ئێکسسن مۆبیل لە کوێیە بە هانای حکومەتی هەرێمەوە بێت؟

که‌مال چۆمانی
لە ٢٠٠٣ەوە حکومەتی هەرێمی کوردستان، بەتایبەت پارتی، سیاسەتێکی هەبوە کە سیاسەتی هێز و باڵادەستی بوە. چی توانیویەتی سەپاندویەتی تا سیاسەتەکە گەییشتە بەناو ئابوریی سەربەخۆ. بە رادەیەک حکومەتی هەرێم دژی بەغداد ئیشی کرد کاتێک داعش دروستبو یەکەم کەسانی پێخۆشحاڵ بەرپرسانی حکومەتی هەرێم بون و بەناڕاستەوخۆیی گوتیان <<ئێستا دەوڵەتێکی نوێ جیرانمانە.>> دواتر بە گوتاری <<سەرۆکی ئێکسن مۆبیل لە سەرۆکی ئەمریکا بەهێزترە>> -کە دواتر بینیمان تیلرسن بو بە وەزیری دەرەوە و لەلایەن سەرۆکی ئەمریکاوە دورخرایەوە-، حکومەتی هەرێم پێیوابو ئیمزاکردنی چەند گرێبەستێک لەگەڵ ئێکسن و تۆتال و چێڤرەن واتا سەربەخۆیی کوردستان. کەچی هەر ئەوەی حکومەتی هەرێم ئیشی بۆ کردبو بە ناو دروستکردنی ئابوریی سەربەخۆ و دواتر سەپاندنی حوکمی دیفاکتۆ بەسەر ناوچە جێناکۆکەکان بە هیوای ئەوەی ئەمریکا و یەکێتی ئەوروپا بیپارێزن، خستیانە بەردەم روسیا و رۆز نەفت. 

دواتر حکومەتی عێراق بەهێزبوەوە و ئەوە دەسەپێنێت کە پێشتر حکومەتی هەرێم سەپاندبوی. واتا هەردولایان هەڵەن و سیاسەتی هێزی رۆژ دەکەن نەک دەستور و قانون و بونیادنانی فیدرالیزم. لەولاوە هەرێم هەوڵی بەناو سەربەخۆیی دەدا، بۆی نەکرا، لەولاوە سەنتەر هەوڵی سێنترالیزم دەدا. هەردوکی دو سیاسەتی شکستخواردون و تاقیکراونەتەوە.

چارەسەر؛ پێویستە سیاسەتێکی هەرێمی کوردستانی هەبێ تەنانەت نابێ سیاسەتەکە هی کابینەش بێ، چ جای سیاسەتی دو بنەماڵە و دو حیزب.

ئێ، ئەوەش ناکرێ، چونکە لە ناوخۆدا نە دیموکراسی هەیە و نە دەنگی گەل. واتا حکومەتی هەرێم بە هۆی سیاسەتەکانی نەک هەر تەنها بەغداد و ئەمریکا-ئەوروپا دژینی لە سیاسەتی نەوت، بەڵکو خەڵکی خۆیشی دژین. حکومەتی هەرێم لە قەیرانی شەرعییەت دایە. بەغداد کە دەتوانێت ئەو بڕیارانە دەربکات چونکە دەزانێت سیاسەتی نەوتی هەرێم  هەم لەلای گەلی کوردستان رەتکراوەیە و هەمیش لەلایەن ئەوروپا و ئەمریکاوە. فەڕەنسا بەتایبەتی و ئەوروپا و ئەمریکا بەگشتی، زۆر بەجدی دژی سیاسەتی نەوتی هەرێمن بکەوێتە خزمەتی روسیا و تورکیا. ئەوان لە ١٩٩٢ەوە کوردستان دەپارێزن و دەیلاوێننەوە، بۆ ئەوەیان نەپاراستوە رۆز نەفت و بنەماڵەی ئەردۆغان و کۆمپانیا و سوپای تورکیا ببنە هێزی کۆلۆنیالی نوێ لە هەرێمی کوردستان.

حکومەتی هەرێم و هێزە سیاسییەکانی شکستخواردون لەو سیاسەتە. ئەو سیاسەتەش وا بەردەوام دەبێ تا گۆڕانکارییەکی سیاسیی لە کوردستان رودەدات چونکە ئەوانەی کوردستانیان گەیاندە ئەو ماڵوێرانییە خودی سیاسەتەکانی ئەوانە بون کە ئێستا حوکمڕانیین. ئەو گۆڕانکارییە سیاسییە رونەدات لە هەولێر و بەغداد، سیاسەتی هێز دەبێ نەک سیاسەتی حوکمی قانون و دەستور.

رەگی کێشەکان لە جێگایەکی ترە، نەک دادگای فیدرالی. هەولێر و بەغداد پێویستییان بە چارەسەریی دەستوری هەیە نەک سیاسی. ئەو چارەسەرییە دەستورییە لە خزمەتی گەلانی عێراق دایە، بەڵام نە لە هەولێر و نە لە بەغداد حوکمی گەل نییە، حوکمی گروپی بەرژەوەندیy بنەماڵەیی، حیزبی، و ئیقلیمی و ناودەوڵەتییە. بەپێی گۆڕانکاریی لە دینامیکییەت و لێڤرجی هێز شێوەی سیاسەتیش دەگۆڕێ. 

ئەوەی حکومەتی هەرێم، پارتی بەتایبەت، گرەوی لەسەر کردبو کۆمپانیای نێودەوڵەتی بون لە وێنەی ئێکسسن مۆبیل و خودی وڵاتانی رۆژئاوا بە گوتاری <<ئێمەش هەمان بەهاکانی رۆژئاوامان هەن>> -بێگومان قسەی پوچە و نە رۆژئاوا ئەوەی بە لاوە گرنگە و نە حکومەتی هەرێمیش هاوبەشە لە بەهاکانی دیموکراسی و حوکمی قانون و مافی مرۆڤ-، بەڵام ئەو کۆمپانیانە رۆییشتن چ بە هۆی فەشەلی سیاسەتی حکومەتی هەرێم و چ بە هۆی نادروستیی ژمارەکان لە یەدەگی نەوتی کوردستان.

کوردستان پێویستی بە حکومەت و سەرکردایەتییەکە بەرژەوەندییەکانی گەل و هەرێم پێشی بەرژەوەندییەکانی بنەماڵە و حیزب بخات، بەداخەوە ئەوەشمان نییە. 

27/01/2023



وتارەکانی تری نوسەر