بەشی یەكەم
كاریگەری و نا كاریگەری خۆپیشاندان
لەسەرو بەندی شەپۆلێكی تری خۆپیشاندانی بزوتنەوەی نارەزایەتی كۆمەڵایەتی لە كوردستان دژ بە سیستەمی حكومرانی وسیاسەتی برسیكردن و كۆنترۆڵكردنی كۆمەڵگا. لێرە و لەوێ و رۆژانە بە چەندان نوسین و وتارو چاوپێكەوتنی میدیایی ئاشنا دەبین لە بارەی كاریگەری و ناكاریگاری ، پێویستی نا پێویستی خۆپیشاندان.
بەشێكی تری تا ئاستی نەسیحەتكردنمان دەروات بەوەی خۆپیشاندان هیچ لە دۆخەكە ناگۆرێت و تەنیا كاری ئاژاوە گێری و تێكدان و زیان و لێدان لەبەرژەوەندی گشتی لێدەكەوێتەوە ؟!.
خۆپیشاندانی نەوەتەكان، ئەوەی 17ی شوبات، چی گۆڕی، ئەی ئەوانی دواتر هیچی لێ سەوز بوو، ئەزموونی بەناو بەهاری عەرەبی چی پێی بوو، ئەی ڕاپەرینەكانی مانگی ئۆكتۆبەری ساڵی رابردووی عێراق توانی چی بكات؟، كە زیاتر لە ساڵێكی خایاندو ئێستاش بە شێوازی جیاواز بەردەوامە. هتد... .
بۆ ئەوانەی بەهەربیانوویەكبێت دژ بە مافی خۆپیشاندانن و هەڵگری گوتاری بی هودەیین، وەڵامی ئەم پرسیارانە ئەوەیە كە تەنیا چەند كەسێك لەم نێوەدە لەناووچوون و هیچی لە دۆخەكە نەگۆری و ناشگۆرێت ؟. لێرەدا گرفتی گەورەی ئەم دوونیابینییە نەگۆرە لەوەدایە، خۆپیشاندان لە كاریگەری و نا كاریگەری، پێویستی نا پێویستی كورتدەكاتەوە و لە سیاقە جەوهەرییەكەی بەتاڵی دەكاتەوە، هەرئەوەشە وادەكات ئەم تێگەیشتنە رێگربێت لە بینینی گرنگی و پێویستییەكانی لە چوارچێوەی پرۆسەیەكی بەردەوام .
بۆ ئەوانەی لە گۆشەنیگای میتۆدی ماتریالیزمی مێژوویی تەماشای گۆرانكاری ناو مێژووی دەكەن، تابلۆكە جیاواز دەبینن. لەم چەرخەدا هەریەك لەم ئەزموونە تازانە خوێندنەوەی تایبەتی و خۆیی هەیە لە چوارچێوەی بەهەندوەرگرتنی جوگرافیای سیاسی، شێوە و رۆڵی دەوڵەت، باری ئابوری و شێوەی بەرهەمهێنان و رۆڵی چینەكۆمەڵایەتییەكان، ئاستی رێكخستن وشیاری و یەكگرتوویی چینی كرێكارو پەراوێزخراوەكان،بە فاكتەری نێودەوڵەتی و هەرێمایەتیشەوە .
خۆپیشاندان وەك ماف
سەرەتا پیویستە دان بەوەدابنێین یا جەخت لەوە بكەینەوە، خۆپیشاندان بەشێكە لە ئازادی ڕادەربرین، میكانزمێكە بۆ زەمانەتی بەشداری سیاسی وفكری و كلتوری و گەیاندنی بیروڕا، كۆڵەكەیەكی گرنگی دەستەبەركردن و پاراستنی فرەیی و پلۆرالیزمە. لە پەیمانامەی نێودەوڵەتی مافە سیاسی و مەدەنییەكان وەك مافێكی بنەرەتی ناسێنراوە، هەربۆیە دەسەڵات بەهیچ دەوڵەتێك نەدراوە لە چوارچێوەی تەشریعاتی ناوەخۆیی ئەم مافە بدات یا وەری بگرێتەوە، بەڵكو تەنیا ئەركی رێكخستنیەتی لە چوارچێوەی یاسادا .ئەوەی لە ئێستادا دەگوزەرێت بەتاڵكردنەوەی خۆپیشاندان و ئازادی ڕادەربرینە وەك ماف، هەولێكە بۆ نەهێشتنی فرەیی و پلۆرالیزمی سیاسی و فكری وەك بەشێك لە ئەجندای كۆنترۆڵكردنی تەواوی كایەكانی كۆمەڵگا.
لە هەولێر و دهۆك ئەم مافە تەواو قەدەغەكراوە، لە ناوچەكانی سلێمانی تائاستێك رێگەپێدراوە دواتر سەركوت دەكرێت وەك بینیمان، هەربەو هۆیەشەوە دەیان خۆپیشاندەر و رۆژنامەنوس چالاكوان لە سەرتاسەری كوردستان دەخرێنە كونجی زیندان بە بیانوی نەبوونی مۆڵەتی خۆپیشاندان، یا نوسینی چەند پەرەگرافێك، كاتێك داوای مۆڵەتیش دەكەیت رەتی دەكەنەوە. ئەوەی ئێستا روودەدات درێژكراوی پێشووە، دەساڵ لەمەوبەر پێشبینیمان كردبوو، ئەو كاتەی یاسای ژمارە (11) رێكخستنی خۆپیشاندان دەكراو، خۆپیشاندان لە ئاگەداری بۆ مۆڵەت جێگیركرا، ئەو كات گوتمان ئەوە یاسای رێگریكردنە لە مافی خۆپیشاندان نەك رێكخستنی، چەندین نارەزایەتی و خۆپیشاندانیش دژی یاسای خۆپیشاندان ئەنجامدرا.
پرسی بزوتنەوەی نارەزایەتی كۆمەڵایەتی
دروستبوون و فراوانبوونی بزوتنەوەی نارەزایەتی كۆمەڵایەتی لە كوردستان پرسێكی ئیرادەگەری یا مفتعل نییە، دروستبوون و هەڵكشانی ئەم بزوتنەوەیە مێژوویەكی دوورو دێژی هەیە، لە دوای ڕاپەرینیشەوە بەشێوازی جیاواز ئەم بزوتنەوەیە دەركەوت، لەگەڵ هەڵكشانی نادادپەروەری و تاڵان و فەرهودكردن و دروستبونی شەری ناوەخۆ و دواتر سیاسەتی برسیكردن و كۆنترۆڵكردنی كۆمەڵگا، ئەمیش چووە ئاستێكی تر و بەرفروانتربوو، تا گەیشتە ئاستی ئەمرۆ كە ز‌ورینەی خەڵكی كوردستان پێك دەهێنێت بە لاینگرانی خوارەوەی حزبە دەسەڵاتدارەكانیشەوە.
تێگەیشتن لە خۆپیشاندان و ئازادی ڕادەربرین دانابڕدرێت لە بینینی مرۆڤ وەك كائینێكی سیاسی و كۆمەڵایەتی و سروشتی بەرەنگاری و بەشداری لە زیندویەتی ژیانی راستەقینەدا.
چەند پرسیارێك بۆ داهاتوو
مومارەسەركردنی مافی خۆپیشاندان لە چ بارودۆخێكدا و بەرامبەر چ جۆرە لە دەسەڵات و لە چ هەلومەرجێكی گشتیدایە، بۆچی زۆر جار ئەنجام و بەرهەمی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەكان هێزەكانی ناوسیستەم و سودی لێ وەردەگرن و دەیكەن بە پلیكانێیەك بۆ سەركەوتنی هەندێك لایەن و كەس بۆ ناو پەرلەمان و دەسەڵات، هۆكاری مانەوەی ئەم مۆدێلە لە حوكمرانی لە بەرامبەر فشاری خۆپیشاندەران و بزوتنەوەی ناڕەزایەتی كۆمەڵایەتی چییە ؟، ئایە بەهێزی دەسەڵاتە یا غیابی ئەلتەرناتیڤ؟.
بۆچی لەم سەردەمەدا لە هەمووكات زیاتر هێرش دەكرێتەسەر مەبادەئو پرنسیپی خۆرێكخستنی جەماوەری پەراوێزخراو و بابەتی تەحەزوب ؟ . ئەركی ئەو هێزانە چییە كە خۆییان لە دەرەوە یا بەرهەڵستكاری ئەم مۆدێلە لە حوكمرانی دەبینن ؟ . لە ئەلقەی داهاتوو بەشی دووەمی ئەم وتارە هەوڵی وەڵامدانەوەی بەشێكی ئەم پرسیارانە دەدەین ؟.