لە مانگی ٩ سالی ٢٠٠٩  دا یەکگرتووی ئەوروپا " لاوابوونی گەشە ی "راگەیاند کە  ئەم کەم وکورییەی لە گەشە دا بازارەکانی دراوی  شیواند  ، وکاریگەری کرد سەر بازار بە گشتی .

لە سالی ٢٠٠٨ دا بە روونی دەبینرا کە بازارەکانی وولاتانی ئەوروپی و دراوەی ئەوروپی لە ژیر پەستان دایە .چەقینی  ئابووری  نیشانی دەدا کە ئیسپانیا بەرەو داروخان دەروات ، وە بەرەهەم پیشە سازییەکان کەم بۆۆوە بە رێژوی ١.٩٪ وە بەرهەمی  ئۆتۆمبیڵ  نزم بۆۆوە بۆ  رێژەی ٧.٨ ٪ لە  سالی ٢٠٠٨ .

جەقینی ئابووی هەموو ناچەی یوروی گرتەوە  ، تاکە وولات کە دەیتوانی راپۆرتی ژمارەیی پۆزەتیڤ سەبارەت بە  بەرهەمی ناوخۆ  بدات فەرەنسابوو .

قول بوونەوەی  قەیرانە ئابورییەکان لە ئەوروپا لەسالی ٢٠٠٩ بۆ  ٢٠١٥ خایاند 

قەیرانە ئابورییەکان قولتر دەبوونەوە  ، بەتایبەتی لەم وولاتانەی کە  دراویان یوورویان بەکاردەهێنا ، لە ٢٠٠٩ مانەوەی یوروو  بەکارهینانی کەوتو ژیر پرسیارەوە کە وولاتان بەردەوام بن یان واز بینن ،  بەردەوام بوو تا سالی ٢٠١٥.

قەیرانە ئابورەییەکان  زۆر وولاتانی تووش شیواوی کرد  وە بەتایبەتی یونان کە زۆر بە سەختی   کاری تیکرد ، وە جەند جار هاتە سەر ئەوەی کە  ناوجەی یورۆ بە جیبهێلیت . ئەم قەیرانە  دەریخست  کە هەندێک وولاتانی ئەوروپی ژیرخانەی ئابوری خراپ و لاوازیان هەیە بەتایبەتی وولاتانی باشوری ئەوروپا ، وەقەیرانەکان  کاریگەری خراپی بەهیزی هەبوو لەسەریان . وەک یونان ، ئیسپانیا، پۆرتگال و ئیتالیا ،  حالیان زۆر خراپ بوو. ئەم وولاتانە لە سالی٢٠١١  دەستیان کرد بە جاکسازی راستەقینە وە بەجدی کاریان کرد . وە توانیان  دوای جەندها سال خۆیان رزگار بکەن لە قەیرانی ئابووری .

قەیرانی ئابوری ئەمریکاشی گرتەوە ، بەلام حالی ئەمریکا  هیندەی وولاتانی باشوری ئەوروپا خراپ نەبوو .  ئیسپانیا توانی خۆی رزگار بکات  لە سالی ٢٠١٣  وە ئیتالیا توانی خۆی رزگار کات لەسالی ٢٠١١ بە شیوەیەکی موئەقت .وە لەسالی ٢٠١٥ ئیتالیا توانی زاڵ بیت بەسەر قەیرانی ئابورییەکە ی.

ئەم قەیران وایکرد کە ئەوروپیەکان  بۆ جوونیان بگۆرن ، وە  ئابوری  بە پلەیەک دابنێن وەلە هەر کۆر وکۆبوونەوەیەك  دا باس باسی  ئابوری یە وە بە بابەتی پلەیەک دادەنریت . ئەوسالانەی کە ئەوروپا لە قەیران بوو ، زوو زوو کۆبونەوەی نائاسایی ئەنجام دەدرا بۆ کار کردن و رزگار بوون لە قەیرانەکان .

سەرکردە ئەوروپی یەکان بەجدی کاریان کرد بۆ گەرانەوەی متمانە بە یورو  و هەلسانەوەی . شەپۆلی قەیرانی یوورو لە بەرزی و نزمیدا   بوو ، بەردەوامی کێشا تا سالی ٢٠١٥ ، کە یونان بەتەمابوو  یورو بە جیبهێلیت.

ئەلمانیا لە هاوینی ٢٠٠٧  تووشی  قەیران بوو ،  کە بانکێكی گەورەی ئەلمانیا بە ناوی ئی کەی بی  ئیفلاسی خۆی راگەیاند . ئەمەش وایکرد کە دامەزراوە سەرمایەدارییەکان و بانکەکانی کەش تووشی گرفت ببن. ئەمە کاریگەری  نیگەتیڤی هەبوو بە سەر هاوولاتیان ، کە نەیان دەتوانی قەرز وەرگرن .

وە لە جارەگی یەکەم سالی ٢٠٠٨   دا دەرکەوت کە ئابووری وولات پوج بۆتەوە بە رێژەی ٢.١٪ ، وە  بوجەی گشتی وولات کورتی هێناوە وە ئەمەش لەگەل مەرجی  هاوسەنگی راگرتن لە ناوجەی یوورو نەدەگونجا ،  کە  ئاماژا دەکات کە دەبیت بە گویرەی میساقی  کورت هیانی  بوجەی ناوجەی یوورو بە ریژیی ٣٪  تیپەر نەکات لە ناتج محلی ،  کورتهینانی بوجەی ئەلمانی  یوروی خستە مەترسییەوە .

ئەلمانیا دەستی کرد بە پلانی جکسازی وە کە بە پالپشتی یوروی زەبەلاح ناودەبریت بۆ ئەو دامودەزگا و دامەزراوانەی کە  زەرەرمەند بوون  لە شکانی یورو . هەنگاوەکان دەستیان پیکرد لە ١٣ ئۆکتۆبەر ٢٠٠٨  کە ٤٠٠ ملیار تەرخان کرا بۆ بانکەکان  بۆ ئالوگۆری کردن ، وە ١٠٠ ملیارد  بۆ صندوقی ئیستپمار بۆ  رزگار کردنی  دراو . لە ١٧  ئۆکتۆبەر  ئەم پلانە لە پەرلەمان پەسەند کرا .

لە ٨ مانگی ١  سالی ٢٠٠٩   حکومەت  جوار بەشی بانکی  گەورەی ئەلمانیای بەناو کۆمەرزبانک  بە نیشتمانی کرد بۆ ئەوەی سوود لە پالپشتی مادی حکومی وەرگریت .

لە سالی ٢٠٠٩  وە ئەلمانیا رۆلەکی گرنگی گیرا سەبارەت بە ئابوری و جیگیرکردنی ئابووری ناوجەی یورو . فەرەنسا  رۆلی هەبوو لە دامەزراندنی  صندوقی ئابوری ئەوروپی ،  کە ئەم صندوقە پالپشتی دەکریت لە  دەولەتانی خاوەن  ئابوری بەهیز وە قەرز دەدات بە وولاتانی ئابوری روخاو ، وە کە زۆر بەی وولاتان  قەرزیان لیکرد بۆ بوژانەوەی ئابوری وولاتیان ، کە دواین وولات یونان بوو .

ئەلمانیا  بە وولاتەکی  گەورە و بەهیز دادەنریت لە لایەنی  ئابورییەوە ، وە بەم سالانەی دوایی گفتو گۆ هەبوو سەبارەت بە  ئەوەی ئایا  وولاتە بەهیزەکانی لە بواری ئابوری بەردەوام دەبن لە یارمەتی دانی وولاتەلاوازەکان لە ئابوری لە باشوری ئەوروپا دا. بۆ نموونە  پورتگال و یۆنان .

میرکل رۆلی گرنگی هەبوو  لە دروست کردنی صندوقی دەولی  و  پابەند بوون بە مەرجەکانی دانەوەی  قەرز ، ئەو وولاتەی  نیازی دانەوەی نەبیت ئەوا دەبیت تحملی  ئاکامەکان بکات ، وە نمونەش وولاتی یونان .

ئەلمانیا بۆ ئەوەی خۆی رزگار بکات  ناردنەدەرەوەی زیاد کرد  و هاوردەی لە وولاتانی تر کەم کردەوە ، پشتی بەست بە بەرهەمی خۆمالی زیاتر ..لە ٢٠٠٩ دا بەرهەمی خۆمالی دابەزی لە ئەلمانیا بە ریژەیی ٥.١٪ . بەگویرەی قسەکانی سفارەتی دانمارکی ، کە ئەلمانیا  قەت  ئاوا نەبوو ،   ئابوری ئەلمانی قەت ئاوا تیكجوو نەبوو ... زۆر بەی شارەزاییانی ئەلمانی  ئاماژەیان بەوە دەکرد دەبیت ئەلمانیا بەرهەم زیاد بکات وە  ناردن بۆ دەرەوە زیاتر بیت لە هاوردەکردن ، بۆ بوژانەوەی ئابوریی . بوژانەوەی ئابوریشگێك نی یە کە دەستکەوتی  دەست بە جی بدات بەلکو کاتی دەویت ، ئەلمانیا توانی لە سالی ٢٠١١  بگات بە ئابورییەکی جێگیر . وە گەشەی سەند  ریژەیی گەشەکردن گەیشتە ٣،٣٪  وە ئەلمانیا بەردەوامە لە گەشەکردنی ئابووری ، مەزەندە دەکریت لە سالی ٢٠١٥ بۆ ٢٠١٦ گەشەی بەرێژەی ١،٥ بۆ ٢ ٪ بەرز بێتەوە  وە بەرەو ئاراستەیەکی پۆزەتیڤ هەنگاو دەنێ .

 

فەرەنسا وقەیران                                       

فەرەنسا زۆر خراپ تووشبوو ، کاتیک کە بانکی گەورەیی فەرەنسا دوو بەشی خۆی راگرت ، ئەم هەالە فەرەنسایی هەژاند لە سالی ٢٠٠٧ دا ... لە ١٣ ئۆکتۆبەر ٢٠٠٨ حکومەتی فەرەنسی دەستی پیکرد بە جاکسازی ، وە  بەلێنی  دا کە دوو شت بکات بۆ خۆ رزگار کرد و رزگار کردنی بانقەکان  کە 

حکومەت پێشنیاری کرد بە دانانی ٣٠٠ ملیار یورو  وەک زەمان بۆ قەرزکردن لە بانکەکاندا .

دووەم ٤٠ ملیارد یورو  دانرا لە ئەسهمی شەریکات .

٤ مانگی ١٢ سالی ٢٠٠٨ ئابووری فەرنسا دەستی کرد بە بۆژانەوە وە سەرۆك نیکۆلای سارکوزی ، جەپکێك جاکسازی کەی دانا بە٢٦ ملیار بۆ بوژاندنەوەی ئابوری  بەتایبەتی کەرتی ئیستیپمار . جاکسازییەکان بەردەوام بوون وە  بازاری ئیش گرتەوە وە دەستکاری  تەمەنی تقاعدی کرا لە ٦٠ کرا بە ٦٢ ، وە ئەم جاکسازییانە و جاکسازی کەی تریشی گرتەوە ، کە نارەزایی خەلکی لیکەوتەوە خەلک رژانە سەرشەقام .

هاولاتیان زەرەمەند بوون ، سارکوزی  داوای کرد کە زەکات ( زەریبە) زیاد بکریت لە سەر دەولەمەندان کە بەرێژەی ٣٪ بەرزی کردەوە وە گومرگی خستە سەر تووتن وجگارە و ئەلکحوڵ  وە ماددەی کە .کەجی ئەم جکسازییانە کران و هاوولاتی زەرەرمەند بوون ، لە سالی ٢٠١١  فەرەنسا  بودجەی کورتی هینا  بە ڕێژەیەکی  جاوەروان نەکراو . وە ئەمەش نزم بوونەوەی یوروی لێکەوتەوە  بەرامبەر بە دۆلار .کورتهینانەکە  بەردەوام بوو  کە سالی ٢٠١٢شی  گرتەوە .لە ٢٠١٤ ریژەی بی کاری ١٤٪ تۆمارکرد . حکومەت پلانی جاكسازی  زۆری  خستەروو و بواری جیبەجی کردن  بەلام نەگەیشتتە  باری جێگیر لە ئابوری وە هەولی دامەزراند وئیش دۆزینەوەی داوە بەتایبەتی بۆ گەنجان ، بەلام  پێشکەوتنەکی زۆری بەخۆوە نەبینی، وە مەزەندە دەکریت کە بۆ سالی ٢٠١٥ ئابوری فەرەنسا ببوژێتەوە بە رێژەی ١٪ ، وە هەندێک  بەراستی دا نانێن  وە پیان وایە فەرنسا  ناتوانێ ئەمە بێنیتە دی .

بەریتانیا و قەیرانی ئابوری
                                

بەهوی  شێوان و ناجێگیری بازار،  بانکەکانی بریتانیا  وەستان لە قەرزدان و قەرزدان بە یەکتریش لە سالی ٢٠٠٧ .وە بۆ گەورەترین بانکی بریتانیا زەحمەت بوو کە  قەرز بدات بۆ  خانوبەرە .وە قەرزکردن  لە یەکتریش  زۆر زەحمەت بوو .   خەلکی  دەستیان کرد بە راکێشانی پارەکانیان لە بانکەکان .

بانکی بۆرپرن روك  کە ١٤٠  سالە  هەیە  ، رایگەیاند کە  پالپشتی لە حکومەتەوە وەرگرتووە ، وە لە ٢٢ فبرایر ٢٠٠٨  حکومەت  سەرکردایەتی بانکی وەرگرت.

زۆربەی بانکەکان فرۆشران و، هەندێک بنایە گەورو نرخدار لە رەهن دانران .

لە  ٢٩ سیپتمبەر زەبەلەحی  بریتانی برادفۆردو بینغالی   بە تامیم کردنی بەشیك ، بە مانای قەرزەکانی خانوو بەرە ته‌ئمیم کرد و ، بەشیكی لە بانکەکە فرۆشە بە ستانداری ئیسپانی . 

رۆژی 30 سبتمبر، سه‌رۆک وه‌زیرانی به‌ریتانیا، غوردون براون، رایگەیاند کە  سنوری لە قەرزی متمانە پیکراو ی حکومی 35،000-50،000 یورو.

لە 13 تشرین اڵاول، حکومەت رایگەیاند کە ٣ بانك دەبیت یەک بگرنەوە  و کە  خەرجی دەگاتە 37 ملیار جنیه بۆبەیەک بەستنەوەی ٣ بانك  کە ئەوانیش،  رویال بنك أوف سكوتلاند، اتش بی او اس ولویدز TBS.

لە 19 ینایر 2009 و الحكومە پلانیکی کەی خستە روو بۆ بانکە بەیەک بەستروەکانی وولات.  ئەم پلانە زۆری شتی گرتەوە لەوانەش  پیدانی  زەریبە بە حکومەت،  بانکەکان رازی بوون بە پلانەکە .ئەم بییرۆکەیە  ئەوەبوو کە بانکەکان جالاک ببنەوە  وە قەرز بدەنەوە بە کۆمپانیاو  هاوولاتیان .

ئابووری بریتانی لە دەرەوە زۆر  لاواز بوو ، زۆربەی هاوردەکانی وولاتی بریتانیا لەگەل وولاتانی ئەوروپی بوو  ، کە ئەوانیش  زەرەرمەندببوون لە قەیرانی ئابوری . 

قەیرانی ئابووری بریتانیا بەردەوام بوو لە سالی  ٢٠١٠ و ٢٠١١، هەروەها  لە فەرەنساش  بەردەوام بوو ، لەگەل کار کردنیش بە پلانەکانی جاکسازی ، هاوولاتیان نارازی بوون داوای جاکسازییان دەکرد ، سفیری دانمارکی لەم  وولاتەدا دەلی ،  خویندنی بالا نرخی بەرز بۆووە ، خەلکێكی زۆر دەرکران لە کارەکانیان کە بە سەدەها هەزار  دەبوو  ،   وە یاسای بیمه‌ی کۆمه‌لآیه‌تی، گۆرا  وە کەم بۆوە .

تا  سالی ٢٠١٢  ئابووری بریتانیا  دەستی کردەووە بە گەشەکردن ، وە لەسالی ٢٠١٤  دا  بەرهەمی  ناوخۆی  بریتانیا گەیشتە ٣٪ تۆمارکرد ، وە بیکاری کەم بۆۆوە بۆ رێژەی ٣،١٪ لە سالی ٢٠١٥ ، وە حکومەت پێشبینی  دەکات کە گەشە و بوژانەوە بگاتە ٢،٥٪ وە گەشەکەمتر  بیت لە سالی ٢٠١٦ بۆ ٢٠١٩.

ولاتی ئیسلندا و قەیران      
                                

ئیسلندا دانیشتوانی کەمە وە وولاتەکی گچکەیە ، ئەم وولاتە تاردەیەکی زۆر  زەرەر مەند بوو ، نرخی دراوی یەن  لە وولاتە زۆر بەرز بۆوە بەرامبەر بە نرخی  سەرفکردنی . وە ئیسلندا پارەیەکی زۆری لە یابان بە قەرز وەرگرتبوو ، ئەم قەرزە  زۆر گران لە سەر ئیسلندا  کەوت . 

لە ٧ تشرینی یەکەم ٢٠٠٨ دا ، پەرلەمانی  ئیسلندی پاکیتی رزگارکردنی  ماوە دریژی پێشکەش کرد و جی بە جیکرد  ، وە دەست بەجی یاساکان  کاریان پیکرا . کە  حکومەت  ئەتوانی  دەست لەکاری بانکەکانەوە وەردات ، وە رئیس وزەرای وولات  گووتی ، مەترسی هەیە لە  ئیفلاس بوونی وولات.وە پارەی ئیسلندی لە دابەزین بوو وە نرخی لە دەست دەدا ،  وە وولات تووشی هەلئاوسانی  ئابووری ببوە ،  وە دراوە بیانیەکان لە گەشە دا بوون .

وە ئیسلندا لە پاییزی  سالی ٢٠٠٨ دا دەستی کرد بە تامیم کردنی ٣ بانکی گەورەی ئیسلندی ، وە ٤٠٠ کەسی ناوداری  ئیسلندی کارەکانیان لە دەستدا . جەند بانکێک ئیفلاسی خۆیان راگەیاند ، هەندیک لەم بانکانە ، قەرزی زۆریان لەسەر بوو  بۆ دەرەوەی وولات وە بەتایبەتی بۆ وولاتی یابان.ئەم قەرزانە ٦ جار هیندەی دەستکەوتی ناوخۆ گەورەتر بوون .

رۆژی ١٠  نۆڤەمبەر ٢٠٠٨ ، ئیسلندا داوا  لە ئەوروپا دەکات کە قەرزی بدەنی .لە ٢٦ ینایر ٢٠٠٩، حکومەتی  ئیستقالەی دا .لە مانگی ٢ دا حکومەتی گوازراوەی نوی دەستی بەکار کرد  بە شیوەیەکی کاتی . وە سەرۆکی بانکی مرکزی  دەستی لە کارکێشایەوە ، سەرۆکی نوێ هات ، کە  وایکرد متمانە بگەرێتەوە بۆ کرۆنی ئیسلندی و کار پیکردنی ،  وە پلانی ئەوە بوو کە  سیقە بگەرێنیتەوە بۆ دراوی ئیسلندی و جێگیرکردنی . وە لەگەل گۆرانکاری لە بانکەکاندا  کە بانکەکان ببن بە سەرجاوی پەیداکردنی کار .

ئەم پلانانە وایکرد  کە ئیسلندا  ببوژیتەوە وە بەرەو دەرچوون لە قەیرانی ئابوری هەنگاو بنی ، لە سالی ٢٠١٥  صندوی دەولی  رایگەیان ، پیش قەیرانی  ئابوری ئیسلندا وولاتێک بوو  کە بەرزترین ریژەیی  گەشەسەندنی هەبوو وە کەمترین رێژەیی بیکاری هەبوو ، قەیرانی ئابووری  گۆرانکاری  بەدوای خۆی هێنا وە حالی وولات خراپ بوو ، بەلام ئیستا  بە هۆی پشت بەستن بە  بەرووبوومی ماسی و  گەشتو گۆزار ، توانی ئیسلندا رزگاری بیت لە قەیران  وە حالی بەرەو باشی بروات.

هەرلەگەل ئیفلاس بوونی بانکی رۆسکلید  حکومەت دەستی کرد بە پلان  و جاکسازی و بەهانەوە جوونی بانکەکان . وە یەکەم پاکیجی رزگارکەری پێشکەش کرد لە سالی ٢٠٠٨  کە بە ٣٠٠ ملیار  دادەنریت ، کە بەشی بانکەکان بە ٣٥ ملیار دۆلار دادەندریت  بۆ رزگار کردنی بانکەکان لە ئیفلاسکردن . 

وە لە مانگی ١ ٢٠٠٩ دا  پاکیجی ٢ پیشکەش کرا لەلایەن حکومەتەوە  کە ١٠٠ ملیار قەرزکرا وە ریگا درا بە بانکەکان ٧٥ ملیار بە قەرز وەرگرن و  ٢٥ ملیار بۆ خانووبەرە و قەرزی خانوبەرە جوو .وە ئەم پاکیجە بۆ ماوەی ٣ سال بوو کە بانکەکان ئەتوانن  قەرزی بکەن .

حکومەت  لە ماوەی قەیرانی ئابورییدا ٦ پاکیچی  بانکی پێشکەش کرد .کە لە ٢٠١١  پاکیجی ژمارە ٥ پێشکەش کرد دوای ئیفلاس کردنی بانکی " ئامە"  وە لە ٢٠١٢  پاکیجی ٦ پیشکەش کرا .

دانمارک  هەر وەک وولاتانی کە  دەستی کرد بە جاکسازی وە گۆرینی  حکومەت کە  وە حکومەتی جەپ حکومی دەکرد وە دوای  لە هەلبژردندا  خەلکی  سۆشیالیان هەلبژارد ، وە پلانەکانی  پارتی سۆشیاڵ سەرکەوتوو تر بوو  بەرەو ئاراستەی  باش رۆیشت .

کۆمپانیا ی زۆر ئیفلاسیان کرد وە ئەوەنیتر  گوستیانەوە بۆ دەرەوی وولات ،  ئەم قەیرانە کاری زۆری کرد سەر  خەلکی خەلکنیکی زۆر لە کارەکانیان  دەرکران وە  رێژەیی بیکاری زۆر بەرزبۆوە کە گەیشتوبوو  ١٢  ٪  وە شەریکە گەورەکان خەلکیان دەردەکرد .خەلك دەستیان کرد بە دەست گرتن وەکەمی سەرفیان ، زەریبە دانرا لە سەر زۆر شت  ئەو کەڵ پەلانەی کە بە زەرەو دانانرین وەك جگەرە و شیرینی  و ئەلکحوڵ  ، بەرزکردنەوەی رێژەی زەرییبە ،  بەرزکردنەوەی "رەبا" کاتی پارە لە بانکەکان قەرز دەکریت ...هتد

لە سالی ٢٠١٥  دا ئابووری دانمارك دەستی کردەوە بە گەشەکردن وە  کەمکردنەوە رێژەیی بیکاری ، دانمارك  دوای زیادکردن و باشکردنی ئەزموونی تاکەکانی کرد ، کە دەبیت تاکی دانمارکی خاوەن شارەزایی  بیت ، وە  دەشبیت پلانی دەستگرتن  بەکار بیت ،  وە دەستگرتن و کەم خەرج کردن هەموو  شارەوانییەکنی گرتەوە ،  پلانی  بەکارهینان  و کەمی خەرجی  هەموو وولاتی گرتەوە .

گرنگی دان بە بەرهەمی ناوخۆ  وە  هاندانی خەلکی کە شت بکرن  لە جوتیاری خۆمان وە بەرهەمی ناوخۆ بکرن  وە پالپشتی بکەن لە  دوکاندارە گجکەکان و شتیان لیبکردن تکۆ ئیفلاس نەکەن .

 ئەم پلانانە وولاتی رزگار کرد .

 یونان و قەیرانی ئابوری ؟  
                                

یونان تاکە وولاتە کە تائیستا هەر بەردەوامە لە قەیران و نەیتوانییوە خۆی رزگاربکا، حالی گەیشتوتەوە ئەوەی کە بییر کاتەوە دەرجیت لە وەحدەی ئەوروپی . وولاتانی سەرووی ئەروپا زوو خۆیان رزگار کرد لە  قەیران وە  ئەمە  قەیرانی کاتی زیاتری ویست  بۆ وولاتانی  باشووری ئەوروپا کە خۆیان رزگار کەن .

بەلام حاڵ لە یونان ساڵ بە ساڵ بەرەو خراپی دەروات .کورت هینانی  بودجەیی یونانی بە ١٧٧٪ دادەنریت بە بەروردکردنی  لەگەل بەدەست هینانی ناوخۆ ( پەیداکردن ) 

وە ئەم حکومەتە وەك حکومەتەکانی کە  قەرزی لە صندوقی دەولی وەرگرتووە بەلام لە سالی  ٢٠١٠  دەرکەوت یۆنان ناتوانی  قەرزەکەی خۆی بداتەوە 

وە یونان قەرزی زۆری کردبوو لە وولاتانی دەرەوە ، کە  هەموو مەترسی ئەوەیان هەیە کە یۆنان توانای  دانەوەی نە بیت .

وە صندوقی دەولی ناوچەی یورو  قەرزی دا بە یۆنان بە مەرجی  کە حکومەتی یۆنان جاکسازی ئەنجام بدات 

پلانەکانی جاکسازی یۆنانی  سەرکەوتوونەبوو ، یۆنان رێژەیی زەریبەی  زیاد کرد  ئەمەش  بووە هۆی  زیادکردنی بیکاری ە ریژەکەی گەیشتە ٢٨٪ 

لە سالی ٢٠١٥ دا هەلبژاردن کرا وە پارتی سیریزا  سەرکەوت ،  کە سەرۆک وەزیران ئەلکسیس رایگەیاند کە یۆنان ناتوانیت قەرزەکانی بداتەوە  بۆ صندوقی دەولی ناوجەی یورو ، وە دەستی کرد بە راپرسی  وە هاوولاتیان دەنگیان دا دژی دانەوەی قەرزەکان .  یۆنان داوای کرد لە ناوجەی یوروو  کە خۆشبن لە قەرزی یۆنان  بۆ ئەمەش  جەندها  کۆبوونەوە کرا لەگەل  سەرۆکەکانی ناوجەی یوروو و ئەلمانیا .

یۆنان لەگەل ترویکا  ریك دەکەویت لەسەر یارمەتی ئابووری وە لە ٢٠١٥ سەرۆک وەزیرانی یۆنان رایدەگەیەنێت کە دەست لە کار دەکێشیتەوە .وە  داوای هەلبژارند  دەکات کە لە مانگی ٩  ٢٠١٥ دەبی ئەنجام بدریت . دوای وەرگرتنی  یارمەتی ئابوری ٣  یۆنان کەمیک لە قەرزەکانی بۆ بانکی دەولی دەگەرێنێتەوە .

 یۆنان تاکو ئیستا  رزگاری نەبووە  وە لەهەولدانە بۆ خۆ رزگار کردن 

لە سەرەتایی قەیرانەکانی ئابووری زیاتر باسی  ئیرلندا و  ئیسلندا دەکرا کە  بانکەکان ئیفلاسیان کردووە وە ریژەیی بیکاری  بەرزبۆتەوە  تاکۆ سالی ٢٠١٠ . دوای ئەوە  باس باسی وولاتانی باشوور بوو .کە وەزعی ئابوور  زۆر خراپ بوو هەموو سنورە خەملاندنەکانی بەزاندبوو .بەتایبەتی یۆنان  کە وەزعی زۆر خراپ  وە رێژەیی بیکاری یەکجار بەرزبوو ،  فەرەنسا وئیتالیا  وئیسپانیا  و بۆۆرتگاڵ  رێژەیی بیکاری زۆر بەرزببوە وە کاری کردبوو سەر بژیوی بەتایبەتی  مندالان .بودجەی ئەم وولاتانە خراپترین کورت هینانی تۆمارکردووە .

یونان و پۆرتگاڵ ئیتالیا پارەیەکی زۆریان بە قەرز وەرگرتبوو لە وولاتانی دەرەوە ، کە توانای دانەوەیان نەبوو .وە ئەمەش وایکرد کە بازار بشیویت بە تایبەتی بازاری دراو  وە سیقە بە یووروو  کەم بیتەوە  وە نرخی بشکیت .

وە بۆ ئەوەی یارمەتی ئابوری وەربگیریت لە صندوقی دەولی ناوچەیی یوروو ئەوا دەبوایە ئەم وولاتانە دەست بکەن بە جاکسازی ، ئەمە مەرجی یارمەتیەکان بوو . 

ئیسپانیا  خراپترین وولات بوو لە بارەی ئابورییەوە وە قەیرانەکە زۆر بە خراپی کاری تیکردبوو ، بەلام ئەم وولاتە بە هۆی پلانی جکسازییەوە توانی لە سالی ٢٠١٣  خۆی  قورتار کات .ئیسپانیا ٥ سالی لە ناخۆشی و قەیران بەرێکرد .لە سالی ٢٠١٣  ئابوری ئیسپانی بەرەو چاک بوونەوە هەنگاوی نا  وەلە  ٢٠١٥ دا رێژەی گەشەی ٢.٩٪ تۆمارکرد . هەتا ئیستا ئیسپانیا بەتەواوی کیشەی  بیکاری پی جارەسەر نەکراوە  وە بەردەوامە لە هەولەکانی کە رێژەیی بیکاری ٢٣٪ تۆمارکردووە .

پۆرتگاڵ توانی سووودمەند بیت لە یارمەتییە ئبوورییەکانی صندوی دەولی  ناوچەی یووروو ، وە هەولی جاکسازی زۆری دا وە لە سالانی ٢٠١١  بۆ ٢٠١٤ .لەگەل ئەوی کە وولات سەرکەوتنی باشی بەدەست هیناوە لە  جاکسازییەکانی بەلام نەیتواینووە رێژەیی بیکاری  کەم کاتەوە  وە ئەمەش مەترسی  ناجیگیری  ئابووری لیدەکەویتەوە ، وە وولات نەگەیشتووەتە  باری جیگیری وە هیشتا نەیتوانیوو خۆی رزگار بکات ، وە ریژەی گەشەسەند  زۆر لاوازە کە لە سالی ٢٠١٤  ،٠،٩ ٪  ، تۆمارکردووە 

لەو کاتەیەوە  کە قەیرانی ئابووری وولاتانی  یەکگرتووی ئەوروپی گرتۆتەوە لە سالی ٢٠٠٨ وە. ئەم وولاتانە دەستیان کردووە بە کار کردن بەیەکەوە تاکو بەیەکەوە  زاڵبن بەسەر گرفتەکان .

ئەم وولاتانە  هەولیان داوا کە  کاربکەن جارێکی کە قەیرانی ئاوا دووبارە نەبیتەوە وە دەبیت  هەولبدەن کە دراوی یوروو جیگیر بیت و لاواز نە بیت .وولاتانی  ئەندام لە یوروو  دەبیت  کاربکەن بۆ بەهیز کردنی یوروو و ئابوری وولاتانی یوروو .

قەیرانە ئابورییەکان وایکرد کە ئەم وولاتانە بخاتە مەترسییە وە،  مەترسی هەلوەشانەوەی ناوجەی یوروو .ئەم سالانەی رابردوو  کارکرا  لە سەر رزگار بوون لە قەیران وە ئیستا دەبیت کار بکریت لە سەر جۆنیەتی خۆ رزگار کردن لە  قەرزەکان و دانەوەیان بۆ بانکەکان .

 

لە ١٢  ئۆکتۆبەری سالی ٢٠٠٨ ، سەرۆکەکانی   ناوجەی یوروو کۆبونەوەیان سازدا لە پاریس  بۆ تاوتۆی کردنی  قەیرانی ئابووری .وە ئەنجامەکەی دانانی پلانکارێکی هاوبەش ، کە  ناوجەی یوروو  ئەتوانی قەرز دابین بکات و  وە بە زەمانی زیاتر بدات بە بانکەکان .

موفەوەزیەی علیای ئەوروپی پلانی رزگارکردنی خستەروو بۆ ماوەی ٢ ساڵ  بە€ 200000000000

کە پالپشتی ئابوری دەبیت بۆ ٢٧ ئەندامەکەی. 

لە ٢٠ ینایر ٢٠٠٩  زۆر بەی وولاتان لە ریکەوتن لەسەر کەمکردنەوە خەرجی گشتی  بۆ ئەوەی گوزەران ئاسایی بکەنەوە ، وە بە هەنگاوی یەکەمی جاکسازی  دانرا .

ئەنجیلا میرکڵ ی ئەلمانی و  نیکولا سارکوزی فەرەنسی لە سالی ٢٠١١  دا ریکەوتنێکیان  کرد کە  بۆ زیادکردنی پێشبرکی لە نیوان وولاتانی ئەندامی یوروو  و بۆ باشترکردنی هاوبەشی ئابووری لە نیوان  وولاتانی ئەوروپی ناوجەی یوروو . ولاتانی ئەوروپی پالپشتی خۆیان راگەیاند بۆ ئەم ریکەوتنە و رازی بوون لە سەر گەشەی ئابوری وجێگیر کردنی .

لە کۆبونەوەی برۆکسێل  سالی ٢٠١٢ کانونی یەکەمەوە ، ٢٥ ئەندام لە کۆی ٢٧ ئەندام ریکەوتن لە سەر ریکەوتنێكی پارەیی کە ریگا بدریت بە ئەندامان یەکگرتووی ئەوروپی  زیاتر  زال بیت  بە سەر ئابوری وولاتە  ئەندامەکان ( دەست خستنە کاروباری ئابوری یەکتری).

ئامانج لە ریکەوتنە ئەوە بو وکە ئەندامانی یوروو بتوانن جاوەدێری یەکتری بکەن وە هەر وولاتێک کە کەمتەرخەمی بکات  و ببێتە هۆی دروست بوونی  قەیران سزا بدریت ،  وە پلانێك دابنریت بۆ  کورتهینانی بودجە  و کورتهینانی  بەگشتی ، وە جۆنییەتی خۆ لادان لەم کورتهینانەوە جارەسەرکردنی .. هتد 

ئەم ریکەوتنە دەسەلاتی زیاتری دا بە ریکخراوەکان  وولاتانی ئەندام لە ناوجەی یوروو ، ئەمەش  دەبیتە هۆی ئەوەی کە بانکی مرکزی ئەوروپی  مەرجی( متطلبات) کەی دەبیت هە بیت  بۆ وەرگرتنەوەی  قەرز و سەپاندنی سزا 

وەلەم سالانەی دوایید زۆر بەی کارەکانی  وولاتانی ناوجەی یوروو لە سەر یۆنان بوو ،   کە زۆر جار دەگەیشتە ئەوەی کە ناوجەی یوروو بەجێبهیلێت. لە مانگی ٨ ی ٢٠١٥  وولاتانی ئەوروپی  رازی بوون لە سەر پلانە ئابوری رزگارکەر بۆ یۆنان ، کە بە گەورەترین و ٣ یەم دادەنریت وە سیاسەتمەدارانی یۆنانیش رازی بوون .ئەمەش  ریگای بە یۆنان دا کە بمینێتەوە لە یوروو .

سەرچاوە 

http://www.faktalink.dk/titelliste/kris/kriseuro