جولەكەو حیزب و ڕێكخراوەكانیان چۆن ئیسرائیلیان دروستكردو چۆن دوای هۆڵۆكۆست توانیان هەستنەوەو وڵاتیش بەڕێوە بەرن؟ چۆن لە ڕوبەرێكی زۆر بچوكدا توانیان ژیان و پێشكەوتن و ئازادی بۆ خۆیان بەدەستبهێنن و دەورو بەرەكەیان قوتیان نەدەن یاخود فڕێیان نەدەنە دەریاوە؟ ئەوەی كە دەمەوێ باسی بكەم سیاسەت و بەرنامەی كوردو جوە، ئێمە چۆن لە یەك دەچین و ئەو بوارانە كامانەن كە سەركردەكانی كورد هاوشانی سەركردەكانی جولەكە بیریان لێ كردۆتەوەو هەنگاوی جدییان بۆ ناوە؟ دڵنیام ئەم بابەتە گرنگە ناكرێ بەوتارێك وەڵام بدرێتەوە بەڵكو دەبێت دەروازەیەك بێت بۆ لێكوڵینەوەو باسێكی قوڵی تێرو تەسەل.

ساڵی 1909، لە كەناری دەریاچەی تەبەریا جوەكان یەكەم كۆمەڵگەی هەرەوەزی و سەربازی تایبەت بەخۆیان بەناوی كیبۆتس دامەزراند. ژمارەی كیبۆتسەكان گەیشتە 300  دانە، لەساڵی 2004 ژمارەیان دابەزی بۆ 278 یەكە، كە هەر یەكێكیان لە نێوان 40 بۆ 1500 كەس تیایدا دەژی و ژمارەی تێكڕای دانیشتوانی ئەو یەكانە تەنها (126800 سەدووبیست و شەش هەزار و هەشت سەد) كەسە.

 لەساڵی 1948 بزوتنەوەی سەهیۆنزمی جیهانی سودێكی زۆر گەورەی لەكیبۆتسەكان وەرگرت، چونكە ئەو كۆمەڵگایانە ڕێكخراوبون و هەر یەكێكیان حكومەت و پەرلەمانێكی بچوكی تایبەت بەخۆی هەیە و بڕیارو پێداویستیەكانیان بە شێوەیەكی دەستەجەمعی و یاسایی دور لە دەستی دامو دەزگاكانی وڵات جێبەجێ دەكات، سكرتاریەت و دارایی و هێزی سەربازی بۆ بەرگریكردن لە خۆیان سازكردوە، كشتوكاڵ و پیشەسازی بچوك و ئاژەڵداری و خوێندن و گێڕانی ئاهەنگ و بۆنە تایبەتیەكانیان هەموی لەوێ ئەنجام دەدرێت.

  لەسەدا چلی بەرهەمی كشتوكاڵی ئیسرائیل و لەسەدا حەوتی هەناردەی بەروبومی كشتوكاڵی هی ئەمان بوە، لەسەدا هەشتی وەبەرهێنانی پیشەسازیان پێكهێناوە لە كاتێكدا ڕێژەی دانیشتوانی كیبۆتسەكان تەنها لەسەدا دوی ڕێژەی دانیشتۆانی ئیسرائیل بوە.  لە ماوەی 30 ساڵی دروستبونی ئیسرائیل لە1948 وە ڕێژەی بەشداربونی كیبۆتسەكان لە دەسەڵات و حكومەتدا  7 ئەوەندەی باقی كۆمەڵگای ئیسرائیلە لەوانە بنگۆریۆن، مۆشێدایان، شیمۆن پێرس و ئیگال ئالۆن ئەمە جگە لەوەی سێ یەكی وەزیرەكانی ئیسرائیل لە 1949 وە هەتا 1967 هی ئەوان بون كە ئەوەش ئاماژەیەكی دیارە بۆ گرنگی فاكتەری خۆ ڕێكخستن و هێزی ئابوری و وەبەرهێنان.

  پاش قەیرانی ئابوری حكومەتی ئیسرائیل ساڵی 1977 هاوكاریە دارییەكانی بۆ كیبۆتسەكان كەمكردەوەو بەشێك لە ئەندامەكانیان چونەوە شارەكان و ژیانێكی جیاوازیان بۆ خۆیان هەڵبژارد.

 ئەگەر تەنها هەندێك دەرسوو پەند لە جوەكان وەربگرین و بەراوردیان بكەین بەكوردو حكومەت و حیزبەكانی كوردستان بۆمان دەردەكەوێ‌:

 1_جو لە هەر شوێنێك بوە هەوڵی پاراستنی خۆی و سود وەرگرتنی داوە لە وزەو تواناكانی و دەستەوەستان نەوەستاوەو تەنها چاوەڕێی یارمەتی دەرەكی نەبوە، نە لەكاتی دەوڵەتی عوسمانی و نە لەكاتی حوكمڕانی ئینگلیز، هەوڵیانداوە ژیان و گوزەرانیان ڕێكبخەن و ببنە هێزی حازر بەدەست بۆ پاراستنی بون و بەرژەوەندیەكانیان، ئەگەر ئاوڕێك لە جۆری بیركردنەوەی سیاسیەكانی كورد بدەینەوە دەبینین كە زیاتر چاوەڕێی قەدەرو جوڵاندنی سۆزو دەستكەوتی حیزبی وكورت مەودا بون، بۆ نمونە پاش ڕاپەڕین بەهۆی ململانێ و بیری تەسكی حیزبایەتی لە جیاتی ئاوەدانكردنەوەی كوردستان و بوژاندنەوەی كەرتی كشتوكاڵ و ئاژەڵداری و خزمەتكردنی گوندنشینەكان بەپێچەوانەوە كەوتنە بەلێشاو دامەزراندنی جوتیاران و گوندنشینان لە حیزب و حكومەت و خەڵكیان فێری موچەی بەلاش و تەمەڵی كردو دێهاتەكانیان جارێكی تر كوێر كردەوە! 

2_بزاڤ و سیاسەتمەدارو دەوڵەمەندەكانی جو لەدەرەوەی ئیسرائیل هەوڵی بەدەستهێنانی پشتگیری نێو دەوڵەتیانداوە، بۆ دۆزەكەیان و بە شێنەیی هانی خەڵكیاندا بچنە ئیسرائیل و دەوڵەمەندەكانیان لە پارەی خۆیان كەوتنە كڕینی گەڕەكی عەرەب بەنرخی بەرز و جوە كۆچكردووەكان  زۆربەیان لە كیبۆتسەكان وناوچەكانی تر نیشتەجێكرد.

ئەمە حاڵ و كۆششەكانی جوەكان بو، ئەی سەركردە و حیزبە كوردیەكان چییانكرد؟ سەروەت و سامانی وڵاتیان لە نێوان خۆیاندا بەشكرد، خەڵكیان ڕوتو ڕەجاڵ كرد، شكۆو كەرامەتیان شكاندن، لە جیاتی هاندانی گەنجی كوردی دەرەوەی وڵات بۆ گەڕاندنەوەو خزمەتكردنی كوردستان بە دەیان هەزار گەنجی كوردیان ناچار كرد خاكی خۆیان بەجێ بێڵن و خۆیان تەسلیمی دەستی قەدەر بكەن.

دەسەڵاتی كوردی هەتا ئەمڕۆ، سەری زمان و بنی زمانیان گلەیی كردنە لە مالیكی و لە حكومەتی عێراق، كەڕێگربون لەسەرفكردنی پارەی مادەی 140 لەكاتێكدا ئەیانتوانی بەشێك لە سەدا حەڤدەی بودجەی عێراقیان بۆ كەركوك سەرفكردایەو خزمەتگوزاریان بێ‌ جیاوازی پێشكەشی هەموو هاوڵاتیانی كەركوك و ناوچەكانی تر بكردایە، ئەوكات نەك كوردی ئەو ناوچانە بەڵكو عەرەب و توركمانیش داوای گەڕانەوەیان دەكرد بۆ سەر هەرێمی كوردستان، بەڵام كە ئەمەشیان نەكرد هاتن نەوتی كەركوكیشیان بەتاڵان بردو كێشەو ناكۆكیەكانیان بە ناشیرینترین شێوە بردە كەركوك.

3ــ جوەكان توانیان دەوڵەت دروستبكەن و بەردەوامی پێبدەن و گەشەی بەرچاویشیان بەدەستهێنا، خەڵك وحكومەت بونە پشت و پەنای یەكتر، ئەوان دەوڵەتی یاساو دیموكراتیان دامەزراندو خۆیان پێوەی ملكەچ و پابەند بون، سەرۆك وەزیران و سەرۆكی وڵات و وەزیرەكان بەگیر دەهێنن لە سەر گەندەڵی و خراپ بەكارهێنانی دەسەڵات و دەیانخەنە زیندانەوەو ناچاری دەست لە كاركێشانەوە دەكرێن. گەلۆ ئەی حاڵ لە كوردستان چۆنە؟ كەس هەیە نەڵێ تەواو پێچەوانەیەو ئێمە لە كوێ و ئەوان لەكوێ !

  ئەرێ دەوروپشتی ئیسرائیل گوڵڕێژكراوەو هەمو یارو دۆستی ئەون و تەنها كورد دەوری بەدوژمن گیراوە؟ ئەگەر مەسەلەكە ئەمریكایە خۆ كوردیش كەس دەستی نەگرتوەو هەموكات هەر دۆستی بوەو تەماعی نەوت وگازیشی خراوەتە بەردەست و لە ئیسرائیل زیاتر گوێڕایەڵی ئەمریكایە، كەس نازانێ كەی دەسەڵاتی كوردی واز لە بڕو بیانوو پرتەو بۆڵە دێنێ و نوقورچێك لە خۆی ئەگرێ و لەو خەوە قورسە ڕا ئەچڵەكێ، كەی جورئەتی ئەوە ئەكات دان بە كەموو كورتی و شكست و تاوانەكانی دەرهەق بەگەل و نیشتیمان دێنێ؟!

4ــ ئیسرائیل دەوڵەتێكی بێهێزو فاشیل نیە، میرنشینێكی چاخی كۆن یاهی عەرەب نیە، ئەوان دیموكراتخوازو شەفاف و ڕێز لە یاسا دەگرن، بەبەرنامەو پلانی ستراتیجی كار بۆ بەرژەوەندی تاك و كۆمەڵ و نەوەكانی داهاتویان دەكەن، ئەی لای ئێمەچی ؟ دەسەڵاتداران و حكومەتی هەرێمی كوردستان بیر لە كۆمەڵگاو تاك و دواڕۆژ دەكەنەوە و بیر لە خۆشگوزەرانیان دەكەن، هیچیان بۆ پاشەكەوت كردون جگە لە قەرزو ڕەشبینی؟ باوەڵامی ئەم پرسیارە سادانەش هەر بۆ خوێنەر بەجێبهێڵین!

 جولەكەیەكی عەرەب كەباسی كیبۆتساتەكانی دەكرد دەیوت لەوێ كە گەنج بێزار ئەبێت لە ڕۆتینی ئیش و ژیان سندوقێكیان ئامادەكردوە بۆ یارمەتیدانی گەنجان و ئەگەر بیەوێ دەینێرن بۆ دەرەوەی وڵات و كەی بێزار بو دەگەڕێتەوە بۆ سەر ئیشوو كارەكەی. لە ناوەراستی هەشتاكان لە بەرگەڵوو كاك یوسف زۆزانی شتێكی لەبارەی ڕێزگرتن لە كات و دوربینی لای جولەكە گێڕایەوە كە چۆن توانیویانە كارو كاسبی و بازاڕ بگرنە دەست، باسی ئەوەی كرد كەجوەكان كۆمپانیایەكی گواستنەوەیان دامەزراندو، چەند پاسێكی باشیان ئامادەكردو سەعات و خشتەی سەفەرو گەشتیان بۆ دیاریكردبو، عەرەبەكان ڕازی نەدەبون لەگەڵ جوەكان سەفەر بكەن، بۆیە بەناچاری چاوەڕێی نەفەرەكانیان دەكرد هەتا سەیارەكە قەپات ئەبو بەوەش كاتێكی زۆریان لەكیس دەچو، بەڵام جوەكان لەكاتی دیاریكراودا ئەگەر دونەفەریشیان هەبوایە هەر دەڕۆیشتن.. پاش چەند هەفتەیەك عەرەب ومەسیحی و موسڵمان هەمو ڕویانكردە لای جوەكان و لەكاتی خۆیداو بێچاوەڕوانی و دواكەوتن گەشتی خۆیان دەكرد، تاكار گەیشتە ئەوەی عەرەبەكان سەیارەكانیان فرۆشت و بێكارو كاسبی مانەوە!.

ئەو كاتەی كاك یوسف ئەمەی لە زمانی عەرەبێكی فەڵەستینی گێڕایەوە، نەماندەزانی ئێمەی كوردیش لەو عەقڵەی عەرەب باشترمان پێنیە، نەماندەزانی كە كورد بوەخاوەن وڵات و نەوت و گازو بودجە بەمشێوەیەی ئێستا بۆ پەنجا ساڵی داهاتوش فەرهودی دەكاو ئێمەو نەوەكانی داهاتوشمان ئەخرێینە ژێر قەرزی پەنجا ساڵەو هەتا هەتاییەوە! 

پێشتر بیستبومان كە كەسانێك هەوڵئەدەن دزی لەحكومەت بكەن بەڵام نەمان بیستبوو حكومەت خۆی دزی لە خۆی بكات!   

عەرەب ناهەقیەكی گەورەی بەرامبەر ئیسرائیل كرد، كە بەدەسەڵاتی كوردی شوبهاند، ئەمەش بەو مانایە نیە كە هەموو كارو كردەوەكانی ئیسرائیل ڕەواو، مروڤ دۆستانەبون بەرامبەر عەرەب و فەڵەستینیەكان و بەدڵنییاییەوە تاوانی گەورەشی ئەنجامداوە بەرامبەر خەڵكی سڤیل بەناوی پارێزگاریكردن لەبونی ئیسرائیل.