وا نزیك ده‌بینه‌وه له حه‌وت ساڵ به‌سه‌ر ده‌ركه‌وتنی داعش، دوای ئه‌م حه‌وت ساڵه نه‌ك هێشتا ئه‌و گومانانه‌م نه‌ڕه‌ویونه‌ته‌وه كه له هاتنی داعشه‌وه لام دروستببوون، به‌وه‌ی ئه‌م هێزه هه‌ڵقوڵاوی نێو هه‌ناوی كۆمه‌ڵگه‌ی سووننی نین و دروستكراوی ده‌زگا هه‌واڵگرییه هه‌رێمایه‌تی و نێوده‌وڵه‌تییه‌كانن بۆ كۆمه‌ڵێك ئامانج، به‌ڵكو رۆژ له‌دوای رۆژ دیمه‌نه‌كان له‌لام روونتر ده‌بنه‌وه و راستی ئه‌وه ده‌رده‌كه‌وێت، كه داعش دروستكراوی خۆیان بوو. هه‌ریه‌ك له‌و وڵاتانه‌ی له دیزاینی داعش به‌شداربوون و ئه‌وانه‌شی له سیناریۆی هاتنیان و رووداو و لێكه‌وته‌كانی ده‌ركه‌وتنیانه‌وه دواتر بوونه ته‌ره‌ف، هه‌ریه‌كه و به‌شی خۆی ده‌ستكه‌وتی له داعش چنییه‌وه، به‌ڵام ئه‌وه‌ی وه‌ك پرسیارێك ماوه‌ته‌وه ئه‌وه‌یه ئایا هه‌موو ئامانجه‌كان به‌دی هاتن و داعش كاری ته‌واو بوو؟ یاخود هێشتا كاری زیاتریان به داعش ماوه و له داهاتوودا بۆ به‌دیهێنانی ئامانجه به‌دینه‌هاتووه‌كان، داعش به‌كار ده‌به‌نه‌وه؟
ماوه‌یه‌كه له‌سه‌ر ئاستی ناوه‌نده جیهانییه‌كان زۆر به‌گه‌رمی باسی سه‌رله‌نوێ سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی داعش ده‌كرێت، نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان ئاماژه به ئه‌گه‌ری خۆڕێكخستنه‌وه‌ی چه‌كداره په‌رته‌وازه و هه‌ڵاتووه‌كانیان ده‌كات، ده‌زگا هه‌واڵگرییه‌كان ژماره‌ی جۆراوجۆری گرووپ و چه‌ك و تواناكانیان ده‌خه‌نه‌ڕوو، كه به مه‌زه‌نده‌ی 14 بۆ 18 هه‌زار چه‌كدارێك ده‌خه‌مڵێندرێن. له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ساته‌كانی كۆتایی شه‌ڕی داعش (هه‌ر له فیلمی هیندی ده‌چوو) كاتێك چه‌ند هه‌زار چه‌كدارێكی داعش له شارۆچكه‌یه‌ك گه‌مارۆدەدران و دواتر شاره‌كه رزگار ده‌كراو ئاسه‌واری چه‌كداره‌كان دیار نه‌ده‌ما، رێی تێده‌چێت ئه‌و ژمارانه له راستییه‌وه نزیك بن كه بۆ مانه‌وه‌ی چه‌كداره‌كانی داعش ده‌خه‌مڵێندرێن. به‌ڵام پرسیار ئه‌وه‌یه ئه‌م 18 هه‌زار چه‌كداره له‌كوێن، وا گومان ده‌كرێت مابنه‌وه و خه‌ریكی خۆڕێكخستنه‌وه بن؟
هه‌موو ئه‌و ناوچانه‌ی داعش وه‌ك سنووری خه‌لافه‌ته‌كه‌ی دیاریكردبوون، له شه‌ڕی دژ به داعش و پرۆسه‌ی رزگاركردنی جوگرافیای داعش، هه‌موویان له ده‌ستی داعش ده‌رهێندران و زۆربه‌یان له كاتی پرۆسه‌كه و دوای ئه‌وه‌ش وێران كران. ئه‌و جوگرافیایه‌ی داعش پێیدا تێپه‌ڕی زۆربەی به‌كه‌ڵكی ژیان نه‌ماون، خه‌ڵكه‌كه‌شی زۆربه‌ی كوژراون، ئه‌وانه‌شی ئاواره‌بوون و دواتر به‌شێكیان گه‌ڕاونه‌ته‌وه ئه‌و ناوچانه زۆربەیان له‌لایه‌ن گرووپه چه‌كداره‌كانه‌وه كرانه ئامانج و به هه‌زارانیان تاوەکو ئێستا بێسه‌روشوێنن، خه‌ڵكێكی كه‌م له هه‌ندێ ناوه‌ندی شاره‌كان ماونه‌ته‌وه. واتە هێشتا ده‌رفه‌تی ئاوه‌دانی و ژیان بۆ ئه‌و ناوچانه دروستنه‌كراوه‌ته‌وه، كه‌واتە هیچ لۆجیكێك ئه‌وه ناسه‌لمێنێ ئه‌و خه‌ڵكه لێقه‌وماوه‌ی جوگرافیای داعش كه له‌دوای جه‌نگ ماونه‌ته‌وه توانای ئه‌وه‌یان هه‌بێت هه‌زاران چه‌كدار حه‌شاربده‌نه‌وه و بیانپارێزن و بیانژیێنن. ئه‌ی ئه‌و لایه‌نه كێیه كه توانای شاردنه‌وه‌ی 18 هه‌زار چه‌كداری هه‌یه؟ ئه‌و ده‌زگا و دامه‌زراوه‌یه كامه‌یه كه به‌نهێنی و دوور له‌چاوی خه‌ڵك توانای دابینكردنی خواردنی رۆژانه‌ی 18 هه‌زار كه‌سی هه‌یه؟
وه‌ڵامی ئه‌م پرسیارانه لێده‌گه‌ڕێم و دێمه سه‌ر به‌شێكی دیکەی ئامانجی وتاره‌كه‌م كه كاریگه‌ری و لێكه‌وته خراپه‌كانی شه‌ڕی داعش بوو له‌سه‌ر به‌تایبه‌ت وڵاتانی ئه‌وروپا و ئه‌و ئه‌گه‌ره مه‌ترسیدارانه‌ی له‌سه‌ر سه‌رله‌نوێ سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی داعشه‌وه دروستده‌بنه‌وه. ئه‌گه‌ر پێشتر یه‌كێك له ئامانجه‌كانی دروستكردنی داعش بۆ ناردنه‌وه‌ی پەڕگیرە ئیسلامییه‌كانی ناو ئه‌وروپا و ده‌ره‌وه‌ی جیهانی ئیسلامی بووبێت بۆ شام و ده‌سته‌به‌ركردنی جوگرافیایه‌ك بۆ له‌ناوبردنیان، وه‌ك له شه‌ڕی داعشدا بینیمان به هه‌زاران چه‌كداری داعش كوژران كه هه‌ڵگری ناسنامه‌ی ئه‌و وڵاتانه بوون، به‌ڵام به‌هۆی لێشاوی كۆچ و ئاواره‌ییه‌وه به هه‌زارانی دیکە روویان له ئه‌وروپا كردووەته‌وه. ره‌نگه بۆ وڵاتانی پێشووی یه‌كێتیی سۆڤێت و رووسیای ئێستا ئه‌مه راست بووبێت كه چیچان و وڵاتانی قه‌وقازیان له ئیسلامییە تووندئاژۆکان پاككرده‌وه، به‌هۆی ئه‌وه‌ی كۆچی ئاواره‌یی رووی له‌و وڵاتانه نییه ده‌رفه‌تی دروستبوونه‌وه‌یان كه‌متربێت، به‌ڵام بۆ ئه‌وروپا ئه‌م هاوكێشه‌یه ئه‌نجامێكی پێچه‌وانه ده‌داتە ده‌سته‌وه.
واتە ئه‌گه‌ر ئه‌وروپا به به‌شدارییان له سیناریۆی داعش توانیبێتیان بژاری ناو كۆمه‌ڵگەكانی خۆیان بكه‌ن و هه‌زاران گه‌نجی تووندئاژۆیان نارده شام و له‌وێ له‌ڕێگه‌ی هێرشه ئاسمانییه‌كانه‌وه كوشتنیان، ئێستا له‌و ژمارانه زیاتر روویان كردووەته‌وه ئه‌وروپا، تاوەکو نائارامی و شه‌ڕ و كوشتاریش له ناوچه‌كانی سووریا و عێراق و وڵاتانی دیکەی ناوچه‌كه به‌رده‌وام بێت ئه‌م مه‌ترسییه له‌سه‌ر ئه‌وروپا زیاتر ده‌بێت. كه‌واتە ئه‌گه‌ر سیناریۆی داعش به‌شێكی بۆ بژاری كۆمه‌ڵگه نائیسلامییه‌كان بووبێت له تووندئاژۆیی ئیسلامی، ده‌بێت ئه‌و دیوه‌شی له‌به‌رچاو بگیرێت به‌هۆی شه‌ڕ و ئاواره‌ییه‌وه هه‌میشه ده‌رگەی گه‌یشتنه‌وه به ئه‌وروپا بۆ ئیسلامییه تووندئاژۆ‌كان كراوه‌یه.
رێگه‌ی دروست بۆ كۆتایی تووندئاژۆیی، دروستكردنی ده‌رفه‌تی ژیانه له‌و وڵاتانه‌ی به سه‌رچاوه‌ی به‌رهه‌مهێنانی تووندڕه‌وی له قه‌ڵه‌م ده‌درێن، كه ئه‌مڕۆ عێراق و سووریا دیارترینیانن. ئێستا خه‌ریكه له به‌شێك له ناوه‌نده‌كانی بڕیاری وڵاتانی ئه‌وروپا ئه‌م تێگه‌یشتنه دروستده‌بێت كه ره‌خساندنی ده‌رفه‌تی كار و هه‌لومه‌رجێكی گونجاو بۆ ژیانكردن له‌و وڵاتانه‌ی كه سه‌رچاوه‌ی كێشه‌كانن، ئه‌گه‌ری زۆره جۆرێك له ئارامی و سه‌قامگیریی ده‌سته‌به‌ر بكات. به‌ڵام راستییه‌ك هه‌یه كه هێشتا جیهان لێی تێنه‌گه‌یشتووه یان وه‌ك سه‌رچاوه‌یه‌كی دیکەی كێشه و ناسه‌قامگیریی دركی پێنه‌كردووه، كه ئه‌ویش مانه‌وه‌ی (حه‌شدی شه‌عبیه). چونكه له بنه‌ڕه‌تدا حه‌شدی شه‌عبی وه‌ك پێویستییه‌ك به‌رامبه‌ر به داعش دروستكرا و بوون به دووانه‌یه‌كی یه‌كدی ته‌واوكه‌ر. پێكه‌وه ئه‌و ئامانجانه‌یان به‌دیهێنا كه داعشی بۆ دامه‌زرێندرا، بۆ داهاتووش ئه‌م هاوكێشه‌یه وه‌ك خۆی ده‌مێنێته‌وه. (لازم و مه‌لزومی یه‌كدین). داعش هه‌بوو، پێویست بوو حه‌شدیش هه‌بێت، ئه‌گه‌ر بڕیاره داعش نه‌مێنێت، پێویسته حه‌شدی شه‌عبیش نه‌مێنێت، چونكه مانه‌وه‌ی حه‌شدی شه‌عبی ده‌سته‌به‌ری ئه‌و هه‌لومه‌رجه ده‌كات كه داعشیش بمێنێته‌وه، بۆیه پێش هه‌ر شتێك ئه‌و وڵاتانه‌ی به‌دوای ئارامی و سه‌قامگیرییدا ده‌گه‌ڕێن، یاخود گه‌یشتوون به‌و بڕوایەی پێویسته له‌ڕێگه‌ی كۆمه‌ك و هاوكاری بۆ ره‌خساندنی ده‌رفه‌تی كار و ئاوه‌دانی، یارمه‌تیده‌ری به‌دیهاتنی سه‌قامگیریی بن، ده‌بێت ئه‌و راستییه‌ش به‌گرنگییه‌وه ببینن تاوەکو حه‌شدی شه‌عبی بمێنێت، ئارامی و سه‌قامگیریی له‌و ناوچانه و عێراق و سووریا به‌تایبه‌تی دروست نابێته‌وه، تاوەکو سه‌قامگیرییش له‌و زۆنه‌ی وه‌ك سه‌رچاوه‌ی تووندئاژۆیی وێنا ده‌كرێت دروستنه‌كرێت، ئه‌و ده‌رگایانه‌ش به‌كراوه‌یی ده‌مێننه‌وه كه تووندئاژۆیی لێوه ده‌ربازی وڵاتانی ئه‌وروپا ده‌بن.