە یەك بخرێتەوە، بۆ
بەرگری لەكوردستان و ئەزموونەكەی، نەك شتی تر، ئەگەر پۆستی وەزارەتی
پێشمەرگەش لای یەكێتی بێت ئەم پرۆسەیە باشترو ئاسانتر بەرێوەدەچێت.
سپی میدیا: پێشبینی دەكرێت لە هەڵبژاردنی پارێزگای سلێمانیدا ئێوە نەیبەنەوە، ئایا پۆستی پارێزگار ڕادەستی لایەنی براوە دەكەن؟
عیماد ئەحمەد:لەهەڵبژاردنەكانی
پێشوودا هیچ لایەك زیاتر لە پەنجا لەسەدی نەهێناوە، بۆیە ئەمە پرسە
دەوستێتە سەر هاوپەیمانی و دانوستانی لایەنە براوەكان، ئێمە ئامادەین بۆ
هاوپەیمانێتی و رێكەوتن لەگەڵ لایەنەكان بۆ دانانی پارێزگایەك تەعبیر
لەخەریتەی هەڵبژاردن بكات و خزمەتی ئەو شارە خۆشەویست و جوانە بكات، ئێمە
وەكو یەكێتی سلێمانی تەنیا لەبەر ئیعتباراتی سیاسی نا، بەڵكو لەبەر رۆڵی
ئەو شارە و خەڵكەكەی لەبزوتنەوەی سیاسی و قوربانیەكان، لەبەر سەنگی
فەرهەنگی و كۆمەڵایەتی، لەبەر ئەو رۆڵە گرنگەی هەیەتی ، بەبایەخێكی
تایبەتەوە سەیر دەكەین و چی لەخێروخۆشی خەڵكی سلێمانیدا بێت ئەوە دەكەین.