مەبەست لە ئازارەكانی خەڵك چیە؟ ئەی خەڵك كێن؟ ئایا ئەوەی مێژوو درووست دەكات خەڵك نیە؟ ئەی گۆڕانكاری چۆن دەكرێت و كێ دەیكات؟ ئایا مەبەستمان لە گۆڕانكاری چیە؟ بێگومان ئەوەی لە ماوەی رابردووداو تاكو ئێستاش لە ناوەندی سیاسی و حیزبی و حكومی كوردیدا لەبارەی گۆڕانكارییەوە دەیبیستین شتێكی لاستیكیەو هەریەكەش بە ئارەزووی خۆی دەتوانێت خۆی بە خاوەنی بزانێت بە تایبەتی كە ئەو مەسەلە تاكو ئێستا هەر لە سنووری قسەدا ماوەتەوەو لەسەر زەمینەی واقیع بوونی نیە. دیارە گۆڕانكاری مەبەست گواستنەوەیە لە قۆناغێكەوە بۆ قۆناغێكی تر یان لە بارێكەوە بۆ بارێكی تر كە بێگومان ئەوەی لە زیهن و فیكری هەمووماندا جێگیرە سەبارەت بە گۆڕانكاری بریتیە لە گواستنەوە لە باری خراپی ئێستاوە بۆ بارێكی باش، تەنانەت لەو وڵاتانەشی كە لەباری باشدان گۆڕانكاری بە مەبەستی گواستنەوەیە بۆ بارێكی باشتر.
ئێمە لەسەرەتای دامەزراندنی دەسەڵاتدارێتی خۆماڵی كوردیەوە ئومێدی ئەوەمان هەبوو كە ئەم دەسەڵاتە بچەسپێت و ببێتە دیفاكتۆو جارێكی تر نەكەوینەوە ژێر چەپۆكی عەرەبی عێراق و جارێكی تر نەگەڕێینەوە بۆ مێژووی ژێردەستەیی و وێرانكردنی كوردستان و لەسێدارەدانی كوڕی كوردو بە زیندانكردنی كوردستان. دیارە بۆ ئەو سەرەتایە گەورەترین گۆڕانكاری بۆ ئێمە رزگاربوون بوو لەدەستی دەوڵەتی داگیركەرو گەیشتن بوو بەو ئاستە لە ئازادی كە بتوانین خۆمان بەڕێوەببەین.
بەڵام دیارە لەگەڵ رۆیشتنی كاتدا كە تا ئەندازەیەك دەسەڵاتی خۆماڵی كوردی جێگای گرت و دوای روخاندنی رژێمەكەی سەدام حسێنیش مەترسیەكان لەسەری كەمتر بوونەوە. ئەو كاتە قۆناغێكی تر لە گۆڕانكاری دەبوو بهاتایەتە ئاراوە كە ئەویش درووستكردنی حكومەتێكی خۆماڵی باش و بەڕێوەبردنێكی باش بوو كە تیایدا عەدالەتی كۆمەڵایەتی و مافی هاووڵاتیبوون بنەماو پایەی سەرەكی بەڕێوەبردن بن، راستە لە رووی داراییەوە بۆ چەند ساڵێك باری ژیانی رووبەرێك لە خەڵك باش بوو. هەرچەندە نە دەسەڵاتی كوردی و نە عەقڵی سیاسی و رۆشنبیری و كەلتووری كوردی لەبارێكدا نەبوو بتوانێت گۆڕانكاری لە بنیادی كەسێتی كوردیدا بكات و بەرەو ئاستێكی تری ببات واتە ئاستێك كە تیایدا ئەو كەسێتیە ببێتە كەسێتێكی بەرهەمهێن و درووستكەرو ئەوەش وای لێبكات لەسەر قاچی خۆی رابووەستێت.
بەهەرحاڵ بە كاریگەری عەقڵی شاخ و دەستبەسەرداگرتنی هەموو جومگەكانی فەرمانرانڕەوایی كوردی لەلایەن ئەو نوخبە سیاسیەوە كە هەڵگری شەرعیەتی شۆڕشگێڕی بوون و بە عەقڵی شاخ دەیانوویست شار بەڕێوەببەن، خراپترین شێوازی فەرمانڕەوایی لە كوردستاندا دامەزراو، دامەزراوەی بەڕێوەبردن بەجۆرێك دامەزرا كە وەكو ئامرازێك بێت بە دەستی حیزبەوە، كە حیزبیش لە كوردستاندا نە ئاسۆیەكی روون و نە بەرنامەو پرۆژەیەكی روون و نە ستراتیژی نەتەوەیی و نە پرۆژەی ئاییندەیی نەبوو، ئەمەش هۆكار بوو بۆ ئەوەی كە حیزب تەنیا لە ئێستادا بژی و نە چاوی لە ئایندە بێـت و نە بە ئومێدی ئایندەش كار بكات، بۆیە هەموو شتێكی لە پێناوی ئێستای خۆیدا كردو حكومەتیشی بەجۆرێك درووستكرد كە لەبار بێت بۆ جێبەجێكردنی ئەم ویستە كورت تەمەنە حیزبیە كە رووتكراوە بوو لە رەگەزە نەتەوەیی و نیشتیمانییەكان و بۆ ئەو مەبەستەش بەرپرس و كادیرە دڵسۆزەكانی خۆیی بەسەر كۆی جومگەكانی حكومەتدا دابەشكرد، كە ئەوانیش هیچ ئەزموونێكی بەڕێوەبردنیان نەبوو، ئەمە بێجگە لەوەی كە كۆی جومگەكانی حكومەت بۆیە بە بەرپرس و كادیرە باڵاكانی حیزب پڕكرانەوە بۆئەوەی ویستەكانی حیزب لە بەرژەوەندی دارایی جێبەجێ بكەن و هەر لێرەشەوە بە حیزبیكردنی حكومەت و كۆی دامەزراوەكان دەستی پێكردو تەنانەت لەم ستراتیژە ئاوەژووەشدا مەنسوبیەت و مەحسوبیەت پێش هەموو پێوانەو بنەمایەكی تر كەوت. كە ئەوەش سەرچاوەی سەرەكی و هۆكاری سەرەكی سەرهەڵدانی گەندەڵی بوو لە كوردستاندا.
گەندەڵی لە هەموو ئاستەكاندا گەیشتە ئاستێك كە شاردنەوەو پەرەدەپۆش كردنی بووە كارێكی نەشیاو. دەستگرتنی حیزب بەسەر بازاڕو دارایی و گومرگ و زەوی شارو كێڵگەو مەزراو نەوت و غازو ئوتێل و جگەرەو تەنانەت خانەنشینكردنی زۆرینەی كادیرەكانی خۆی لەسەر داهاتی حكومەت و هەرئەوەش نا بەڵكو دابەشكردنی موڵكە بە نرخ و باشەكانی حكومەت بەسەر كادیرو كەس و لایەنگرانی خۆیدا و تەنانەت دۆستانی عەرەب و رەنگە ئێرانی و توركیایش شاباشی بەرپرسانی كوردیان بەركەوتبێت لە سامانی گشتی. ئەو گەندەڵی و تەخشان و پەخشانەی كە حیزب و دەسەڵاتی كوردی لەم بیست و ئەوەندە ساڵَەدا لە سامانی گشتی میللەت كردیان وڵات و میللەتیان بەم رۆژەی ئێستا گەیاند. من بۆخۆم بڕوام بەوە نیە عەقڵی سیاسی و ئیداری و حیزبی ئێستای كوردستان لە پارتیەوە بۆ یەكێتی و بۆ گۆڕانیش بتوانن هەنگاوی بەرەو پاشەكشە لەو خراپەكاری و گەندەڵیی وێرانكردنەی وڵاتدا كردوویانە هەڵبنێن، بەڵكو ئەوەی پێشبینی دەكرێت رۆیشتنیانە بەرەو خلیسكانی زیاتر. ئەوەی ئاشكرایە پارتی و یەكێتی و گۆڕان هەمان سیاسەتی حیزبە شمولی و تۆتالیتارەكان دەكەن و تەنانەت لە رووی پیادەكردنی سیاسەتیانەوە بەرامبەر بە خەڵك و نەیارانیان ئەوەی دەیكەن زۆر جیاواز نیە لە رەفتارو كرداری حیزبە شمولی و تۆتالیتارەكانی دنیا، لە كوشتن، گرتن، لێدان، برسیكردن و سوكایەتی پێكردن و جنیوپێدان. كوشتن و تیرۆر لە پشتەوە لە ماوەی بیست و پێنج ساڵی رابردوودا كە حكومەتدارییان كردووە لە زاخۆوە تاكو كەلار روویداوەو بینراوە، خۆپیشاندان یان رێگای پێنەدراوە یان بە زەبرو زەنگ و گرتن و كوشتن و دەستڕێژی گوللە لە خەڵك وەڵامدراوەتەوە. ناڕەزاییەكانی خەڵك پشت گوێخراون. دواجاریش سیاسەتی برسیكردنی خەڵك دەستی پێكردوو، ئەوەتا ئێستا بە ئاشكرا خەڵك لە خراپترین باری ژیانیدایەو بەرپرسانی گومڕاو بێئاگا لە ژانەكانی خەڵك لە روانگەی قاسەكانی خۆیانەوە سەیری گیرفانی بەتاڵی خەڵك دەكەن. دامودەزگاكانی حكومەت ئیفلیج و نەخۆشخانەكان نیمچە چۆڵ و خوێندنیش ئیفلیج و پەككەوتووە.
پارتی و یەكێتی بیست و پێنج ساڵە ئەم سیاسەتە پیادە دەكەن لە كوردستاندا. بزووتنەوەی گۆڕانیش كە بەشێك لە خەڵكی ئومێدیان لەسەر هەڵچنیبوو، وەكو رێكخراوێكی پۆپۆلیستی ئاسۆكورتی روانین هەرزەكارانە ( لەگەڵ ئەوەشی كە دەزانین كەسانێكی ژیرو بە ئەزموونیش لە ئاستی سەرەوەی ئەو بزووتنەوەیەدان بەڵام پێناچێت رۆڵیان لە سیاسەتڕێژكردنیدا هەبێت ) سوودی لە ناڕەزاییەكانی خەڵك وەرگرت بۆ جێگاكردنەوەی خۆی و لە كورترین كاتدا پشتی لەو دروشمانە كرد كە بۆ فریودانی خەڵك بەرزی كردبوونەوە وەكو هەر رێكخراوێكی پۆپۆلیستی تر. ئەویش لەبەر ئەوەی هەمان شێوەی بەرپرسانی یەكێتی و پارتی زۆرینەی بەرپرسانی بە نامەشروع لەسەرداهات و سامانی گشتی خانەنشینكراون و دەخۆن و قسەی گەورە دەكەن و رێكخەرەكەشی بە تەمایە لە دووری هەزاران كیلۆمەترەوە بە ریمەوت كۆنترۆڵ بزووتنەوەكە بەڕێوە ببات و هەروەك شێوەی كاركردنی ئەم دوواییانەی ئەم بزووتنەوەیە وادەردەكەوێت كە دەیەوێت لەگەڵ گورگ گۆشت بخوات و لەگەڵ مەڕیش شین بگێڕێت. لە لایەك لەگەڵ جەماوەر فرمێسك بڕێژێت و واخۆی نیشانبدات هاوشعوری ئەوانە، لەلایەكی تریشەوە لە بەڕێوەبردنی بە لایەنی كەمەوە جوگرافیای سەوزی ئەوسادا هاوبەش بێت و تەنانەت زۆرینەش بێت بەڵام زۆرینەیەك پارێزگارەكەی لە سلێمانیدا، قائیمقامەكەی لە سلێمانیدا لەچاو بەڕێوەبەری ئاسایشدا دەسەڵاتی پۆلیسێكی نەبێت. جوانە پارێزگار لە بەڕێوەبەری ئاسایش بپاڕێتەوە مامۆستا دەستگیركراوەكانی سەربە بزووتنەوەكەیی بۆ بەربدات. بێگومان ئەم هەڵوێستەی گۆڕانیش ئەوپەڕی بێبەرنامەیی و هەلپەرستیەو هیچ پاساوێكی نیە بێجگە لە كاركردن لە پێناوی پاراستنی بەرژەوەندی تەسكی نوخبەیەكی ئەو بزووتنەوەیەدا نەك ئەو هەموو گەنجەی كە بێئاگا دوای ئەو نوخبەیە كەوتوون كە هاوبەشی نوخبەی سەرەوەی یەكێتی و پارتین لە زۆر شتدا بە تایبەتی لە عەقل و روانیندا. تەنانەت دووڕوویی ئەم بزووتنەوەیەش گەیشتە ئاستێك دوای چەندین كۆبوونەوە لەبەر لە دەستنەدانی موچەی بەرز نەتوانێت بڕیار بدات لەو حكومەتە شكستخواردووە بكشێتەوە كە لە دەرگاوە ئەویان لێكردووەتە دەرەوەو ئەو بەتەمایە لە پەنجەرەوە بچێتـەوە ناوەوە. ئێستا لە ژێر سایەی دەسەڵاتی پارێزگارەكەی گۆڕان و بە بەرچاوی ئەو پارێزگارە بەڕێزەی ئەوان و قایمقامەكەی ئەوانەوە كە سەرۆكی لیژنەی ئەمنی شارەكەیە مامۆستایانێك كە بەعس لە سلێمانیدا بوێری ئەوەی نەبوو خەڵكی سووك و بودەڵەو نەزان بكاتە بەرپرسی ئەو دامەزراوەی كە ئەوان كاریان تێدا دەكرد، ئێستا لە سلێمانیدا شەقیان تێهەڵدەدرێت و دەستگیر دەكرێن، تەنیا لەبەرئەوەی داوای مافی رەوای خۆیان دەكەن تا بتوانن منداڵانی كورد وەكو پێویست پەروەردە بكەن. ئێستا لەم شارەیە كە چرای زانست و پەروەردەو فێركردن كوژاوەتەوە گۆڕان و یەكێتی فەرمانڕەوان، حیزبگەلێك كە نەتوانن پێداویستی خوێندن لەو رووبەرەدا دابین بكەن كە بەهی خۆیانی دەزانن دەبێ چیان بۆ ئایندەی كورد لە دەست بێت؟.
ئێستا ئومێدی چاكسازی و گۆڕانكاری لە كوردستاندا ئومێدێكی زۆر لاوازەو گرفتی سەرەكی ئەوەیە كە نە ئەو نوخبە سیاسیەی كە لەسەرەوەی حیزبەكانن و نە ئەو عەقڵە سیاسیەی لە كوردستاندا باڵادەستەو نە دامەزراوەكانی ئەم هەرێمە لە حیزبەوە بۆ حكومەت و ئەوانیتریش هیچ ئیرادەیەكیان نەماوە بۆ چاكسازی, ئەو نوخبە نەخۆشە سیاسیەی سەرەوەیان ئیرادەی ئەوانی بۆ چاكسازی و گۆڕانكاری كوشتووەو هیچ ئومێدێك لەئارادا نییە بۆ ئەوەی بەم بكەرانە كە سادەترین كاراییان بۆ چاكسازی و گۆڕانكاری نیە گۆڕانكاری و چاكسازی بكرێت، هەربۆیە دەبێ لە ئێستادا وەها سەیری پرۆژەی چاكسازی گۆڕانكاری بكرێت لە كوردستاندا كە بەم كەرەستە مرۆییەی ئێستا كە نوخبەی باڵادەستی هەموو ئاستەكانی سیاسی و ئیداری و عەقڵی كوردستانە جێبەجێ ناكرێت و دەبێ چاوەڕوانی نەوەیەكی نوێ بین كە ببێتـە بكەری جێبەجێكەری پرۆژەیەكی لەم جۆرە كە ئەویش بە لە رەگوریشەوە هەڵـكەندنی كەلتوور ئێستای گەندەڵی و بە هەڵوەشاندنەوەی عەقڵی سیاسی ئێستاو عەقڵ و بەرنامەی ئیداری ئێستاو دامەزراندنی نوێ لە شوێنیاندا دەبێت كە ئەوەش بە بكەرێكی نوێ دەكرێت كە بە تاعونی عەقڵ و تێڕوانین و بەرنامەو ستراتیژی نوخبەی رابردوو، ئێستا ئالودە نەبووبێت. بەڵێ ئەو بكەرە نوێیە لە دایك دەبێت و دەبێتە گۆڕ هەڵكەنی ئەم نوخبەیەی ئێستا كە هیچ بنەمایەكی بۆ گۆڕانكاری و چاكسازی تێدا نەماوەو چەندێ زووتر گۆڕهەڵكەنەكەی بێت ئەوەندە لە قازانجی داهاتووی كوردە لە هەموو ئاستەكاندا. كەواتە لە ئێستادا بەڵێن و قسەی بریقەداری بەرپرسانی حكومی و حیزبی كوردی بە گشتی بێجگە لە هەوڵدان بۆ فریودانی زیاتری خەڵك هیچیتر نیەو هەموو هەوڵێكیشیان بۆ درێژەدانە بە مانەوەی خۆیان و بۆ ئەو مەبەستەش نەك پێ لە بەرژەوەندییەكانی جەماوەر دەنێن بەڵكو هەوڵدەدەن سەری جەماوەریش پان بكەنەوە بەڵام مەنتیق دەڵێت ئایندە بۆ جەماوەرو خەڵكە نەك بۆ ئەوانەی لەسەر خوێنی خەڵك كۆشكەكانیان هەڵدەچنن و لە ئازارەكانی خەڵك تێناگەن و تەنانەت نەدەیبینن و نە هەستیشی پێدەكەن.