لە زۆربەی سیستەمە حوکمرانیەکانی ئەم دنیایە هێز و گروپی ئۆپزسیۆن بونیان هەیە، با ئاوردانەوەیەک لەم پرسە لە باشوری کوردستان بدەین تا بزانین بۆچی بەم رۆژەی ئێستای گەیشتوە. گەر بە ئاگابون و تێگەیشتنەوە هەڵسەنگاندن بۆ ئەو مێژوە نەکەین ئەوا مێژو ئیفلیج و چاوبەستیشمان دەکات.
چونە قوڵایی پرسی ئۆپزسیۆن لە مێژوی باشوری کوردستان کارێکی ئاسان نیە، چونکە بەڵگە و دۆکیۆمێنت و روداوەکان پشتگیری بونی ئەو جۆرە پرسە ناکەن، بۆیە دەبێت بەوردی دیدگا و هەڵدسەنگاندنمان بۆ کۆی گشتی روداو و بیرەوەری و هەڵسەنگاندنەکان بە تەرازوی ویژدان و ئەقڵانیەت دارێژین.
بەگشتی لە باشوری کوردستان تا دروستبونی پەرلەمانی کوردستان دوای راپەرین پرسی ئۆپزسیۆنی بە رێکخراوەیی نەبوە، ئەوەی هەبوە ژمارەیەک سیاسی و خوێنەر و نوسەر رەخنە و گلەیی و گازندەیان هەبوە، بە وتار و هەڵبەست و پەخشان و تەنانەت چیرۆکیش پەنایان بۆ بردوە. ئەم دیاردەیە لە ناو حزب و هێزە کوردیەکانیش رویداوە، کاتێک سنوری دەسەڵاتی حزبی و سەرکردەکان بەزێنراوە ئیتر بە پێوەرەکانی رێکخراوەیی و سیاسی و فکریەوە مامەڵە لە گەڵیاندا کراوە، ئاکامەکانی شەر و پێکدادان و جیابونەوە و سەنگەر گۆرین و گواستنەوە بون. چەندین نمونەی ئەمجۆرە روداوانە مێژوی خەباتی سەردەمی شاخی تەنیوە.
دوای روداوی ١٤ تەموزی ١٩٥٨ و دامەزراندنی کۆماری عیراق ئیتر هیچ بوارێک نەما نەک تەنها بۆ کورد بەڵکو بۆ پێکهاتەکانی تری عێراقیش تا لە کەش و هەوایەکی کراوە و ئارامدا بۆچون و راو و داواکاریەکانی خۆیان لە گەڵ دەسەڵاتی بەغدا تاو و توێ بکەن. شەر و کوشتن و گرتن و سوتاندنی تەر و وشکی کوردستان و هێز و گروپە نارازیەکانی تری عێراقیش گۆرەپانی سیاسی عێراقی بە دەریایەک لە خوێن تەنیبو. وڵاتی نێو دو روبار چوەوە سەر رەچەڵەکە رەسەنەکەی خۆی کە لە مێژویدا زۆربەی ئیمام و سەرکردەو و گەورە زانایانی ئیسلام تێیدا تەفروتونا کراون.
روداوی جەلالی و مەلایی ناوداترین و کاریگەرترین نمونەی دیاردەی بەرەنگاربونەوەی نێو ماڵی کوردە، بەهیچ شێوەیەک لە دور و نزیکەوە پەیوەندی بە هزری ئۆپزسیۆن بون نەبوە، ئەو کاتەی سەرکردایەتی شۆرشی ئەیلول گوێی لە داواکاریەکانی باڵی مەکتەبی سیاسی نەگرت نەدەبو ئەو باڵە پەنا بۆ رژێمیکی درندەی ناوەندی عێراق ببات و خۆی وەک ئۆپزسیۆنی دەسەڵاتێکی شۆرشی کورد رابگەیەنێت و شەریشی بکات.
بەرەچاوکردنی ئەوەی کە ناکۆکی و ململانێکانی نێو ریزەکانی بزافی کوردایەتی لە باشور زادەی خواستی دەسەڵاتپەرستی و تێکشکاندنی یەکتر و بەشێک بون لە سودبەخشین بە جەمسەرگەری ناوچەکە بۆیە هیچکات زەمینەخۆشکەر و بنیاتنەری هزرێکی دروستی ئۆپزسیۆن نەبون.
سەرجەم خولەکانی شەری ناوخۆ و ئاکامەکانیشی لە ١٩٧٥ تا ئەم چرکەیەش هیچ پەیوەندی بە فکر و هزری گۆرانکاری و چاکسازیەوە نەبوە، شەری دو میرنشینی کوردی بوە لە پانتاییەکی بچوکی داخراو و گەمارۆدراو، ئەم واقیعە تا ئەم چرکەیەش ئەو هاوکێشەیە بەرێوە دەبات.
خاتونێکی دەسەڵاتداری ئەمریکی دێتە کوردستان و چاو لە پارتی و یەکێتی سوردەکاتەوە، ئەوانیش یەکسەر پەنجەی رازیبون بەرز دەکەنەوە. خێرە پاش ئەو چەند ماوە درێژە لە دابران لە یەکتر و بەدناوکردنی یەکتر دەرکیان بە بەرژەوەندیەکانی کورد و کوردستان نەکردبو. کارەسەتاکانی کورد لە باشور لەم ئەقێلەتەوە سەریان هەڵداوە و گۆشەکراون و بە قەتماغەیەکی تەنکی هزری گۆرانکاری و نیمچە ئۆپزسیۆنی سێبەر دادەپۆشرێن.
کاک نەوشیروان لە گەڵ دامەزراندنی گۆڕان وەک هێزێکی ئۆپزسیۆنی پەرلەمانی بازێکی زۆر گەورەی بەسەر ئەو مێژوە خوێناویەی دەیان ساڵەدا نا، مەبەست بو تاکی هاوڵاتی رابهێنێت کە دەکرێت ئۆزسیۆن بێت و پەنا بۆ چەک و تێکدان و سرینەوەی یەکتر نەبات.
ئەزمونی گۆڕان وەک هێزێکی بنەرەتی ئۆپزسیۆنی سەردەمەکەی هەڵکشان و داكشانی هەستیاری بە خۆیەوە بینیوە، دوای دەرکردنی سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان و وەزیرەکانی حکومەتی هەرێم لە هەولێری پایتەخت ئیتر هیچ گومانێک نەما لەوەی ئیرس و ئەقڵیەتی سیاسی و فکری دەسەڵاتی کوردی رێگا نادات ئۆپزسیۆنێکی کاریگەر و بەهێز بونی هەبێت، ئەوەی دەیەوێت ئۆپزسیۆنێکی دەستەمۆکراو و پۆپۆلیست و لەکەدار و لاواز بێت تا هەمیشە داشی بەسەریاندا زاڵ بێت و بو دنیای دەرەوش وەک ئارایشتەکردنێکی بێ پێزی پرۆسەی دیموکراسی نمایشی بکات.
ساڵی پار بە تەلەفۆن تاوتوێکردنێکی گەرمی پرسی ئۆپزسیۆنم لە گەڵ شاسوار عبدالواحد. سەرکردەی نەوەی نوێ، کرد، ئەو لەو باوەرەدایە هێدی هێدی بە رێگەی پەرلەمانەوە شوێن بەدەسەڵات لەق دەکرێت. ئەم بوچەنە راستە لە سیستەمێکی دیموکراسی و کۆمەڵگایەکی هۆشیاردا و کاتێک یاسا سەروەر بێت. هەر وەک مەلا بەختیار جارێک راستگۆیانە گوتی: یەکێتی گەر یەک کورسی پەرڵەمانیشی هەبێت هەر یەکێتییە، بەواتایەکی تر بە زەبری مێژو و چەک و پارە هەر فەرمانرەوا و دەسەڵاتدار دەبێت. لەو باوەرەدام ئەم واقعە نەخوازیارە تا ساڵانێکی درێژی تر بە پەرڵەمان ناگۆردرێت، ئەمە تەنها پەیوەندی بە دەسەڵاتی هەرێمەوە نیە بەڵکو سروشتی سیاسی ناوچەکە و خواستی ئەمریکا و دۆستەکانی بۆ راگرتنی ئەم دەسەڵاتە رۆڵی زۆر هەستیاریان هەبوە و هەشە لە بێ بەرەکەتی ئۆپزسیۆن.
ئێستا لەم دۆخە زۆر دژوار و ئاڵۆزەی سیاسی و حوکمرانی هەرێم بانگەشەکردن بۆ هزری گۆرانکاری زۆر گەرم و بەجۆش بوە، تایبەت وا بریارە پاش نیو ساڵ هەڵبژاردن بۆ پەرلەمانی کوردستان بکرێت. چەندین بەرە و هاوپەیمانی و گرتبونەوە کەتونەتە خۆیان، دەبینین موخەزرەمەکانی سیاسەت، تایبەت ئەوانەی کورد وتەنی: لە هەزار ئاویان داوە قولە پێیان تەر نەبوە، ئەوانەشی بە قورمیشکردنی بەغدا وتاران و ئەنکەرە و کارئاسانی بۆیان وروژاون فرکەفرکیانە. بێگومان مافی خۆیانە کار بۆ ئەو شتانە بکەن کە مەبەستی خۆیانە، بەڵام دڵگرانی و نیگەرانیەکە لەوەدایە پارچەپارچەن، کەسانێکی لەکەدار و گومانلێکراویان تێدایە، زۆربەیان خۆیان بەفریادرەس نمایش دەکەن، هەندێکیشیان پەنا بۆ پرۆسەی چاکسازیی حزبی دەبەن، کە کارێکی مەحاڵە. لەسەروی ئەمانەشەوە لە بری ئەوەی قۆڵی لێهەڵماڵن و زەمینەخۆشکەر بن بۆ سەرهەڵدانی هێزێکی ئۆپزسیۆنی بەهێز و کاریگەر یاخود بەلایەنی کەمەوە بۆ سازدانی پانتاییەکی هاوبەش هەر سەرقاڵی فوکردنن لە ئاسنی سارد کە نەرمیش نابێت.
ئەوانەی بە هۆشیاریەوە دۆست داون دەبێت زۆر بە ئاگا و وردیەوە هەڵسەنگاندن بۆ ئەم هەڵمەتانە بکەن.