یەكێك لە سەرەكیترین كێشەكانی هەرێمی كوردستان ، تێنەگەیشتنە لە جیاوازی واتاكانی (یاسا) و (ڕەوایەتی) لە فەرهەنگی سیاسیی و یاسایی زمانی عەرەبیدا دەوترێت (الشرعیە و المشروعیە) واتا هەموو كار و كردەوەیەكی بۆ ئەوەی یاسایی بێت ، مەرجە ڕەوا بێت .
بۆ نموونە :
-دەسەڵاتێكی یاسا-یی، بە یاسا ، بڕیار لە نەدان یان لێیڕینی موچەی خاوەن ماف ئەدات ، ئایا ئەم بڕیارە ڕەوایە ؟ نەخێر
-دەسەڵاتێكی یاسا-یی ،بە دەر لە یاسا ، ڕێگا بە هاتنی لەشكرێكی بێگانە ئەدات، ئایا ئەم ڕیگادانە ڕەوایە ، نەخێر .
-دەسەڵاتێكی یاسا-یی، بە یاسا ، بازرگانی بە سەروەت وسامانی میللەتێكەوە ئەكات ، ئایا ئەم بازرگانییە ڕەوایە ، نەخێر.
-دەسەڵاتێكی یاسا-یی ، بە ئەو پەڕی ناڕەوایی ، یاساكانی كرێكاران و مامۆستایان و دادوەران وخاوەن مافەكانی عیراق ، لە هەرێمدا بەركار ناكات ، لە بەرامبەریشدا.. دەیان بڕیار و یاسا ، بە بێ بوونی (دادگایەكی باڵا) بۆ خۆی دەرئەكات ..
-دەسەڵاتێكی یاسا-یی ، بە دەر لە ڕێكاری دادگا ، بە ناڕەوا ، ناهێڵێت پەرلەمانتارێكی ئێستا و سەرۆكی خولێكی پێشووی پەرلەمان ، بەشداری دانیشتنی پەرلەمان بكات ..
ئەوانە و دەیانی تر ، ئەنجامی تێنەگەیشتنە لە جیاوازی نێوان (یاسایی) و (ڕەوایەتی) وهاوكێشەی بڕیار و كردەوەی لە كوردستاندا گۆڕیوە بۆ (یاسایی) و (ڕەهایەتی)
ئەو تێنەگەیشتنە دەرچواندنی دەیان بڕیار ویاسای لێكەوتۆتەوە ، وای كردووە لەجیاتی جارێك دەیان جار ، هەندێك بەرپرسی حزبی یان حكومی لە پێگەی دەسەڵاتداریەتیدا ، پێمان بڵێن : (( ئێمە بە هەڵبژاردن هاتووین )) بە بێ ئەوەی بپرسن : ئایا ئەوەی ئەیكەن ڕەوایە ؟!
ئێستا بەڕێزتان ، وەك دەسەڵاتێكی یاسا-یی ، لە هەر پێگەیەكی (سیاسی - حكومی) بن ،ڕەوایەتی نوسینی دەستووری كوردستان-تان نییە ، نەك لەبەر ئەوەی نوسینەوەی دەستوور شێواز و ڕێكار و یاسا و دامەزراوەی تایبەتی خۆی پێویستە ، بەڵكو لەبەر ئەوەی بەڕێزتان ناتوانن (یاسایی) و (ڕەوایەتی) لە بڕیاردا بپاریزن ، لە جیاتی ئەوە ، واتاكانی (یاسایی) و (ڕەهایەتی) تان لە یەكداوە .
نوسینی (دەستوور) پێویستی بە دەسەڵاتێكە (ڕەوا) بێت ، لە واتا جۆراوجۆرەكانی (ماف و یەكسانی و دادپەروەری و بەرپرسیاریی و ئاشتەوایی .. ) تێبگات ، نەك (ڕەها) بێت لە بەكارهێنانی دەسەڵاتەكانیدا .
نوسینی (دەستوور) پێویستی بە دروشمە هاوسەردەمەكانی (ماف و یەكسانی و دیموكراسی)یە نەك دروشمی (یەكڕیزی)ی سی ساڵ لەمەوبەری (بەرەی كوردستانی) .
نوسینی دەستوور پێویستی بە متمانەیە ، متمانەی هاوڵاتی بە خۆی، بە دەسەڵاتەكەی و بە كۆی پرۆسە (یاسایی- سیاسی)ەكە .
تكایە ، بە ناوی كوردستانەوە ، دەستوور بۆ دەسەڵاتە ڕەهاكەتان مەنوسن .