قۆناغەکانی ژیانی مرۆڤ، خەسڵەت و تایبەتمەندی خۆی هەیە. نەوە دوای نەوە ململانێ نێوانیان دینامکیەتی زیندوەو تایبەتمەندیی و جیاوازی نێوانیان کۆمەڵگەی ئێمەش دەگرێتەوە.!
هەندێجار لەکاتی قەیران و ململانێ و ناکۆکی تەوژمە جیاوازەکاندا، ململانێی نەوەی (کۆن و نوێ) زیاتر دەردەکەوێت. لەو ململانێیەشدا زۆرجار شوناسی نەوەی نوێ، بە نوێبونەوە و نوێخوازیی ناودەبرێت. نەوەکەی تریش گوایە خۆپارێزیی و کۆنەپارێزە.!
دوور لە سۆز و دروشمبازیی، کۆمەڵگە داخراوەکان، بەئاسانی ڕێگەی دەرکەوتن و بەرهەمهێنانی کارەکتەری نوێ نادەن، بەبێ بەشداری بەشێک لە نەوەی پێشوو، مەحاڵە نەوەی نوێ ، خۆی لەبەردەم شەپۆلی بەهێزی نەرێتخوازاندا بگرێت.!
بۆ گفتوگۆکردن لەسەری شوناسی نەوەی نوێ و نەوەی ڕابردوو، بە پێوەری ڕاست لە هەڵسەنگاندنی زانستیدا، تەنها لە توانا و بیرکردنەوە و ئیرادەیدا دەردەکەوێت، نەک تەمەن. چونکە زانستی نوێ دەریخستووە، دونیابینی و ئاوەزی مرۆڤ کەمتر پەیوەندی بە لایەنی بایلۆجییەوە هەیە. بەڵکو پەیوەندی بە جیهان بینی و هۆشیاریی و ئاگای مرۆڤەوە هەیە بۆ بینینی راستیەکانی ژیان. چونکە لە بنەڕەتدا دابڕان و دیواربەندی لەنێوان نەوەکاندا نییە, وەک هەندێ بەو شێوازە ڕووکەشە پێناسەی بۆ دەکەن.! چونکە ململانێ لەسەر پردی پەرینەوە بۆ پێشکەوتن و قۆناغەکانی تر، هەردوو نەوەکە بەشدارن تێیدا. لەبەر ئەوەی هێزو توانای گەنج، پاڵنەرێکی بەهێزی ڕەو ڕەوەی مێژووە، بە تەنها لەسەر حەق بوون و جۆش و خرۆشی جەماوەریی، سەرکەوتن مسۆگەر ناکات. بەڵکو دانایی و هونەری بەرێوەبردن و هزری بابەتیانەی نەوەی نوێ، لەگەڵ خەرمانی تێکۆشان و کاری ئەزموونداریی نەوەی رابردوو، پێکەوە دەبنە فاکتەرێکی بەهێز بۆ پێشکەوتنی کۆمەڵ و گۆرانکارییەکان.
لەدوای ڕاپەڕینیش لە هەرێمی کوردستان، بەشداریکردن لە شۆرشی چەکداریی و شەرعیەتی شۆرشگێریی، ئاستەنگ بووە لەدەرکەوتنی کارەکتەری نوێ لەپرۆسەی سیاسی و دەوڵەتداریدا. بەڵام درووستبوونی بزوتنەوەی گۆڕان هەنگاوێکی نوێ و جیاواز بوو لەبەرهەم هێنانی کارەکتەری نوێ بۆ گۆڕەپانی سیاسی، بەجۆرێک تێکەڵەیەک لە نێوان هەردوو نەوەکەدا درووست بوو، کە بزووتنەوەکە توانی هەنگاوێکی گەورەو جیاوازی لە ئەزموونی سیاسیدا بنێ. نەوەی شۆڕش و خەباتی چەکداریی بەئیرادەیەکی بەهێز و بەدونیا بینیەکی سەردەمیانە، رۆڵی سەرەکی و بنەرەتیان بینی و شانیان خستە ژێر بارێکی قورس بۆ دەستگرتنی نەوەی نوێ و ئاشتکردنەوەیان لەگەڵ سیاسەت و پشتیوانی کردنی ئەو نەوە نوێیە، بەبێ ئەوەی خۆیان هیچ پلە و پۆستێک وەرگرن، ئەمە جگە لەوەی لەناو (گۆڕان)یشدا دروستکردنی بڕیار بەهۆی ئۆرگانە فەرمییەکانی بزوتنەوەکە بوە. لەو هاوکێشەیەدا نەوەی نوێ بەشداری سەرەکی ناو ئۆرگانەکانە، بۆیە هەر سەرکەوتنێک گۆڕان شانازی پێوە بکا هەردوو نەوەکە هەریەک بە پێی پێگە و قورسایی خۆی، شانازیی سەرکەوتنەکەی بەردەکەوێ. ئەگەر هەڵە و کەموکورتیش هەبێ، هەموو لایەک بەپێ پێگەی بەشداریەکەی بەرپرسیارییەتی بەر دەکەوێ.
لە رووداو و وێستگە جیاوازەکانیشدا بۆچوونی جیاوازیش هەبوە، دەبێ ئەو بۆچوونانەش بخرێتە بەردەم هەڵسەنگاندنێکی بابەتی ئۆرگانە فەرمیەکانی بزوتنەوەی گۆران, نەک خواستی زاتی هیچ کەسێک.! بۆیە لۆمەکردن و تومەت دروستکردن بۆ ئەوانەی کە لە شۆرشی نوێ و راپەڕین و لە دروستکردنی ئۆپۆزسێۆنێکی کارا پێشەنگ و ئەندازیاری بنەرەتی بوون، بێ ویژدانیەکی گەورەیە.
هەمیشە ڕووداوە گرنگەکانی میللەتان بە ئامۆژگاریی و قسەی رەونەقدار بەدی نەهاتوە، بەڵکو بە بەرهەم و سەرخستنی ئامانجەکان گەیشتووەتە دوا وێستگەی سەرکەوتن. بۆیە لەناو بزوتنەوەی گۆڕان سەرکەوتن و هاتنە پێشەوەی نەوەیەکی نوێ بۆ ناوەندەکانی بڕیاری گرنگی سیاسی، شانازیەکەی بۆ ئەو کارەکتەرانە دەگەڕێتەوە کە لە وێستگەیەکی دیاریکراوی سیاسیدا، پێچەوانەی زۆرێک لە هاوڕێیانیان ئامادەنەبوون تەنها بەس خۆیان خاوەن بڕیار بن، لە جوڵانەوەیەکی سیاسی نوێدا بە هەماهەنگی نەوەی نوێ، دەستیان کرد بە خەباتی مەدەنی.
لەکاتی درووستبوونی ئەم گفتوگۆ گەرمانەدا، دەبێ بەئیرادەیەکی بەهێز، هەموو ئەوانەی بڕوایان بەو پرانسیپ و دروشمانە هەیە کە (گۆڕان)ی لەسەر دروست بوە، بەردەوامی بدەن بەڕێگایەک کە سەختی و هەوراز و ناخۆشی لەبەردەم دایە. بەڵام ئاسۆی سەرکەوتنی ئایندەش مسۆگەر و دیارە.!