چیتر هاوکێشەی سیاسی ناوخۆی هەرێمی کوردستان دەرهاویشەتەی پەیوەندیی و ململانێی نێوان دوو هێز، یان کۆمەڵێک هێزی هاوتاو رکابەر نیە؛ چیتر دوو قەڵەمڕەوی حیزبیش جڵەوگری دۆخەکە نین. دیمەنە سیاسییەکەی ئێستا زیاتر لە بگرەو بەردەی نێوان پادشا و کۆمەڵێک دیوک Duke دەچێت کە گرفتێ ئەوتۆیان لەگەڵ عەرشی پادشا نیە، هێندەی خەمیانە خاوەنی دۆچییە Duchy –هەرێمۆچکە-ی تایبەت بەخۆیان بن و بۆ پادشای بسەلمێنن کامیان بەهێزتر و کامیان شیاوترن بۆ شەرەکاتی سیاسی.

لە رواڵەتدا ململانێکە لەنێوان پادشا و دیوکەکاندا دەردەکەوێت؛ بەڵام لە جەوهەردا لەنێوان دیوکەکان خۆیاندایە، ناکۆکی سەرەکییان لەگەڵ پادشا لەو خاڵەدایە کە تا ئێستا خۆی یەکلایی نەکردۆتەوە و بڕیاری نەداوە ببێتە هاوپەیمانی کامیان.

هاوکێشەی ئەم بگرەو بەردەیەی نێوان پادشاو دیوک بەڕوونی لەنێوان پارتی و هێزە رکابەرەکانیدا دەردەکەوێت. پارتی رۆژێک هاوپەیمانی لەگەڵ یەکێتی دەبەستێت بۆ لەقاڵبدانی گۆڕان، رۆژێک لەگەڵ گۆڕان دەیبەستێت بۆ لاوازکردنی یەکێتی و هەڵوەشانەوی دەسەڵاتە فراوانەکانی پۆستی جێگری سەرۆک وەزیران، رۆژێک لەگەڵ باڵێکی یەکێتی دەیکات بۆ دانانی سەرۆک کۆماری عێراق، رۆژێکی تریش لە باڵەکەی تر نزیکدەکەوێتەوە بەمەبەستی قەتیسکردنی گۆڕان و باڵەکەی تری یەکێتی لەناو جوغزی سلێمانیدا.

ئەوەی بەردەوامی بەم گەمەیە دەدات پادشا نیە خۆی بە تەنها، بەڵکو رکابەرەکانیشیەتی کە ئامادەن رۆڵی کۆمەڵێک دیوک وازی بکەن. بۆیە نابێت چیتر ئەم هێزانە چاوەڕێی ئەوە لە پارتی بکەن رێکەوتنی ستراتیجی و دووقۆڵی لەگەڵ یەکێکیان بێئەوی تریان ببەستێت. لەباشترین حاڵدا دەبێت چاوەڕێی هاوپەیمانی دەوریی و بەسەرە، یان چەند قۆڵی و جیا بەجیای لێبکەن، وەک ئەوەی بە ڕێکەتنی نێوان گۆڕان و پارتی لە ١٧ی نیسانی ٢٠١٤ دەستی پێکرد و کۆمەڵێک رێکەوتنی نێوان پارتی و هێزەکانی تری بەدوادا هات. ئەگەرێکی تری بەهێزیش لە کاتی سەرنەگرتنی ئەم ستراتیجەدا بریتییە لە دابەشبوونی قەڵمڕەوی کۆنی یەکێتی لەنێوان ئەمدیو و ئەودیوەی "کلکەسماق"دا، واتە دابەشبوونی بەسەر دوو دۆچییەدا.

لە سەروبەندی ئەم هاوکێشەیە و لە سایەی ئەو نوخبە سیاسییەی کە لە شەستەکانی سەدەی رابردووەوە تا ئێستا جڵەوی گەمەی سیاسییان بەدەستە، خەریکە وەرچەرخانێک لە کوردستان روودەدات، بەڵام وەرچەرخانێک لە خراپەوە بۆ باش نا، بەڵکو لە سیستمی قەڵەمڕەی حیزبییەوە بۆ سیستمی پشتاوپشتکردنی دەسەڵاتی سیاسی و بەخێزانیکردنی ئابووری وڵات، سیستمێک بەرواڵەت کۆمارییە و لە جەوهەردا شانشینی/ دیوکنشینە.

گرفتەکە لەوەدایە ئێمە تەنها لەبەردەم پادشایەکدا نین ئەو سیستمە بەزۆر بەسەر رەعیەتدا بسەپێنێت، بەڵکو هاوکات لەبەرەم کۆمەڵێک دیوکداین ئامادەن رەعیەت بۆ پادشا جڵەوبکەن بەو مەرجەی لە سنوری قەڵەمڕەوی خۆیاندا دەسەڵاتی بنەماڵەییان هەبێت، واتە وێنە بچووکەکانی پادشا بن لە هەرێمۆچکەکانی خۆیاندا.

دیققەت بدەن ئەو هەرایەیی ئێستا لە سەر ناونانی سیستمی سیاسی هەرێم لەئارادایە، هیچی لەسەر ئەوە نیە کە ئایا سیستمی هەرێم کۆماری راستەقینە بێت یان شانشینی/ دیوکنشینی (بەناو کۆماری) بێت؛ بەڵکو فۆکەس لەسەر ئەوەیە ئایا بارزانی لە پەلەمانەوە بۆی درێژبکرێتەوە یان لە پەرلەمانەوە هەڵبژێردرێەوە؟ وەک ئەوەی جیاوازییەک لەنێوان "درێژکردنەوەی پەرلەمانی"و "دانانەوەی پەرلەمانیدا"دا هەبێت! لەسەر ئەوە نیە کە ئایا بارزانی شەرعیەتی ماوە ببێتەوە بە سەرۆک یان نا؟ بەڵکو لەسەر ئەوەیە ئایا ئەو شەرعیەتە لە پەرلەمانەوە وەرگرێت یان بەدەنگی خەڵک پێی ببەخشرێت؟ لەسەر ئەوە نیە کە چۆن رێگری بکرێت لە چڕبوونەوەی جومگە سەرەکیەکانی وڵات لەدەست یەک خانەوادەدا، بەڵکو لەسەر ئەوەیە ئایا پشکی دیوک/خانەوادەکانی تر لە موقەدەرات و سامانی نەوت و دەزگا تەنفیزی و ئەمنییەکان چەندە، ئەو خانەوادانەی کە هەندێکیان بەڕۆشنی لەسەر شانۆی سیاسەتن و هەندێکیشیان لەبری خۆیان چەند بووکەڵەیەکیان خستۆتە سەر تەختی شانۆکە.

لە زانستی شیکردنەوەو هەڵوەشاندنەوەی گوتاردا قسەیەک هەیە دەڵێت: لەپشت هەموو قسەیەکی وتراوەوە قسەیەکی نەوتراو هەیە؛ کاری رەخنەگریش ئەوە نیە قسە وتراوەکە دووبارەبکاتەوە، بەڵکو گرنگە رووناکی بخاتە سەر قسە نەوتراوە/ تاریکێندراوەکە.

پرسی راستەقینەی نەوتراویش کە گرنگە رۆشنایی بخرێتەسەرو رای گشتی بۆ هوشیاربکرێتەوە بریتییە لە دۆزینەوەی میکانیزمی گونجاو بۆ پەیڕەوکردنی کۆمەڵێک زەمانەتی دەستووری و یاسایی کە رێگر بێت لەوەی کوردستان بەرەو سیستمی کۆماریی شانشینی/ وردە دیوکنشینی بڕوات، رێگر بێت لە چڕبوونەوەی دەسەڵاتی سیاسی و ئابوری بەشێوەیەکی هیرارکی (هەرەمی) لەنێوان کۆمەڵێک بەرەبابی سیاسەت، نەوت، هەواڵگری، پەیوەندی سیاسی و بازرگانی ئیقلیمی، هاوردەکردن، تەکنەلۆجیای پەیوەندی، پێشەسازی چێمەنتۆ و تەملیککردنی موڵکی گشتی و.. هتد.

بەڵام ئایا بۆچی ئەم پرسە تاریک دەکرێت و رووناکی دەگوازرێتەوە بۆ پرسگەلێکی تر؟! راستیەکەی چونکە وروژاندنی پرسێکی لەوجۆرە تەنها هەڕەشە بۆ سەر دەسەڵاتی پادشا دروست ناکات؛ بەڵکو بەهەمان شێوە دەسەڵاتی وردە دیوکەکانیش دەخاتە بەر مەترسی راستەقینە.