گۆڕانبون کە ئاوێنەی ئینتما بۆ و پابەندبونە بە هزری گۆڕانەوە بە قسە و نوسین ئاسانە، بە هەڵوێست و کردار قورسە، هەمو کەسێک دەتوانێت بانگەشەی گۆرانکاری بکات و وەک خاوەندارێکی خۆی نمایش بکات.
گۆرانبون پرۆسەیەکی فرە لایەنە لە باوەربون بە گۆرانکاری و کارکردن بۆی و گریدانیان بەو پرۆسە سیاسیە رێکخراوەییەوە کە کار بۆ گۆرانکاریەکان دەکات.
ئەمەکی و بەرز رەوشتی و راگرتنی هاوسەنگی و هارمۆنی نێوان کەرەستەکانی گۆرانبون گرنگن، هاوکات گەشەپێدان و تۆکمەکردنی کۆی پرۆسەکەش زامنێکی سەرەکین بۆ سەرکەوتن.
بۆ تێگەیشتن لە کرۆکی گۆڕانبون لە ناو بزوتنەوەی گۆڕان پێویستە گوزەرێک بە هزری گۆڕاندا بکەین، هاوکات بەرچاویشمان دەرباری گۆڕان وەک هێزێکی سیاسی رون بێت.
گۆڕانکاری هەمو بوارەکانی ژیان دەگرێتەوە، دەریایەکی قوڵ و بەرفراوانە، لە زۆر سەرچاوەوە جۆرەها ئاوی تێدەرێژێت و لێشی دەردەچێت. بە هۆی ئەوەی بزوتنەوەی گۆڕان لە سەرەتادا وەک هێزێکی سیاسی لە ململانێی هەڵبژاردندا دەستی پێکرد بینیمان پێکهاتەی رێکخراوەیی هاوتەریب لە گەڵ سیستەمی هەڵبژرادن دارێژرا. پێوەرەکان و فڵتەرەکانی بەردەم پرۆسەی گەورەکردنی قەبارەکەی و چەسپاندنی پێگەی سیاسی و یاسایی تۆکمە نەبون و توانای بژاردەکردنیشیان لاواز بو.
گۆڕان لە سەرەتادا دەروازەکانی بۆ کۆمەڵێک بەرپرس و کادری هێزە سیاسیەکان و تێکۆشەرە دێرینەکان و کەسایەتیە رۆشنبیر و کۆمەڵایەتیەکان واڵاکردن، ئەم واڵاکردنە بە چاوپۆشین لە ماهیەت و توانا و ئاستی هۆشیاری و تێرامانی ئەو خەڵكە بۆ هزری گۆڕان بەرێوەچو.
هزری گۆڕان لە سەرەتای دروستبونیدا کەوتە بەر رەحمەتی گەلێک فاکتەری جیاوە، ئەو دۆخە زەمینەخۆشکەر بو بۆ سەرهەڵدانی جۆرەها لێکدانەوە و تێگەیشتنی جیا و نەگونجاو لە گەڵ یەکتر بۆ هزری گۆڕان، ئەمە هۆکارێکی گرنگی ناجێگیری ئاراستە فکری و رێکخراوەیی و سیاسیەکانی ئەو شەپۆلە هەڵچوە کۆمەڵایەتیە نارەزایەیە بو کە لە ناو گەردەلولێکی کۆمەڵایەتی و سیاسی و حوکمرانیدا دەستیان بە گۆڕانەوە گرتبو. بینیمان چۆن ئاراستە توند و هەڵچو و میانرەو و ئەقڵانی و پۆپۆلیستەکانی ناو بزوتنەوەکە نەخشەی هزری گۆرانیان بە تێرامانی خۆیان نمایش دەکرد.
هەر لەو سەردەمەدا گروپە تێکۆشەر و ریفۆرمخوازەکان ماندوبون و خەباتی رابوردویان کردە کەرەستەی ناسنامەی گۆرانبونیان. بەهۆکاری مێژویی و سیاسی و کۆمەڵایەتیەوە سیماکانی ئەم ناسنامەیە تا ئەم چرکەیەش لە هەوڵێکی خەستدان بۆ زاڵبون بە سەر پێکهاتەکانی گۆڕانبونی ناو بزوتنەوەکە.
گۆرانکاری و گۆرانبون لە کۆمەڵگایەکدا کە قۆناغەکانی گەشەکردنی مێژویی بە ئاسایی نەبریوە و لە سایەی سیستەمێکی سیاسی و حوکمرانی حزبیدا و لە ژێر زەبری بەرژەوەندی گەمەکەرە زەبەلاحەکان و لە پانتاییەکی نیشتمانی لەتکراو و بە ناحەز و داگیرکەر و دوژمن دەور دراوە ئەرکی زۆر سەخت و ئاڵۆزن.
لە سەرەتادا نارەزایی و تورەبون و هەڵچون بەرامبەر دەسەڵات و خواستی گۆرانکاری جەماوەرەکەی گۆڕانیان بە یەکەوە گرێدابو. گۆرانبون پێناسەیەکی دیاریکراوی نەبو، دەگوترا گۆڕان حزبی دەنگدەرە و دەنگدان بە بزوتنەوەکە کرایە خەتمی گۆرانبون، لەو واقیعەدا تەوژمێکی خۆرسکانەی هەڵچون و نارەزایی گۆرانبونی قومات کردبو.
لە کۆی گشتی ئەو قۆناغەدا کەسایەتی و کاریزمای کاک نەوشیروان ئەو قەڵغانە بەهێزە بو کە گۆڕانبونی ناو بزوتنەوەکەی زیندو رادەگرت و دەشی پاراست.
کاک نەوشیروان لە سەرەتای دروستبونی گۆڕان لە سەر دو ئاراستە کاری دەکرد، یەکەمیان سیاسی و دوەمیشیان بۆ هزری گۆڕان، بۆ ئەو مەبەستەش پشتئەستور بو بە تێکۆشەرە دێرینەکان لە گەڵ شەپۆلێکی گەورەی نەوەی نوێ. بە هۆکاری دۆخی سیاسی گروپی یەکەم باڵادەست و بریاردەر بو، لێرەوە یەکەم لێکترازان و کەلێنی بەرچاو لە تێگەیشتنێکی هاوبەش بۆ گۆرانبون لە ناو گۆڕاندا سەری هەڵدا.
هەرچەندە پێگەی پەرلەمانی گۆڕان بزوتنەوەکەی وەک هیزێکی گەورەی باشور چەسپاند، بەڵام کۆی گشتی ئەو ئەزمونە دەریخست کە کەرەستەی پەرلەمانی زامن نەبو بۆ پاراستن و گەشەپێدانی کرۆکی رۆحی گۆرانبونی، ئەوەی کردویەتی و دەتوانێت بیکات بەرگریکردنێکی یاساییە لە چەند چەمکێکی بنەرەتی گۆڕان.
هەرچەندە ئەو پێگە پەرلەمانیە هەوڵی زۆری بۆ گۆڕان داوە، بەڵام شکستی هێنا لەوەی گۆرانبونی خۆی وەک نمونەیەکی زیندو بۆ جەماوەر و دەنگدەرانی گۆڕان بەرجەستە بکات تا متمانەی زیاتر بەو پێگەیە ببەخشن.
بێگومان وتارەکەی کاک نەوشیروان: ئه‌م پارله‌مانه‌ی ئێمه: له خه‌می کێ دان جگه له‌خۆیان؟ ئاماژەیەکی بەهێزە بۆ ئەو راستیەی سەرەوە.
کاتێک گۆڕان بەشداری حکومەتی کرد تیمەکەی نەیتوانی لەو ماوە کورتەدا کە لە فەرمانرەوایی بەشدار بو بە کردار فەنەری گۆرانبون لە ناخی گۆرانخوازان بدرەوشێنێتەوە. کاتێک ئەو تیمە و سەرۆکی پەرلەمان لە هەولێر دورخرانەوە گۆرانبون وەک سەرەتا هەژا و بوژایەوە، بەڵام هەر بە قوماتەکراوی.
دەرباری گۆرانبون کاک نەوشیروان باوەری توندی هەبو بەوەی کاتێک تاکی کورد ئاستی رۆشنبیری وهۆشیاری کۆمەڵایەتی گەشە بکات دەتوانێت لە قیود و نەریتە کلاسیکی و بە سەرچوە کۆمەڵایەتی و سیاسیەکان رزگاری بێت، ئەو سات سەرپشک دەبێت لەوەی چی دەکات و چ رێگەیەک دەگرێتە بەر. لەم روانگایەوە هیوایەکی زۆری لە سەر نەوە نوێکانی کۆمەڵگا هەڵچنیبو، بایەخی زوری پێدان و دەروازەکانی بەرپرسیاریەتی حزبی و سیاسی و حوکمرانی بۆ واڵاکردن.
گۆرانبونی رەسەن لەو سەردەمەدا پرسێکی تیکەڵاو بو لە پابەن دبون و ئەمەکی هۆشیارانە بۆ بەرنامەی سیاسی گۆڕان و کارکردنی جدی ئارەزومەندانە بۆی، هاوکاتیش لە نێو خودی بزوتنەوەکە کەش و هەوای خۆشەویستی، رێزگرتن، لێدوان و باسکردنی چروپر و گوێگرتن، یەکگرتویی و شەفافیەت بەشێک لە کەرەستە بنەرەتیەکانی گۆرانبونیان پێک هێنابو. وێرای ئەو راستیانە لە لوتکەی بزوتنەوەکەشدا تێگەیشتن و لێکدانەوەی جیاوازی نەگونجاو لە گەڵ یەکتر بۆ ئەم کەرەستانەی گۆرانبون بەر یەکتر دەکەوتن.
پاش ئەزمونەکانی هەشت ساڵەی گۆڕان ئەوەی کاک نەوشیروان پێش ماڵئاوایی فریای نەکەوت بیکات پاکژکردنەوەی بزوتنەوەکە بو لەو قەوزە و خەڵتانەی کە بزوتنەوەکە لە سایەی دۆخی کۆمەڵایەتی و سیاسی و حوکمرانیدا لە ناو خۆیدا بەرهەمی هێنابون.
ئەوەی ماوەیەکە گۆڕاوە کاڵبونەوەی متمانەی جەماوەرە بە ئاراستەکردنی فکری و رێکخراوەیی و سیاسی بزوتنەوەکە لە لایەن بازنەکانی دەسەڵاتداری گۆڕانەوە.
ئاراستەکردنێک جیاوازی و بەرەنگاربونەوە و لێکترازان و دابرانیان لە ناو بزوتنەوەکە بەرهەم هێناوە، ئاراستەکردنێک رۆحی رەسەنی گۆرانبونیان کردۆتە ئەسیری چەند چەمکێکی کلاسیکی بەسەرچو و بێهودە کە لە دیاردەکانی دەسەڵاتی هەرەمی، ناجێگیری سیاسی، غیابی دیدگای رون، رێكخستنی ستونی، تەکەتول، گروپ گروپێنە و بەرژەوەندخوازیدا بەرجەستە دەبن.
لە لایەکی ترەوە گروپە بەرژەوەندخوازەکانی ناو گۆڕان کە هەڵپەیانە بۆ پۆست و دەسکەوت و بونەتە واجهەی گۆڕان، بە راست و چەپدا بێ ئەمەکیان بەرامبەر بە بزوتنەوەکە و خودی کاک نەوشیروان کردوە، رۆحی گۆرانبونی رەسەنیان لەکەدار کردوە، مەخابن ئەمە بەشێک لە دامەزراوە و جومگەکانی گۆڕانیشی گرتۆتەوە.
ئەوەی ئێستا ناسنامەی گۆڕانبون لە ناو گۆڕاندا دەبەخشێتەوە ئەو دەستە و تاقمانەن، پێوەری سەرەکیان بۆ ئەو بەخشینەوەیە سەرلەقاندن و سناوکردنە بە ئاراستەی شەپۆلەکانی ئەوان.
جڤاتی نیشتمانی، کە دەبوا دەنگی زوڵاڵی گۆرانبون بوایە، بێبەری نیە لەو لەکەردارکردنە، هەرچەندە ژمارەیەک ئەندامی دڵسۆز و خاوەن ئیرادەی گۆرانبونی رەسەن تێیدا هەوڵی جدی دەدەن بۆ راستکردنەوەی دۆخی بزوتنەوەکە، بەڵام ئاکامەکانی ئەو هەوڵانە هێشتا بەرجەستە نەبون. گەر ئەم جڤاتە وا بەردەوام بێت متمانەی گۆڕانخوازان پێی تا دێت کاڵتر دەبێتەوە، بۆیە جڤاتی نیشتمانی، خۆشی بوێت یاخود ترش، بەرپرسیاریەتی سەرەکی هەیە لە تێکشکاندن و بەلارێدا بردنی پێناسە و ناسنامەی گۆرانبون.
ئێستا کەرەستەکانی گۆرانبون لای گۆرانخواز و هەڵسوارەوە دڵسۆزەکان نەک تەنها وەک خۆیان ماونەتەوە، بەڵکو لە زۆر ئاست و بواریشدا گەشەیان پێکردون، تایبەت باسکردنی ئەقڵانی و راشکاوانەی دۆخی تێکچوی بزوتنەوەکە، ئاڵوگۆرکردنی بۆچون و پرۆژەکان، دان بەخۆداگرتن بە رەوشتێکی بەرز و وەستانەوەی جدی بەرامبەر بە دیاردە ناشرینەکانی ناو گۆڕان و .. تاد.
ئەم دیاردانە بێ وێنەن لە مێژو و ئێستای ژیانی سیاسی زۆربەی حزب و هێزەکانی کوردستان، نیشانەی زیندویەتی هزری گۆڕانن، نیشانەی خەمخۆری و دیدگای واقیعین بۆ ئایندەی بزوتنەوەکە.
بێگومان لە دوا مەتافدا ئەم هەوڵ و کارکردنانە سەرکەوتو دەبن لە بوژاندنەوە و گەشەپێکردنی گۆرانبونی رەسەنی ناو بزوتنەوەکەوە و پاکژکردنەوەی دەریای گۆڕان لە قەوزە و خەڵتەکان.