رووداوەکان و ململانی نێوان لایەنەکان لەسەر شوناسی سیستەمی حکومرانی پەکخستنی دامەزراوەکانی لێکەوتەوە و شکستی ئاڵوگۆڕی دەسەڵات و خەباتی دیموکراسی و پەرلەمانی زەق کردەوە ، تا ئەوکات دیدێکی سیاسی زاڵ هەبوو کە گۆڕانکاریی لە ڕێی پڕۆسەی دەنگدان و گەمەی دیموکراتیی ئەگەرێکی کراوەو بەهێزە ودەکرێت بینای قۆناغی دەوڵەتداریی و سەقامگیریی سیاسی لەسەر هەلچنین.سەرچاوەی ئاستەنگە گەورەکە لە ئەنجامی هەڵبژاردنەکانی ساڵی 1992 دەستی پێکرد کە ئەویش بە دابەشکردنی نیو بە نیوی نێوان یەکێتی و پارتی و ڕازی نەبوون بە ئۆپۆزسیۆن و دواتر شەڕی ناوخۆ و قوڵبوونەوەی کێشەکان و پاشتر ئاشتەوایی و درووستکردنەوەی حکومەتی هاوبەش وچارەسەر نەکردنی کیشەکان بە شێوەیەکی بنەرەتی و حوکمڕانی خراپ، کێشەکانی درووستکردنی سیستەمی سیاسی و دیموکراتی بە بنبەست گەیاند لە هەرێمی کوردستان. لە ئێستاشدا خەریکە دەرفەتەش لەدەست دەدرێت و ئەم شێوازە حکومڕانییە لە زەمینی واقعدا شکستی خواردووە و لەسایەی بێ مافی و نادادپەروەریی بەڕێوەبەردنێکی نا ئاسایی بە دڵەڕاوکێیەکی زۆرەوە دەروانێتە ئایندە، ئێستا دیمەنەکە بەو شێوەیەیە کە هەمومان لە کەشتییەکداین و ڕێ دەکەین، بەڵام کەسانی ناو کەشتییەکە بەس چاویان لە شەپۆلەکانە، ئاسۆیان لێ دیار نییە، ڕەنگە کەشتیەکە نغرۆ بێت و هەموومان بخنکێین یان بمانگەیەنێتە کەنارێک کە کەس چاوەڕێی نەکردبێت .
کەواتە لەم پرسەدا گرێ کوێرەکە لە کوێدایە؟ لە نەبوونی ڕێسای بنچینەیی و نیشتیمانی دیموکراتیە، لەم ولاتەدا هەموو شت موڵکی حیزبە و دەستی بەسەر هەموو جومگەکانی دەوڵەتدا گرتووە. دوای چارەکە سەدەیەک ئابوری وڵات، وزە و نەوت، هێزی پێشمەرگە سەروەتی نیشتمانی هەمو موڵکی حیزبە و شتێک نەماوەتەوە ناوی حکومەت بێت. بۆیە دەبێت هەمو لایەک دان بەو ڕاستییەدا بنێین کە ڕێگاکانی گۆڕانکاریی سەرەڕای بوونی چەندین پرۆژەی باش بەو شیوازەی رابردوو شکست دێنێ، دەبێ بیر لە بژاردە و رێگای تر بۆ پیکەوە ژیان و گۆرانکاری بکەینەوە، واز لە پینەو پەرۆکردن و و خۆ لادان لە قەیران بهینین بە رێکەوتن لەسەر دەستورێکی نیشتیمانی کە زەمانەتی حکومرانیەکی هاوچەرخ و دیمکراتی بۆ نە وەکانی ئایندە بکات . شەراکەت و ململانێی راستەقینە بکاتە بنەمای و پرانسیپی دابەشکردنی دەسەلاتەکان دوورکەوتنەوە لە کۆکردنەوەی هەموو دەسەڵاتەکان لە ناوەند بێ دەسەڵاتکردنی ئەنجومەنە خۆجێی پارێزگا و شارۆچکەکان، چونکە نا ناوەندیەتی لە ترسی دیکتاتۆری دوورمان دەخاتەوە و تایبەتمەندی و ململانێی ئاوەدانی و خزمەتگوزاریی لەنێوان شار و پارێزگاکانی هەرێم درووست دەکات و بە جیاواز لەو بۆ چونەی کە پێیوایە ناسەقامگیریی چارەسەر نەبوونی کێشە و ئالۆزیەکان و خراپی باری دارایی ڕانەگەیاندنی دوو ئیدارەییە.! پاساوەکەشی مەترسی تاکڕەویی و خەسڵەتە جیاوازەکانی هەردوو زۆنە، هەر پێشنیارێک لە پێناو سەقامگیریی کوردستان و باش بوونی ژیانی هاوڵاتیان بێت مایەی گفتوگۆ لەسەر کردنە. بەڵام ئەوەی لەواقعدا دەیبینین بە پێچەوانەوە دابەشکردن لە سەر قەڵمڕەوی حزبی و دوو ئیدارەیی رانەگیندراو. ئاستەنگ و ریگریی کردن و ئاستەنگیکی بنەرەتیە لەدەستا و دەستکردنی دەسەڵات و زەمینەی ستەمکاری تاکڕەوی زیاتر دەکات، هەرچەندە ئێستا لە لە ڕوکەشدا هەرێم یەک ئیدارییە، بەڵام لەسەر زەمینی واقیع ئێمە لە دوو زۆنی جیاواز و لێکدابڕاودا دەژین بۆیە بارودۆخەکە بەم ڕۆژە گەیشتووە.!
ڕەهەندێکی تری کێشەکان ئەوەیە تا ئیستاش ناوچە کوردستانیە کیشە لە سەرەکانمان پی یەک لانەکراوەتەوە، بە بێ بوونی هەرێمێکی یەکگرتوو، مەحاڵە باس لەگەڕانەوەی ئەو ناوچانە بۆ هەرێمی کوردستان بکەین، بۆیە بەدەر لە بژاردەی ڕێکەوتن بۆ تیپەراندنی قۆناغەکە، ئەستەمە بتوانین باس لە حکومرانیەکی دیمکراتی بکەین، هەر بۆیە لەو بارودۆخەشدا بە بێ گوتار و خاکێکی یەکگرتو و دانەبڕاو لە یەکتریی، مەحاڵە ئەو ناوچانە بێنەوە سەر هەرێمی کوردستان. بەدەر لەم بژاردەیە، نە وانەیەکی تری سیاسی ماوە باسی بکەین، نە دەرفەتێک ماوە بۆ مانەوەمان لەم ناوچەیەی ئێمەدا کە ئابڵوقە دراوین بە ئاگر و کێشە.
*سەرۆکی فراکسیۆنی گۆڕان لە خولی پێشووی پەرلەمانی کوردستان