بۆچی تورکیا دیسان به‌ هەڕه‌شه‌کانی تێهەڵچۆتەوه ‌دژی رۆژئاوا ؟

د.محمد ئەمین

تورکه‌ کان هه رله‌ سه‌ ره‌تای داگیرکردنی عفرین به‌ ئا شکرا ئه‌ یان وت وه‌ ئه‌ ڵئن که‌ ئا مانجیان هه رعفرین نیه‌ به‌ ڵکووهه موو رۆژ ئاوایه  تا ئه‌ گاته‌ شه‌ نگال وقه‌ ندیل وه تا هه ورامان .به‌ هاوکاری رووسه‌ کان تورکیا عفرینی دا گیر کرد به‌ڵام ئه‌ مریکیه‌ کان رێگر بوون که‌ دوای داگیرکردنی عفرین تورکیا درێژه‌ به‌ له‌ شکر کێشی بۆ شوێنه‌ کانی تری  رۆژئاوا بكات له‌ رۆژهه ڵاتی فورات که‌ ئامانجیه‌ تی واته‌ هه موو رۆژئاوا وه با شوریش داگیر بكات تا هه ورامان و خانه‌ قین.
به‌ڵام بۆچی ئێستا تورکیا گێچه‌ ڵ ئه‌ کات به‌ تێ هه ڵچوونه‌ وه‌ی به‌ هه ڕه‌ شه‌ کانی دژی رۆژئاوا ؟هه ڵبه‌ ته‌ گه‌ لێ هۆکاری ناوخۆیی و ده‌ ره کی هه یه‌ که‌  به‌ کورتی لیرادا باس ئه‌ کرئ.
هۆ کاره‌کان له  سه‌رئاستی ناوخۆ:
۱-پا شه‌ کشه‌ ی ئۆردۆغان و پارته‌ که‌ی له‌ هه ڵبژاردنه‌ کانی مانگی۳ ئه‌ م سال ۲۰۱۹ به‌ تایبه‌ت له‌ ئه‌ سته‌ نبوڵ و  ئه‌ نقه‌ ره‌  بووه‌ته‌ هۆکار که‌ ئه‌ بئ له‌ شوئنێ پاڵه‌ وانیه‌ک بنوێنێ تا قه‌ ره‌ بووی دۆڕانه‌ که‌ ی بکا ته‌ وه‌ وه‌ هه روه‌ها چاوی خه‌ ڵک بخاته‌ سه‌رده‌ره‌وه‌ تا گرفته‌ کانی رۆژانه‌ یان له‌ بیر بکه‌ ن و ناره‌زایه‌ تیه‌ کان گه‌ شه‌ نه‌ کات بۆ دروست بوونی به‌ هاری ترکی.
۲- ئۆردۆغان و پارته‌ که‌ ی تا ئێستاش ترسی کوده‌تایه‌ن هه یه‌ بۆ یه‌ گرنگه‌ بۆیان سووپا سه‌ر گه‌رم بکه‌ن به‌ کرده‌ ی سه‌ر بازی له‌ ده‌ ره‌ وه‌ی تورکیا به‌ ناوی هه ستی نه‌ ته‌ وه‌ په‌ رستی .
۳- به‌ کارهێنانی سایسه‌ تی دژه کورد تا ده‌نگی زیاتری تورکه‌ ره‌ گه‌ ز په‌ رسته‌ کان به‌ ده‌ ست بێنێت ،چونکه‌ تا ئێستاش له‌ تورکیا په سه‌ند ترین که‌ س ئه‌ مه‌ یه‌ که‌ سه‌ر سه‌ خت ترین دژه‌ کورد بێ.
٤-ئه‌ یه‌ وێ به‌ پالاماروهه ڕه‌ شه‌ دژی کورده‌کانی به‌ شه‌ که انی تری کوردوستان په‌ یامی هه ڕه‌شه‌ ی له‌ نا و بردن به‌ کورده‌کانی باکوور بدا که‌ بیر له‌ ماف و کو‌رد بوون نه‌ که‌ نه‌ وه‌.
هۆکاره‌ ده‌ره‌کیه‌کان:
۱- رووسه‌ کان دژی بوونی ئه‌ مریکا تورکه‌ کان به‌ کاردێنن بۆ داگیر کردنی رۆژئاوا له‌ مه‌ دا سوریا وئێرانیش هانی ئه‌ ده‌ن هه روه‌ک له‌ ئه‌ نفال کردنی عفرینا بینرا.
۲- گووشا روسزاکانی ئه‌ مریکا دژی تورکیا له‌ سه‌رکرینی سسته‌ می مووشه‌ کی 400SS   وه‌ هه وڵی تورکیا بۆ ده‌ ست  بردن بۆ گازی ده‌ریای سپی ناوه‌راست له‌ سنووری قبرس،تورکیای هه راسان کردوه‌ بۆیه‌ تورکیا له‌ هه ره‌ شه‌ کانی تێ هه ڵچۆته‌ وه‌  دژی کورد له‌ رۆژئاوا که‌ ئه‌ مریکا له‌ وێ بوونی سه‌ ربازی به‌ رێژه‌ یه‌ کی که‌ م هه یه‌ له‌ گه‌ل هه ندێ هێزی تری هاوپه‌ یمانانی وه‌ ڵاتانی رۆژئاوا ، تا ئه‌ مریکا به‌ رامبه‌ ر سه‌ ر پێچیه‌ کانی  له بواری ووزه و ئاسایش به‌ هۆی گێچه‌ ڵه‌ کانی به‌ کورد سازش وو مامڵه‌ ی له‌ گه‌ ڵ بکا .
۳ - تورکیا پێ وایه‌ کوردوستان ئاسان ترین ‌ شوێنه‌ که‌ بتوانێ به‌ کاربێنێ بۆ گه‌ یشتتن به‌ ئا مانجه‌ کانی وه‌ له‌رووی  سیاسی وه‌ ئا بووریه‌ وه‌ مامڵه‌ ی پێ وه‌ بکا ،وه‌ به‌ ئه‌ نفال  کردنیشی هیچ گرفتی نابێ وه‌ ک له‌ عفرین بینرا .
٤- نه‌ بوونی کاردانه‌وه‌ی ئه‌مریکا به‌ رامبه‌ر کرداره‌کانی ئێران، پاش ئه‌ وه‌ی ئێرانیه‌ کان فرۆکه‌ یه‌ کی بئ ‌  فرۆکه‌وانی ئه‌ مریکایان خسته‌ خوه‌ره‌وه‌ له‌ که‌ نداو، وه‌ ته‌ قاندنه‌ وه‌ی چه‌ند که‌شتیه‌ک که‌ ئێرانیان تۆمه‌ ت بارکرد به‌ ئه‌ نجام دانی  ئه‌ مجار ده‌ست به‌ سه‌را گرتنی چه‌ ند که‌شتیه‌کی ترهه رله‌ لایه‌ن ئێرانیه‌ کان ،له‌ لایه‌ن تورکیا وه‌ زۆر  وڵاتی تروه‌ک  لاوازی ئه‌ مریکا بینرا . له‌ به‌ ر ئه‌ وه‌ تورکیاش به‌ له‌ چاو لئ کردن له‌ ئێرانیه كان  ئه‌ یه‌ وئ توانای  خۆی تاقی بکاته‌ وه‌ به به‌ رهه له‌ ستی/ تحدی كردنی  ئه‌ مریکا . ئیترئۆردۆغان  پێی وایه‌ ،ئه‌ گه‌ ر له‌ رۆژئاوا بۆی چووه‌ سه‌رئه‌ وا ڕێگای  که‌ رکوک تاخانه‌ قینی  بۆ وه‌ڵا کراوه‌ . بئ ده‌ نگی به‌ ناو به‌ رپرس وسیاسه‌ کانی عێراق وکوردوستان به‌ رامبه‌ رده‌ ست درێژیه‌ کانی تورکیا له‌ تیرۆرۆ وێران کردن و داگیر کاری ،هانی تورکیا ئه‌ دات به‌ رده‌وام بێ له‌ كرده ی‌ دوژمن کاری رامبه ربه كورد.
٥. لاوازی نواندنی ئه‌ مریکا ،ئیسرائنل وه‌ رۆژئاوا به‌ رامه‌ر ئێران به‌ عه‌ قڵی تورکیا ئه‌ مانه‌  لاوازن به‌ رامبه‌ر ئێران و رووسیا ،بۆیه‌ ئه‌ مه‌ شانسه‌ تا بتوانێ خه‌ ونه‌ کۆنه‌ کانی بێنێته‌ دی ،به‌ ها وکاری مورته زیقه كانی  کوردوستان به‌ ته‌ وای دی گیربکات  له عفرینه وه تا هه ورامان و خا نه قین هه ڵبه‌ ته‌ به‌ موسڵ و که‌ رکوکیشه‌ وه‌ .
به ڵام پرسیارئه‌ مه‌ یه‌ ئا یا تورکیا توانا ی ئه‌ مه‌ ی هه یه‌ که‌ خه‌ ونه‌ کانی به‌ دی بێنێت له داگیر کردنی کوردوستان به‌ بیانووی بێ بنه‌ ما؟؟
هه رگیز،هه رله‌ شکه‌ رکێشه‌ کی تری تورکیا خۆی له‌به‌ رمبه‌ر به‌ رگری هه موو کوردا ئه‌ بینێته‌ وه‌ به‌  درێژایی سنوری عفرین تا قه‌ ندیل وه‌  ناو خۆی تورکیاش که‌ تورکیانه‌ ک  نا توانێ کۆنترۆڵی بکات به‌ ڵکوو ئه‌بێته‌ کاره‌ ساتئ بۆی هه ستا نه‌ وه‌ی مه‌ حا ڵ ئه‌ کات  .له  گه‌ ڵ به‌ رگری وڵاتانی گه‌ وره‌ که‌ که‌ پیش ۱00ساڵ تورکیایانن له‌هه موو ناوچه‌ ده‌رکرد، ئه‌ مجاره‌ ئه‌ شێ تورکیا له‌ باشترین حاڵاهه مان چاره‌ نووسی یوگۆسلافیای هه بێ ‌،وه‌ ئه‌ وپێش که‌ وتنه‌ ی که‌ تورکیا به‌ خۆوه‌ی بینیوه‌ له‌ چاووڵاتانی تری ناوچه‌ واسلامی هه مووی به‌ ده‌ستی خۆی وێران ئه‌ کات .  چونکه،هه تا ئێران و رووسیاش تا سنووری به‌ کار هێنان ڕێگا به‌ تورکیا ئه‌ ده‌ن بجوڵێ، له‌ سنوور ده‌ربچێ وه‌ ک سوریای و یه‌ مه‌ نی لێ ئه‌ که‌ن . چوونکه‌ لای ئێرانیه‌ کان تورکیا وه‌ڵاتێکی ده‌ست کرده‌ ،سروشتی نیه‌،لایان وایه‌ به‌شێکی زۆری خاکی تورکیا به‌ شێکه‌ له‌ ئێرانی کۆن که‌ ئه‌ بێ بگه‌ ڕێته‌ وه‌ سه‌ر ئێران.  ئیترزۆرلایه‌ن چاوه‌روانن تورکیا بکه‌ وێته‌ ی ته‌ ڵه‌ ی کوردیوه‌ تا که‌ وڵ بکرێ ،وه‌ به‌ م نزیکانه‌ ئه‌ بینرێ که‌ تورکیا خۆی با که‌ وڵ بوون ئه‌ دات یا ژیانی ئاشتیانه‌ له‌ گه‌ڵ کورد.


17/08/2019



وتارەکانی تری نوسەر