به‌شی یه‌که‌م..
*رێکەوتنی ستراتیجی یەکێتی و پارتی
ئەگەرچی لەساڵی 2007 رێکەوتنی ستراتیجی یەکێتی و پارتی دوو ئیدارەیی بەرووکەش نەهێشت، بەڵام دەرئەنجامەکانی دواتر لەبەرژەوەندی کەسوکاری ئەو شەهیدانەی کە لەشەڕی براکوژیدا شەهیدبوون و هاووڵاتیان و ئایندەی هەرێمی کوردستان و پرۆسەی سیاسی نەبوو، هێندەی لایەنێک سوودمەندبوو لەم رێکەوتنە میللەت سوودمەند نەبوو، لەئەنجامی ئەم رێکەوتنە ستراتیجیە یەکێتی زیانی زۆری بەرکەوت لەزۆر رووەوە، بەڵام لەپێناو گەڕانەوەی ئارامی بۆ نێو ماڵی کورد ئەم باجەی دا، چونکە لەوکاتەدا پێویست بوو هەوڵێک هەبێ تا ئەو شەڕە خوێناویە رابگرێت.
دوای چەندین ساڵ رۆژ بەرۆژ بارودۆخی هەرێمی کوردستان بەرەو هەڵدێر دەرۆشت، لەرووی سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتییەوە، قەیران لەدوای قەیران و هەرجارەی بەپاساوێک دەهاتە پێش، بەتایبەت لەماوەی دووساڵی رابردوودا و بەتایبەت دوای تەواوبوونی ماوەی سەرۆکایەتی هەرێم ، لێکەوتەی ناکۆکیە سیاسیەکان رەنگدانەوەی لەنێو پرۆسەی سیاسی و ناو خەڵکدا هەبوو.
*لەواشنتۆنەوە بۆ دەباشان
دوای ئەوەی یەکێتی و پارتی لەساڵی 1998 لە واشنتۆن بڕیاری راگرتنی شەڕیان دا و دەستپێکێک بوو بۆ رێکەوتنی ستراتیجی نێوانیان. بەڵام هەنگاوی مێژووییەکیتر لەدەباشانەوە دەستی پێکرد و لەوێ بناغەی ئەم رێکەوتنەی ئەمڕۆی یەکێتی و گۆڕانی دروستبوو.
*رێکەوتنی یەکێتی و گۆڕان
بۆ چارەسەرکردنی ئەم بێسەروبەرییەی لەسیستمی سیاسی ئەمڕۆدا هەیە و حکومڕانی ناتەندروست و رێگرتن لەبەرەو دیکتاتۆری بوونی دەسەڵاتی سیاسی لەهەرێمدا و زۆرینەی پرسە گرنگەکانیتر کە لەئێستا پەیوەستە بەداهاتووی هەرێم و ژیان و گوزەرانی هاووڵاتیان ئەوا رێکەوتنی یەکێتی و گۆڕان لە 17|5|2016 ئەو زەرورەتە مێژووییە، کە خەڵک چاوەڕێی هەنگاوێکی وەها بوو ،لەو باوەڕەداین کە ئەم رێکەوتنە نەک تەنها بۆ ئێستا وچارەسەری قەیرانەکانی ئێستا ، بەڵکو ئەم رێکەوتنە بۆ ئایندەیە ، ئایندەیەک لەسەر دەستی دوولایەنی سیاسی کەهەڵقوڵاوی یەک بیروباوەرن لەرابووردو لەئێستاشدا، دوو هێز کە هاوڕان بۆ خزمەتکردنی میللەت هەرچەندە بیروبۆچوونیشیان جیاوازبێت ، بەڵام کۆکن لەسەر دەستاودەستی دەسەڵات و پرسی دیموکراسی، کۆکن لەسەر پرسی دەستوور ، کۆکن لەسەر سیستمی پەرلەمانی، کۆکن لەسەر هەموو ئەو پرسانەی کەپەیوەستە بەژیانی خەڵکەوە.
خراپی سیستمی سیاسی و حکومڕانی وێنایەکی وەهای دروستکردبوو کەحزبی بوون بوو بووە شەرم و زۆرینەی حزبەکان لەمەفهومی راستەقینەی حزبی بوون لایاندابوو، بەڵام رێکەوتنی ئەم دوولایەنە لەئێستا بەرگێکیتر ئەداتەوە بەحزبایەتی و ئەو پەیامە دەداتە هاووڵاتیان گەرچی درەنگ وەختیش بوو، بەڵام هێشتا حزب ئەتوانێ لەپێناو بەرژەوەندی خەڵک و نیشتمان هەنگاوی گەورەبنێ ، ئەم رێکەوتنەش هەنگاوێکی گەورەو مێژووییە.
*هیوای هاووڵاتی
هاووڵاتی هەرێمی کوردستان چاوەڕێی ژیانێکی شایستەیە، چاوەڕێی سیستمێکی سیاسی و حکومڕانێکی تەندروستە کەنەک تەنها باوەڕی بەدیموکراسی و بەهای مرۆڤ و بەرەو شارستانی بوونی هەرێم هەبێ، بەڵکو هاووڵاتی دەیەوێت کەسانێک و سیستمێک سەرلەنوێ هەموو ئەم مەفاهیمانە راستبکەنەوەو بیکەنە واقیع و ئەو باوەڕانە پراکتیزە بکەن، کەبانگەشەی بۆ دەکەن. لەئێستاشدا خەڵکی کوردستان هیواکانی لەسەر ئەم رێکەوتنەی یەکێتی و گۆڕان بونیادناوە. هەر لەم روانگەیەوە پێویستە ئاماژە بەوەش بدەین کەرێکەوتنی یەکێتی و گۆڕان تاڕادەیەکی زۆر ویستی خەڵک بووە هەربۆیە دوای ئیمزاکردنی رێکەوتنەکە کەلە 25 ماددە پێک هاتووە، کاردانەوەی جەماوەری بەدوای خۆیدا هێنا ئەمەش پێچەوانەی رێکەوتنی ستراتیجی یەکێتی و پارتی بوو .
*ئایندە و ئەنجامی ئەم رێکەوتنە
ئایندە و ئەنجام لای بڕیار بەدەستانی یەکێتی و گۆڕانە، کە خەڵکی کوردستان بێ هیوا نەکەن، ئایندە لای خەمخۆرەکانی ئەم وڵاتەیە کە هەنگاوی ئەم رێکەوتنەیان کردە دەستپێک بۆ چارەسەری قەیرانەکان و پرسە گرنگەکانی تری هەرێمی کوردستان و پرسە نەتەوەییەکان.
به‌شی دووه‌م
*چی دەوترێت دوای رێکەوتنەکە
لەدوای واژۆ کردنی رێکەوتنەکەی نێوان یەکێتی و گۆڕان رایەک هەیە پێی وایە، کەنابێت پارتی لەپرۆسەی سیاسی دووربخرێتەوە، ئەم رایە بۆ خۆی جێی تێڕامانە، چونکە نەک نابێت بگرە ئەستەمە و پێویست بەتەرح کردنی رایەکی وا ناکات، بەو پێیەیی پارتی هێزێکی گەورەی نێو گۆڕەپانی سیاسی کوردستانە ، ئەوەی لێرەدا پێویستە باسی لێوە بکرێت، ئەوەیە کەدوای رێکەوتنەکە و رێکخستنەوەی هاوسەنگی هێز لەهەرێمدا، گەڕانە بەشوێن ئەڵتەرناتیڤێکدا کەچۆن ئەم هێزانە لەیەکتر نزیک ببنەوەو هەموو ئەو گومانانە بڕەوێننەوە، کە لەئێستا هاتۆتە ئاراوە.
*ململانێی سیاسی دوای رێکەوتنەکە
ئەم بارودۆخەی کەئێستا هاتۆتە ئاراوە وا لەیەکێتی و گۆڕان دەخوازێت، کە بۆ دڵنیایی و نیشاندانی نیەتپاکی رێکەوتنەکەیان کەمەبەست لێی رێکخستنەوەی نێو ماڵی کوردە، دەستپێشخەرییەک بکەن بەمەبەستی دروستکردنی کۆدەنگییەک بۆ نزیک بوونەوەی سەرجەم لایەنەکانی نێو گورەپانی سیاسی هەرێم ئەویش لەپێناو زووتر چارەسەرکردنی کۆی قەیرانەکان و لەسەروو هەمووشیانەوە قەیرانی دارایی، تا ئەم بارودۆخە قورسە تێپەڕێت کەخەڵکیی دووچاری نەهامەتی و برسێتی کردووە، چونکە ئەگەرێکی کراوەیە کەدوای رێکەوتنەکە گەر ململانێکان بەردەوام بێت، نەتوانرێت بەپێی پێویست و لەئاست گەورەیی قەیرانەکان و ئاڵوزییە سیاسیەکان چارەسەرێک هەبێتو ئەم رێکەوتنە باشتر و زووتر ئامانج بپێکێت.
*دووبارە نەکردنەوەی رێکەوتنە شکستخواردووەکان
خۆ لادان لەو راستییەی کەڕێکەوتنی ستراتیجی هێندەی رێکەوتنێک بوو، بۆ کۆمەڵێک سەفقەی سیاسی هێندە بەرژەوەندی گشتی تیادا بەدینەهات. لەئەنجامدا تەنها دوو هێز بوونە حاکم و دەسەڵاتدار لەهەرێمدا هەموو لایەنەکان فەرامۆش کران، ئەمەش بەشێکی گەورەبوو لەشکستی رێکەوتنی ستراتیجی، کەئەم دووهێزە لەو کاتەدا تەنها بەردەمی خۆیان دەبینی و دووربین نەبوون. نەیان توانی یان درکیان بەوەنەدەکرد، کە بەتەنها ناتوانن لە هەرێمێکدا، کە فرە دەنگ و فرە رەنگ و فرە بیروبۆچوونە. بتوانن درێژە بەم رێکەوتنە ستراتیجیە تەماوییە بدەن. داننان بەو واقیعەدا، دەروازەیەک دەکاتەوە تا ئەو هەڵە سیاسیانەی لە رێکەوتنەکانی رابردوودا هەبوون، لەم رێکەوتنەدا دووبارە نەکرێتەوە.
جێی ئاماژە پێکردنە کە بەپێی ئەو ماددانەی لەڕێکەوتنی نێوان یەکێتی و گۆڕاندا هەیە، وا نیشان دەدات، کە ئەم رێکەوتنە زۆر جیاوازترە و ئەتوانین والێکی بدەینەوە کەسەفقەیەکی گشتگیرە و بۆ بەرژەوەندی گشتییە. هەر لەم روانگەیەوە دەکرێت هەنگاونان بەرەو ئاشتەوایی گشتی نێو هەموو حزبەکان و حساب کردن بۆ هەموو لایەنەکان بەگەورەو بچووک و سەرجەم هێزە عەلمانی و ئیسلامییەکانەوە، بۆ خۆی پاڵپشتێک بێت بۆ سەرکەوتنی ئەم رێکەوتنە نوێیەو نیشاندانی باوەڕبوونی ئەم دوو لایەنە سیاسییە بە پرسی دیموکراسی و پێکەوە ژیان لەهەرێمی کوردستاندا.