بەشی دوەم و کۆتایی
|
لە بەشی یەکەمدا باسی یادەوەریەکانم تاپێش راپەرین کردوە، لەم بەشەدا سەرەرای کەمی و پچرپچری پەیوەندی و یادەوەریەکانم لە گەڵ مام جلال، بەڵام ئاماژەن بۆ گۆرانکاری بەرچاو لە بۆچون و هەڵسەنگاندن و شێوازی کاری سیاسی مام جلال. بۆ خۆم وای دەبینم مام جلال وەک سەرکردە و سیاسەتمەدارێک دوای راپەرین، تایبەت دوای یەکەم کۆنگرەی یەکێتی،دیدگای بۆ ژیانی سیاسی و ئایندەی یەکێتی و خۆی لە جەنجاڵێکی ئاڵۆز و نادیاری حزبی و سیاسیدا بینیوەو هەستی بەتەنیاییش کردوە.سەرکردەیەک لە تەمەنی گەنجیەوە بزێو و یاخیبو و بوێر و دواتر سەرکردەی بێ رکابەری هێزێکی گەورەی خەباتکەر و کاریگەر هاتە سەر ئەوەیلە گەڵ نەیار و رکابەرەکانی دەسەڵات دابەش بکات و پێرەوی کۆدەکانی سەردەمە نوێکە بکات. مام جلا باش دەیزانی دەبێتخۆی لە بەشێک لە وێستگەکانی مێژوی سیاسی و شێوازی کارکردنی دور رابگرێتو رێرەرەوێکینوێ و جیاواز لە سەر ئاستی عێراق و کوردستان و یەکێتیبگرێتەبەر.
لەم هاوکێشە نوێەدا مام جلال زۆر لای گرنگ بو لە گەڵ مسعود بارزانی، رکابەری مێژویی یەکتر، بەیەکەوە ژمارە یەکی گۆرەپانی پرسە گرنگەکانی کوردستان بن، بۆیە دەرکی بەو واقعە کردبو کە بە هاوبەشی لە گەڵ بنەماڵەی بارزانی دەتوانێت وەک بەشێکی ژمارە یەک بمێنێتەوە.فیفتی فیفتی و دو رێکەوتنی ستراتیژی لە گەڵ پارتی سەلمێنەری ئەو راستیەن. پێموایەبەشێکی ئەم بژاردەیە ناچاری بو، تایبەت دوای رێکەوتنی واشنتۆن بۆ راگرتنی شەری ناوخۆ بەسەرپەرشتی ئەمریکا دوای ئەوەی کلنتۆن نامەیەکی هەرەشە ئامێز ئاراستەی مام جلال و مسعود بارزانی دەکات، مام جلال دەسەڵاتەکانی لە زۆنەکەیدا بە رەهایی مایەوە،ئەوەشی مابوەوە بێ ترس و دڵەراوکێ داویەتە دەست روداو و کات و بەلاشیەوە گرنگ نەبوە چۆن مێژو تێیان دەروانێت و هەڵسەنگاندنیان بۆ دەکات.
مام جلال بەوردی لەوە تێگەیشتبو کە هێزە نوێکانی گۆرەپانەکە، تایبەت ئەمریکا، ،مەرج و خواستی خۆیان بۆ مامەلەکردن لە گەڵیدا هەیە کە پەیوەندی ئەوتۆیان بە کرۆکی بزافی رزگاریخوازی کوردەوە نیە.لەم دۆخە ئاڵۆز و ناجێگیرەدائەوەی لە دوا مەتافدا مام جلال ی روبەروی واقعێکی نەخوازیار کردەوە بەشێکی گرنگی پەیوەند بو بە گرێبەستێکی زادەی هەڵسەنگاندنی خۆی لە گەڵ پارتیدا، ئەمە سەرەرای نارزای بەشێکی گرنگی سەرکردایەتی و کادرانی حزبەکەی،
( پێدەچێت ئەمە لە دڵسافیەوە و تەجەنوبی دوبارەبونەوەی چەند قۆناغیکی مێژو لە گەڵ بنەماڵەی بارزانیدا) بوبێت، بەڵام دەبو دەرک بەوە بکات ئەمە بە نرخێکی زۆر لەسەری دەکەوێت،هۆکارەکانی تریش پەیوەند بون بە هاوخەبات و دەوروبەر و خانەوادە و رکابەرەکانیەوە.
ناشێت ئەوە لە بیر بکەین کە دەسەڵاتی رەهای بریاردەرە دەرەکیە یەکلاکەرەوەکانی گۆرەپانی سیاسی و حوکمرانی لە عێراق و کوردستان دەرفەتەکانی بەردم مام جلال یان سنوردار کردبو، گەیشتبوە ئاستێک بۆ دانانی هەر وەزیر و جێگرێک رەزامەندی ئەمریکای پێویست بو،دەتوانم بە یەقینەوە بلێم مام جلال لە زۆر لایەنەوە گەمارۆ درابو و لە ژێر فشاردا بو،بەشێکی ئەوەی دەیگوت و دەیکرد خۆگونجاندن بون لە گەڵ کۆدە و رێساکانی سەردەمەکە.
ئەزمونێکی نوێ،لە چوارچێوەی داخراوی حزبی و ناوچەیەکی ئازادکراوی شۆرش بە دەسەڵاتەوە بۆ دنیایەک لە سیاسەت و زلهێز و مانۆر و کۆدە و مەرج و فرتوفێڵ. زۆرینەی سەرکردەکانی کورد لە قۆناغەکانی شەر و خەباتکردن وەک ماسی ناو ئاو مەلەوانی پلە بەرزن، چونکە بەهۆی گەلێک فاکتەرەوە بەرەکانی تری شەر بەئاسانی لایەنە کوردەکانیان بەکارهێناوە و سەرپشکیان کردون بەمەرجەکانیان جموجۆڵ بکەن و دەسەڵاتدار بن، ئەوانیش بۆ مانەوەیان پشتئەستور بون بە گەمەکردن لە گەڵ وڵات و هێزە ئیقلیمیەکان.
دەرکەوت خوالێخۆشبو نەیتوانی وەک پێویست خاڵ لەسەر وشەکانی ئەم دۆخە نوێیە دابنێت، بۆیە قەدەر و روداوەکانی دەرەوەی دەسەڵاتی کاریگەری زۆریان لەسەر کردبو. مام جلال بە درێژایی تەمەنی سیاسی فێرنەبوبو کارتەکانی راشکاوانە لەسەر مێزی سیاسی ئاشکرابکات و تەنها یەک روخسار نمایش بکات، لە دۆخی فرە کوێخا و دەنگدا نەیدەتوانی درێژە بە مانۆراکانی پێشوی بدات.بژاردەکەی رازیکردنی لایەنەکانی دەرەوەی یەکێتی بو، لە ناو یەکێتیشدا دەرەقەتی زۆربەی جەمسەرەکان دەهات. مام جلال لە ناکۆکی و ململانێکان بۆ مانەوە سەرکردەیەکی بە توانا و لێهاتو و سەرکەوتو بو. ئەم پێشەکیەم بە پێویست زانی بۆ زیاتر بەرچاورونی بۆ ئەم چەپکە بچوکەی یادەوەریەکان.
ساڵی ١٩٩٢ بۆ دوەم جار گەرامەوە بۆ کوردستان، ئەمجارە زیاتر بە مەبەستی تێگەیشتن بو لە دۆخی کوردستان و بینینی هاورێ و هەڤاڵەکان.
دۆستێکی دێرینی سەردەمی خوێندنمان لە شەست و هەفتاکانی سەدەی رابوردو لە زانکۆی بەغدا لە سلێمانی بینی کە یەکێتی بو و لە سەنتەری بریاردان نزیکبو، پێم گوت دەمەوێت مام جلال ببینم، لە وەڵامدا گوتی: کاتەکەی باش نیە، مام جلال زۆر سەرقاڵە و باوەر ناکەم کاتی هەبێت، منیش باوەرم بە قسەکانی کرد. هاوکات سەردانی کاک نەوشیروانم کرد و لێی تێگەیشتم ئەوەندە لە دۆخەکە رازی نەبو. مام جلال بە رێگەی دۆستێکدا پەیامێکی بۆ ناردم بۆچی سەردانم نەکردوە، کاتێک بینیم پێم گوت فڵان کەس گوتی جەنابتان زۆر سەقاڵن و کاتتان نیە، مام جلال بە زەردەخەنەیەکەوە سەیری کردم و گوتی: جا تۆ ئەقڵی خۆت بدەیتە دەست ئەو جۆرە کەسانە هەروا دەمێنێتەوە.
تا روخاندنی سەدام مام جلال چەند جارێک سەردانی هۆڵەندای کرد، ئەوانەی لێرەدا بەگرنگی دەزانم باسیان بکەم ئەمانەن:
- ساڵی ١٩٩٢ کۆنفرانسێکی گەورە لە سەنتەرێک لە شاری زەیستی هۆڵەندی بۆ ئاوادانکردنەوەی کوردستان بە دەستپێشخەریی چەند رێکخراو و دۆستێکی کورد ئەنجامدرا، مام جلال بۆ خۆی ئامادە بو و کاک مسعود هوشیار زێباری بە نوێنەرایەتی خۆی ناردبو. بەرێز عومەر شێخ موس بە ناوی رێکخراوی قەندیلی سویدی و چەند کەسایەتیەکی تری کوردی و ئەوروپیش بەشدار بون.
ئەو سەردەمە بەندە یەکێتیەکی عەیارە خەست بو و زۆربەی رێکخەرانی کۆنفرانسەکە نزیک بون لێمان، بە ئەقڵیەتی ئەو سەردەمەمان کارمان دەکرد تا کارنامەکانی کۆنفرانسەکە و ناوەرۆکەکەی بە بەرژەوەندی ناوچەکانی یەکێتی بشکێتەوە، چەند برادەرێکی پارتی ئەمەیان بە مام جلال راگەیاندبو، بۆیە بانگی کردین و بە زمانێکی فەرمانەوە گوتی: کاربکەن ئەم کۆنفرانسە بۆ کورد و کوردستان بێت نەک بۆ ناوچە و لایەنێکی دیاریکراو. وردەکاریەکانی ئەم کۆنفرانسە بە نامیلکەیەکی چڕوپڕ دواتر بڵاکراوەتەوە.
-ساڵی ١٩٩٣ لە رێگەی گەرانەوەی بۆ کوردستان پاش سەردانێکی بۆ دەرەوەی وڵات هات بۆ هۆڵەندا، لە هوتێلێک لە شاری ئەمستردام لە گەڵ خوالێخۆشبویەکی نزیک لە خۆی و دکتۆر لەتیف رەشید دابەزیبو، لە دانیشتنێک لە هوتێلەکە لە ناوچەی ئەمستەڵڤێنی باشوری ئەمستردام خوالێخۆشبو کاک شازاد سائیب و کەسە نزیکەکە لێی و بەرێزان مستەفا چاورەش، دکتۆر لەتیف و بەندە ئامادە بوین.
لە بەینی لێدوانەکاندا کەسە نزیکەکە روی کردە مام جلال و گوتی: مام جلال پارتی وەک دراوسێیەک وایە تەماعی لە ماڵ و سەروەت و کەرامەتمان کردوە دەبێت پێش کردار رێگری لێ بکەین. لە وەڵامدا مام جلال گوتی: لە پێشەکیدا من ئەزمونێکی تفت و تاڵی درێژم لە گەڵ پارتی و بنەماڵەی بارزانی هەیە و بەهەمو توانام خۆم لە دوبارەکردنەوەی دور رادەگرم، دوەم وەک پارێزەرێکیش نیەت و خواست بێ کردار ناچێتە بواری تۆمەتبارکردن و تاوانەوە.
مام جلال باش سەرچاوەی ئەو بۆچونەی دەزانی و دەشیزانی چ لایەنێکی دەرەکی لە پشتیەوەیەتی کە پێشتریش کاری زۆریان لەسەر کردوە دواتر دەرکەوت کە مەبەستی هێزە دەرەکیەکە هاتە دی، ئەویش تێکدانی پەیوەندیەکانی نێوان یەکێتی و پارتی بو تا ئاستی هەڵگیرسانی شەری ناوخۆ.
بە مەزەندی خۆم مام جلال هەوڵی زۆری دا ئەوە رونەدات و بەدرێژایی تەمەنی خۆی لەو هێزە دەرەکیە دورەپەرێز راگرتبو، بەڵام کار لە کار ترازابو و لەدەسەڵاتی ئەو دەرچوبو، لە گەڵ ئەوەشدا نە دەیویست و نە دەشیتوانی ئەو کەسە نزیکە لێی پەراوێز بکات.
-مانگی چواری ساڵی ١٩٩٤ چەند مانگێک پێش هەڵگیرسانی شەری ناوخۆ کۆنفرانسی گشتی مەڵبەندی دەرەوە لە شارۆچکەیەکی نزیک شاری دارمشتادی ئەڵمانیا سازکرا. بەندە وەک نوێنەرێکی رێکخستنی یەکێتی لە هۆڵەندا بەشداربو.
مام جلال لە گەڵ چەند هاوکارێکی ئامادەبون. لەو کۆنفرانسەدا دەرکی تەواوم کرد کە ناکۆکی و ململانێکانی نێوان مام جلال و کاک نەوشیروان هێدی هێدی سەرئاو دەکەون، زۆربەی بەشداربوانی کۆنفرانسەکە لە کادر و پێشمەرگە دێرینەکان بون کە نزیکبون لە کاک نەوشیروان، بەندەش بەوە ناسرابوم کە لە کاک نەوشیروان نزیکم، بۆیە رێزدار دانا احمد مەجید و هاورێکانی بریاریاندا هەڵم بژێرن و یەکەم دەنگ بەدەست بهێنم، واش دەرچو لە کاتێکدا کاندید و هاوخەباتێکی دێرینی نزیک لە مام جلال دەنگی پێویستی بەدەست نەهێنا.
دواتر دۆستە دێرینەکەی مام جلال کە دۆستی بەندەش بو بۆی گێرامەوە پاش راگەیاندنی ئەنجامی دەنگەکان مام جلال بە دەوروبەرەکەی دەلێت: پێم نەگوتن ئاگاتان لە خۆتان بێت سەیری ئەوانە بکەن کە هەڵبژێردراون، بەرپرسێکی باڵای یەکێتی لەو سەردەمەدا کە لە گەڵ مام جلال بو دەڵێت: کێشە نیە پاش ماوەیەکی تر چارەی دەکەین.
-گەر زاکیرەم پشتی لێ نەکردبم لە کۆتایی نەوەدەکانی سەدەی رابوردووەزیری دەرەوەی هۆڵەندا هانس ڤان دێن بروک لە حزبی دیموکراسی مەسیحی، سیاسەتمەدرایكی ناودار بو و یەكێک بو لە داڵە سەرسەختەکانی چەمکی ئەتڵەنتیک لە ئەوروپا، بانگهێشی پارتی و یەکێتی کردبو بۆ دیدارێک لە گەڵیدا، مام جلال خۆی هات و پارتیش هوشیار زێباری ناردبو.
دکتۆر بەرهەم بەرپرسی مەڵبەندی دەرەوەی یەکێتی بو، بەندە کارگێری مەڵبەند بو، بۆ رێکخستن و ئاسانکاری سەردانەکە دکتۆر داوای لە فواد حسێن، ئەو سەردەمە بێلایەنی خۆی دەنواند، کردبو ئەو کارانە بکات، ئێمەی لە مەڵبەند لەو راسپاردەیە ئاگادار نەکردبو. پاشنیوەرۆی رۆژی هەینی مام جلال گەیشتە فرۆکەخانەی سخیپۆڵ لە ئەمستردام، خوالێخۆشبو لە گەڵ خۆشیدا ژمارەیەک کەسایەتی ئۆپزسیۆنی عێراقی هێنابو. هەرچۆنێک بێت بەرپرسانی فرۆکەخانە ئاگایان لە هیچ نەبو، بۆیە بەشێوەیەکی نافەرمی مامەڵە لە گەڵ مام جلال و هاو ئۆپزسیۆنەکانی دەکەن.
ئەم روداوە مام جلال ی زۆر دڵگران کرد و بریاریدا چاوی بە وەزیری دەرەوەی هۆڵەندا نەکەوێت، هەواڵەکە بوە باسی راگەیاندنەکان لە هۆڵەندا.
بەندە لە گەڵ رەحمەتی کاک شازاد صائیب و کاک علی ئیحسان سەردانی مام جلال مان لە شوێنی حەوانەی کرد. بە تورەییەوە روی کردە بەندە و گوتی: تۆ چ کارگێرێکی مەڵبەندی و هیچت پێ ناکرێت؟ لە وەڵامدا گوتم: مام جلال لە کاک بەرهەم بپرسە، ئێمە دوا کەس بوین ئاگادار کراوینەتەوە و ئەو بە قسەی خۆی هەمو شتێکی لە گەڵ فواد حسێن تەرتیب کردوە ( ئەو سەردەمە موویان بە بەیندا نەدەچو) . مام جلال برێک وەستا و گوتی:تۆ نابێت ئەو شتانە قبوڵ بکەیت! بۆ کۆتایی هێنان بە قسەکان کاک شازدا و علی ئیحسان پشتگیریان کردم، ئیتر مام جلال هێور بوەوە و گوتی ئەم ئێوارەیە دەعوەتی مامی خۆتانن.
سەرەرای ئەوەی وەزیری دەرەوەی هۆڵەندا بە فەرمی داوای لێبوردنی لە مام جلال کرد، بەڵام ئەو قبوڵی نەکرد بیبینێت و تەنها هوشیار زێباری بینی.
- مام جلال لە دو سەردانی بۆ لەندەن داوایکرد بەندەش برۆم بۆ بینینی، دوا سەردان لە کۆتایی سەدەی پێشودا بو، ئەو سەردەمە خوالێخۆشبو قادر حاجی عەلی بەرپرسی مەڵبەند بو و لە سویدەوە ماڵ و گوزەرانی بۆ لەندەن گواستبوەوە، لە خوانێکی نیوەرۆدا لە ماڵی کاک قادر بە حزوری مام جلال و زیاتر لە ١٥ هاورێ و هاوخەبات وا سودفەی کرد لە نانخواردنەکەدا شوێنی بەندە بە تەنیشت مام جلال ەوە بو.
مام جلال ناسرابو بەوەی لە نانخوردندا خەمی هەمو ئامادەبوانی دەخوارد، لەو بەینەدا روم کردە مام جلال و گوتم: چەند پێشمەرگەیەکی دێرین لە هۆڵەندان و دۆخیان ئەوەندە باش نیە، گەر زەحمەت نەبێت ئاورێکیان لێبدەیتەوە و تەلەفۆنێکیان بۆ بکەیت و لە هەواڵیان بپرسیت. لە وەڵامدا گوتی من خۆم دەزانم چۆن مامەڵەیان لە گەڵ دەکەم، دۆستێکی دەیان ساڵەم لە هۆڵەندایە پێم باشترە تەلەفۆن بۆ ئەو بکەم لە هەواڵی بپرسم، ناوەکەشی گوت کە خوالێخۆشبو
شمس الدین موفتی بو.
لە خوانەکەدا خوالێخۆشبو عبدالرزاق فەیلی، دۆستی دێرینی مام جلال، کورد و جەلالی و یەکێتیەکی دڵسۆز و پاک، باسی لەوە کرد کە رۆژێک پێشتر بە ژمارەیەک جائیزەی یەکەمی یانەسیبێکی زۆر گەورەی نەبردۆتە کە بری نزیکەی چوار ملیۆن پاوەند بو، مام جلال لێی پرسی گەر بت بردایەوە چیت دەکرد؟ عبدالرزاق بێ بیرکردنەوە گوتی: بەشێک لە پارەکەم دەدا بە جەنابتتا ئەوەندە سەردانی ئەم ناوە نەکەیت.
مام جلال نە خۆی تێکدا و نە هیچ وەڵامیشی هەبو، کاک رەزاق پێی گوتم: چ هەڵەیەکم کرد، من مام جلال بناسم پێم دەرێژێت.
بۆ چا خواردنەوە و میوە خواردن چوینە باخەکەی ماڵی کاک قادر، مام جلال بانگی عبدالرزاق ی کرو و پێی گوت: بەیانی مەوعدێکم هەیە دەتوانیت لە گەڵمدا بێیت، کاک رەزاق لە وەڵامدا گوتی مام جلال با سەیری ئەجێنداکەم بکەم، ئەویش بە دەنگێکی بەرز و بە پێکەنینەوە گوتی: دنیا گۆراوە " حەماڵی فەیلی" بە ئەجێندا کار دەکات، رەزاق یەکسەر پێی گوتمنەم گوت پێم دەرێژێت.
رۆژی دواتر کاک قادر لێی پرسیم: سەردانی کاک نەوشیروان دەکەیت، گوتم بەنیازم ئەم نیوەرۆیە بچم بۆ لای، گوتی کەواتە ئەم زەرفەت دەدەمێ بیدە پێی، زەرفەکە بە لەزگە قایم داخرابو، لێم پرسی ئەوە چیە بۆی بەرم، گوتی ئەوە هاریکاری مام جلال ە بۆ کاک نەوشیروان، منیش گوتم خۆ ئێوە ئەندامی مەکتەبی سیاسین بۆ خۆت پێی نادەیت. لە وەڵامدا گوتی: داخی کاک نەوشیروان لە دڵمدا زۆرە، ئەو زاتە هەمومانی پشتگوێ خستوە و خۆشی کەنارگیر کردوە بۆیە وەزعمان وای بەسەرهاتوە، بروا بکە سەرەرای ئەوەش بەس مام جلال ە کە خەمی کاک نەوشیروان دەخوات و ئاگای لێیە، بۆیە پێم باشە تۆ بۆی بەریت.
-پاش راگرتنی شەری ناوخۆ و نزیکبونەوەی نێوان پارتی و یەکێتی وتارێکم لە سەر دۆخەکە بڵاوکردەوە، تێیدا بە توندی رەخنەم لە مام جلال گرتبو کە نەرمیەکی زۆر بەرامبەر کاک مسعود و پارتی دەنوێنێ. چەند کادرێکی یەکێتی داوایان لە مام جلال کردبو لە بەرامبەردا سزای رێکخراوەییم بدات، ئەوەبو مام جلال بریاری سزای یەک ساڵ سرکردنمی دابو، پاش ئەوەی دو لە سەرکردەکانی یەکێتی بەو بریارە رازی نەبون مام جلال جێبەجێکردنی بریارەکەی راگرت.
بە هۆی ناکۆکیە ناوخۆییەکانی ناو یەکێتی لە کارگێریمەڵبەندی دەرەوەی یەکێتی دورخرامەوە. دوای روخاندنی سەدام جارێکی تر مام جلال بریاری دابو گیان بە مەڵبەندی دەرەوەدا بکرێتەوە و جەمسەرە زاڵبوەکانی ناو یەکێتی بەسەر مەڵبەندی دەرەوە لاواز بکات، بەندە بە دانان بومەوە بە کارگێری مەڵبەند و دکتۆر بەرهەمیش لە سەرەتادا هەر وەک بەرپرسی مەڵبەند مابوەوە.
-ئەو کاتەی مام جلال بو بە سەرۆک کۆمار لە هەمو سوچ و قوژبنێکی ناو یەکێتی و ناوچەکانی ژێر دەسەلاتی ئاهەنگ و شایی بەرپاکران، بەندە بە وتارێک لە رۆژنامەی کوردستانی نوێ بڵاوکرایەوە دڵگرانی و مەترسیەکانی خۆم لەو روداوە راشکاوانە بەیان کردبون.
-مام جلال بو بە سەرۆک کۆمار، لە گەڵ ئەوەشدا ئاگاداری ورد و بردی رێكخستنەکان بو، پاش هەڵبژاردنەکان بۆ مەڵبەندەکانی یەکێتی کە باڵی ریفۆرمی ناو یەکێتی توانی تەنها لە یەک مەڵبەند بیباتەوە، مام جلال و هەوادارانی تەواوی رێكخستنەکانیان کۆنترۆڵ کردبو. دوای ئەو روداوە وەک سەرۆک کۆمار سەردانی فەرەنسای کرد، لەو ساتانەدا بەندە لە گەڵ بەرپرسی مەڵبەندی دەرەوە بۆ کاروباری ریكخستن لە ئەڵمانیا بوین. مام جلال پەیامێکی بۆ ناردبو کە خۆی و دو کارگێری مەڵبەند لە پاریس سەردانی بکەن، لە ئەڵمانیاوە هاورێی ئەزیز احمد بەرواری کە نوێنەری یەکێتی بو لە ئەڵمانیا لە گەڵ مامۆستا جمال، بەرپرسی مەڵبەند، بەرەو پاریس بەرێکەوتین. خوالێخۆشبو احمد بامرنی ئەو جۆرە کارانەی مام جلالی رێکدەخست. ئێمە لە مەوعیدەکە چەن دەقیقەیەک دواکەوتین و کاتێک گەیشتینە هوتێلەکەی مام جلال لێی دابەزیبو کە لەسەر گۆرەپانی شانزیلێزێ بو، ئێمە دەعوەتی نانی نیوەرۆی مام جلال بوین، احمد بامەرنی هۆشیاری داینێ کە مام جلال زۆر برسیەتی و لە سەرەتا هیچ بابەتێکی لە گەڵ باس نەکەین.
ئەوانەی لەسەر مێزی نانخورادن بون، بێجگە مام جلال و ئێمەی مەڵبەند و احمەد بامەرنی، بەرێزێک بە ناوی نزار لە سەرۆکایەتی کۆمار بو. وەلیمەکە لە شەش بەش پێکهاتبو، پاش تەواوکردنی دو بەشی یەکەم مام جلال بە رویەکی گەشەوە روی تێکردین و گوتی: فەرمون ئێستا دەتوانن چیتان هەیە باسی بکەن. پاش قسەی موجامەلە و رێزلێنان روم کردە مام جلال و گوتم:
بەرێزتان سکرتێری گشتی یەکێتی و سەرۆک کۆمارن لە هەڵمەتی هەڵبژاردنەکانی مەڵبەندەکان لەسەر تەلەفزیۆن راشکاوانە پشتگیری خۆت بۆ کاندیدێک لە سلێمانی دەربریوە، ئەمە نەگونجاوە لە گەڵ بەرپرسیاریەتی و پێگەت چونکە راشکاوانە بانگەشەی بۆ دەکەیت. یەکسەر وەڵامی دامەوە گوتی: وەک ئەندامێکی یەکێتی مافی خۆمە پشتگیری لەوە بکەم کە دەمەوێت، پێم گوت: جەنابت راست دەفەرمویت بەڵام ناشێت لەو پێگەی بەرێزتانەوە ئەو مافە بەو شێوەیە بەکاربهێنێت.
هەستم کرد مام جلال پێی قەڵس بو و بە تەعبیرێکی جدی لە روخساریدا گوتی:
بەوانە بڵی کە لە هەڵبژاردنەکاندا دۆڕان ئەمە وانەیەکی زۆر قورس بو بۆیان.
لێرەدا کۆتایی بە بابەتەکە هات.
دوای نانخورادن ویستمان برۆین، مام جلال داوای کرد بمێنینەوە، لە هۆڵی دانیشتەکەدا راوێژکارێکی هەزار و یەک روخساری ناسراوی لە گەڵدابوکە جاران لە لەندەنەوە لە نوسینێکیدا عێراقی بە قۆندەرەکانی دەشوبهاند و لەو دانیشتنەشدا راوێژکاری سەرۆک کۆماری ئەو وڵاتە بو، مام جلال ئێمەی پێ ناساند.
پێشتر لە ریكخستنەکانی یەکێتی لە بەریتانیا یاخیبونێکی بەرفراوان سەری هەڵدابو، زیاتر لە دو لەسەر سێی کەرتەکانی رێكخستن لەو وڵاتە کە نزیکەی ٣٠ کەرت بون گوێرایەڵی کۆمیتەی یەکێتی بەریتانیای سەر بە هەوادارانی مام جلال نەبون. مام جلال لەو دانیشتنەدا روی کردە بەندە بەو سیفەتەی کارگێری رێکخستن بوم و گوتی: ئەم لاساریە قبوڵ ناکەم، ناوی دو هاورێی برد کە سەر بە باڵی ریفۆرم بون و بە فەرمان گوتی: فڵان کەس دەبێت سر بکرێت، پێمان گوت: مام جلال ئەو کەسە کورێ شەهێدێکە و ناکرێت لە بەر رای جیاواز بەو شێوەیە سزا بدرێت، لە وەڵامدا گوتی باشە بەڵام بە فڵان کەس بڵێن کە براکەی فایلێکی بە بەرزی دو مەتر درێژی هەیە، لە وەڵامادا گوتم بە بریاری پلینیۆم لەوانە خۆشبون بۆ بەرێزت قبوڵت کرد، بە نەکهەیەکی زبرەوە گوتی: بچۆ ئەوە لە دکتۆر فواد معسوم بپرسە.
مام جلال داوای لێکردین بمێنینەوە و وتی تۆزێکی تر سکرتێری گشتی حزبی شیوعی فەرەنسی دێت بۆلام ئێوەش بمێننەوە، خۆ ئێمەباسی ئینقلاب و خەباتی چەکداری ناکەین. ماینەوە و پاش ئەوەی زومی کامێراکانی راگەیاندنەکانی یەکێتی تەرکیزیان لەسەر بەرپرسی مڵبەند و بەندە کرد، کە ناسرابوین سەر بە باڵی ریفۆرمین، تێروتەسەل وێنەیان گرتین و دانیشتنەکەش لە گەڵ حزبی شیوعی فەرەنسی کۆتای هاتبو، مام جلال گوتی: مامی خۆتان هیلاکە و ئێستا دەتوانن برۆن.
-لە گەڵ خەستبونەوەی ناکۆکیەکانی نێوان باڵی ریفۆرم و تەرەفی مام جلال ئاراستەی رەگ لە ناو یەکێتی دروستکرا، بەندە و چەند هاورێیەکی تر بەشێک بوین لەو ئاراستەیە کە بەپەلە لە دەرەوەی وڵات گەشەی دەکرد و تەنگی بە رێكخستنەکانی یەکێتی هەڵچنیبو، ئەم روداوانە لە گەڵ چەند بڵاوکراوەیەکی ناوخۆی تایبەت کە لە هۆڵەنداوە ئامادە دەکرا مام جلالی زۆر تورە کردبو.
مام جلال بەرێگەی دۆستێکەوە و ئەندامێکی مەکتەبی سیاسی یەکێتی پەیامێکی بەرێگەی بەندەوە بۆ رەگ نارد، کە ئامادەیە وەک کادری یەکێتی نەک رەگ بمان بینێ، کاک نەوشیروان لە بریاردان سەرپشکی کردین، چەند کەسێک لە ناو یەکێتی و رەگ رێگری سەرسەخت بون لە ئەنجامدانیئەو دانیشتنە.
-مەکتەبی رێکخستنی یەکێتی لە ساڵانی ٢٠٠٦ و ٢٠٠٧ پرۆژەیەکی بۆ ریفۆرم بۆ سەرجەم مەڵبەندەکان ناردبو، یەکێک لە خاڵەکان پرسی نوێنەری مام جلال بو لە مەڵبەندەکان، پاش چەندین کۆبونەوە مەڵبەندی دەرەوە پرسی دانانی نوێنەری لە دەرەوە رەتکردەوە، بەندە بەتوندی دژی ئەو پێشنیازە بوم. لە دوا مەتافدا مام جلال نامەیەکی بە دەست و خەتی خۆی بۆمان نارد ( وێنەیەکی ماوە) تێیدا هەرەشەئامێز دەڵێت چیتر لاساری قبوڵ ناکات و ئەوانەی رازی نابن لە ناو یەکێتی شوێنیان نابێتەوە.
ئەوەبو لە ساڵی ٢٠٠٧ پاش ئەوەی نەیتوانی مەڵبەندی دەرەوە دەستەمۆ بکات بریاری هەڵوەشاندنەوە و گواستنەوەی مەڵبەند بۆ سلێمانی نزیک لە دەسەڵاتەکانی خۆیان درا، ئێمەمانیش بەبریارێکی سەرپێی بەرپرسی مەکتەبی رێكخستن لە رێکخستنەکانی یەکێتی دەرکراین ( دەقی نامەکە پارێزراوە).
مام جلال و بەندە دۆستی یەکتر نەبوین، یەکێتی ئیمەی کۆکردبوەوە، لە گەڵ ئەوەشدا هەڵسەنگاندنم بۆ خوالێخۆشبو وێرای ئەم چەند بیرەوەریە بچوکانە وەک خۆی ماوە: مام جلال سەرکردەیەکی ناوداری و کاریگەری بزافی کوردایەتی بو، لەو ئەرکەدا و لە دۆخی ئاڵۆزی کوردستان و عێراق و ناوچەکە چاوەروان ناکرێت سەرکردەکانمان بە مام جلال یشەوە بتوانن بەردەوام بەسەر هەمو کۆسپ و کێشەکاندا زاڵبن و رێگا دروستەکەی رێبازی کوردایەتی بست بە بست وەک خۆی بەرێبکەن، لە گەڵ ئەوەشدا ئەم ناچاریە نابێت زەمینە و هۆکار بێت بۆ کاڵبونەوە و لەبیرکردنی ئەو وشە و هەست و فکر و باوەرە بەهادارانەی لە کۆمەڵگای کوردەواری و بزافی کوردایەتیدا پێمان بەخشراون و پەروەردە و گۆشەیان کردوین.
مەخابن چەرخی زەمانە بە دڵی هەمومان ناسورێت!
رۆتەردام: تەموز - ئۆکتۆبەر ٢٠٢٢