لەساڵی (١٩٢٣) دا لەتەشکیلاتی حکومەتەکەی شێخ مەحمودا، کاتێک حەمدی شاعیر جامی توڕەبونی لەپڕێز ئەبێت‌و کەلێن‌و کەلەبەرەکانی گەندەڵی ئەگاتە ئاستێک کە ئیتر لەوزەدا نامێنی، شیعرە بەناوبانگەکەی (بۆ ئیدارەی کوردستانی خوارو) ئاڕاستەی حکومەت ئەکا بێ دەست گرتنەوە ئەکەوێتە هەڵماڵینی پەردە بەڕوی ناعەدالەتیدا، بەناووناونیشانەوە هەمو عەیب‌وعارەکانی ئەخاتە رو کە رەنگە هەر حەمدی‌و پیرەمێرد زاتی ئەوەیان کردبێ لەڕوی شێخ‌و حکومەتەکەیدا دەم هەڵهێننەوە، بۆ وەبیرهێنانەوەی خوێنەری بەڕێز ئەوا سەربوردەیەک لەو قەسیدە بەرزە ئەخەینە بەر دیدەتان، یەک دو کۆمێنتی بچوکیشی لەسەر ئەدەین ئەوسا دێینە سەر باسەکەی خۆمان‌و ئەڵێین بۆ ئەم رۆژگارەش دەست ئەدا، دەردەدڵی خۆمان ئەکەین کە دڵنیاین دەردەدڵی زۆرێک لەخەڵکی ئەم مەملەکەتەیە، ئەبینین دەقاودەق بۆ ئەمڕۆش بەرگێکە پر بە بەرمانە، هەر کەسیش حەزی کرد زیاتر قوڵ ببێتەوە لەباسەکەدا ئەوا دیوانەکەی حەمدی شاهیدێکی راستەقینەی ئەو دەورو زەمانەیە ، بەیت بە بەیت بەراوردی بکات لەگەڵ ئەمڕۆدا خۆی بەویژدانەوە بیخاتە سەر تەرازوی عەقڵ‌و عەدالەت.

باسی تەشــکیلاتی پانـــی هـەر ئەکەم بۆ پێــکـەنین 

کەمترین بو گەورەتر هەم گەورەتر بو کەمترین 

ئەبێ زاتێکی وەک حەمدی چەند جەرگی ژانی کردبێ؟ کە بەوجۆرە لەحاڵی حکومەت‌و مەملەکەتی روانیبێ ئەو راستیەشی بەدروستی دیوە کە کەسانی ناشایستە لەو تەشکیلاتە وەزاریەدا جێگەی باڵایان پێدراوە، هەر بۆیە لەوەدا چاک پێکاویەتی کە بەپێکەنینەوە باسی کەسانی ئاستنزمی کردوە کە لەبنسێبەری ئەو دامودەزگایەدا پێگەیشتون. کەسیشی لێ نەبواردوە، خۆ ئەگەر لەتەشکیلاتی سانی ئەو زەمانەو تەشکیلاتەکانی ئەمڕۆ بڕوانین ، ئەتوانین بڵێین مانگ دیارەو عەوەجەی پەنجە ناکات، نەک چاودێری سیاسی‌و هەڵگری بڕوانامەی تەزویرو قەڵب‌و ڵیکۆڵەری ناڕۆشنبیر، بگرە تاکی ئاسایی ئەم کۆمەڵگایە گشت قەڵبەو دەلاقەکانی ئەم ئیدارەیەت بۆ ئەژمێرێ، کە ئەگەر مێژونوسی بەویژدان بینوسێتەوە نەک مێژونوسی دەربار ئەوا رەنگە بەدەیان هەزار لاپەڕە تۆمار بکرێت. 

کورد ئەمە یەکەم جاری نیە چانسی سەربەخۆیی لەدەرگاکەی بدا، بەڵام ئەوەی جێی هەڵوێستەو لێکۆڵینەوەو شرۆڤەیە، ئەوەیە بۆ ئەم خەونە نەهاتۆتە دی؟ تائەمڕۆش لەمەحاڵەوە دورنیە!! 

دیارە هەمو گەلێک یاکۆمەڵگەیەک حەقی خۆیەتی مافی چارەی خۆنوسینی هەبێت‌و بڕیار لەدواڕۆژی خۆی بدات، کوردیش لەدەرەوەی ئەم هەسارەیە نیە، هەمان مافی هەیە بەڵام بابزانین فاکتەکانی نەهاتنە دی ئەم خەونە چیە؟ بۆ ئەمڕۆ بۆتە دوبارەبونەوەی دوێنێ، ئەوەتا حەمدی بەجۆرێک لەکاربەدەستێکی ئەو دەمە قەڵس ئەبێ کە ناونوسینەکەشی بەڕەوا نابینێ لەدیوانەکەیدا هەر بۆیە ئەفەرموێ ……. 

کاتبی مـا بەین بو (گاهیر) تەرجەمەی حاڵــی بکەم 

پیس ئەبــێ دیوان لەپاشـا موستـــەحەققـــە بۆ دڕیـــن 

جائێوە بڕوانن، بزانن ئەمڕۆ لەو رۆژە نەهامەتی تر نیە؟

ئەگەر لەحکومەتەکەی شێخدا تایەرە فەنی وەزیری نهێنی بوبێت ژێر بەژێر پیاوی تورک بوبێت، شاعیرێکی وەک حەمدی ئەوەندە لێی بێزار بوە ناوهێنانەکەی بەگڵاو زانیوە، ترسی ئەوەی هەبوە ڕوپەڕی دیوانەکەی پیس بکات، ئەوا ئێستا تایەرەفەنیەکان ئەوەندە زۆرن لەژمارە نایەن، بەڕۆژی روناک فەرمو لەنەوەی ئەتاتورک ئەکرێ‌و لای سەروی بۆ چۆڵ ئەکرێت کاتێکش قارداشەکان ئەمربفەرمون لەجیاتی مەڕ ئەبێت گەنجی کوردیان بۆ بکرێت بەقوربانی، هەر بۆیە نەک دیوانێکی شیعر بگرە وڵاتێکیان بۆگەن کردوە، یا کە هەست ئەکات (باجی رەحمە)ی چێشتکەرو سفرەچی بەڵاتی مەلیکی لەمەملەکەتەکەی شێخا، زۆر جاریش شان لەقێن‌و سەرچۆپیکێشیش بوە، بەئارەزوی خۆی پلەوپایەی وەزیفی ئەبەخشێتەوە داواکانیشی لەلای شێخەوە رەت نەکراونەتەوە، وەک ئەگێڕنەوە توانیویەتی وەزیر لاببات یاخود تەعینی بکات ئەوکات حەمدی ناچار ئەبێ‌و ئەیداتە بەر نەشتەری رەخنەو ئەفەرموێ:

جائـزە بۆ میـللـەت‌و کوردایەتی بێ رەش بەڵەک 

باجـی رەحمـە بێقـەزابێ نـایـەڵێ رێـک هەڵپەڕیـن 

بەڵام ئەمڕۆ هەر کۆلکەبەرپرسێکیش ئەگریت نیو دەرزەن باجی رەحمەی ئاشکراو دەرزەنێکی نهێنی هەیە. ئەو رۆژگارەش کە تەنانەت خوێندەواریش کەم بوە ئاوا بوە، ئەمڕۆش ئەوەی لێرەدا مەبەستە بوترێ ئەوەیە کەوا زیاتر لەچارەکە سەدەیەکە قەدەر لەدەست دوژمنانی دور خستوینەتەوە، بەڵام تایەرە فەنی‌و باجی رەحمەکان ئەوەندە زۆرن رێگە نەماوە بۆ کەس خۆی بەهاوڵاتی‌و خاوەنی ئەم نیشتیمانە بزانێ یاخود توانای خۆی تیا دەربخات ژیانی ئەم خەڵكە هەل‌و تروسکەی تیا نەماوە لەبەر باجی رەحمەکان.

بۆ ڕاستی‌و دروستی ئەم باسەش بڕوانینە حاڵی مەملەکەت‌و سەرنجێ بدەین کە رەنگە داخی دڵی زۆر کەس بێت بۆ نمونە، لەدەورو زەمانی شێخدا، خوالێخۆشبو (جەمیل سائب) چیرۆکی لەخەوما ئەنوسێ کە دەق پڕ بە بەری ئەمڕۆشمانە، ئەوەتا لەم تەشکیلاتە تازانەدا گەنج لەسەرخەو بینینێ تیرۆر ئەکرێ لەو سەردەمەدا (بێکەس) پەنجە ئەچەقێنێتە چاوی (ئەدمۆنز) و شیعری (بیست‌و حەوت ساڵە) ئەڵێ، (شوکری فەزڵی) جوانترین نامەی رەخنەئامێزو دڵسۆزانە پێشکەشی مەلیک مەحمود ئەکا، بەڵام ئەمڕۆ چقورەتە کەس زاتی ئەوەبکات هیچ بدا بەڕوی دەسەڵاتا، یادڵی عەمامەیەک بیەشێنێ یا بەتۆرانی ئۆغڵۆیەک بڵێ بەری چاوت کل گرتویەتی. لەچاوی بەد بەدوربین واچارەکە سەدەیەک حوکمی خۆماڵی تیئەپەڕێنین، بەڵام سەد داخ هەمو ساڵێ ئەڵێین خۆزگەمان بەپار، لەم رۆژەدا لەسەر نوسینی رەخنەیەک قەڵەم خەڵتانی خوێن ئەکرێ ،لەو عەسرەدا مامۆستایانی زانستخوازی وەک سەلام‌و بێکەس‌و نەجمەدین مەلا لەسەر گیرفان‌و ماندوبونی خۆیان زانست بڵاو ئەکەنەوە، لەمڕۆدا ئەوی بێ بەها ئەکرێت عیلم‌و مەعریفەیە، بڕوانامەی تەزویرو بەتاڵ ئەبەخشرێتەوە بەسەر بەرپرسان‌و بگرە حاشیەو مناڵەکانیشیاناو بەزەبری پارەی تاڵانی‌و قوتی ئەم خەڵکە، ئەوەتا تا بێت باجی رەحمەکان لەبرەودان، ئەگەر دیقەت بدەین وڵات ئاخنراوە بەتایەرە فەنیەکان، لەلایەن دەسەڵاتدارانیشەوە تابێت زیاتر رەواجیان پێئەدرێ‌و دەستئەدرێ بەشانیانا، ئەوانەی کە تادوێنی لەڕیزەکانی عەفلەقیەکاندا باشترین ئەڵقە لەگوێ بون، دەستیان بەخوێنی میللەت سورە ئەمڕۆ حزبەکان پێشبڕکێیان لەسەرئەکەن پلەو پۆستیان بدەنێ‌و خانەنشینی‌و دیوەخانانەیان بۆ ببڕنەوە، تیایاندایە هێشتا وەک یادگار دەمانچەو جلە جەیشە ناشەعبیەکانیان هەرهەڵگرتوە، ئێستاش وەک بیرمەندو فریادڕەس خۆیان ئەنوێنن، یاخود پسپۆڕانی ماستاوو مامەحەمەیی ئەمڕۆ روی باجی رەحمەو تایەرەفەنیان سپی کردوەتەوە، هەر بەپێی شیعرەکەی حەمدی ئەگەر خەزنە کیسەی باخەڵ بوبێت لەزەمانی ئیدارەی کوردستانی خوارودا ئەی ئێستا خراپتر نیە؟ قوت‌و نانی میللەتێک لەفلاشی گیرفانی وەزیرێکدا قەتیس ئەمێنێ ، ئەگەر لیستی موچەخۆرانی ئەو ئیدارەیە (ئامەی نەزەت)ی سەرشەقامی تێدا بوبێ بەپلەی ئەمیندار لەکاتی تایبەت‌و نهێنیدا، ئەوا ئێستا ئامەخانەکان ئەمەندە زۆرن لەلیستی بندیوارو بەر سێبەردا بەپلەی لیواو عەقید، بەسیستمی سۆفتوێری بایۆمەتریش کۆنترۆڵ ناکرێ، ئەوا چارەکە سەدەیەکمان تێپەڕاند. لەخەڵک هاوارو لەدەسەڵات گەندەڵی‌و گوێنەدانە هاوارو گلەیی‌و رەخنە تاگەیشتوینەتە ئەو حاڵەتەی نەک رەحمەت بۆ تایەرە فەنی‌و باجی رەحمەو ئامەی نەزەت، هەندێ جار کار ئەگاتە ئەوەی رەحمەت بۆ دیکتاتۆرەکانیش بنێرین، یاخود گەر لەلای شێخ حاکمی شەرع‌و عەدل مارفە شەل بوبێت کە لەڕاستیدا دادپەروەر نەبوە ، ئەوائەمڕۆ باخەڵک ببنە قازی لەحاڵی یاساو دادگاو دادوەری بدوێن بزانن یاسا چۆن بۆ بێدەسەڵات ئەبێتە شمشیر بۆ دەسەڵاتداران‌و بەرپرسانیش چ تەرازویەکی لاسەنگە بەمەزاجی ئەوان سڵاوی ئەدرێتەوە، ئەگەر ئەو دەمە موخبیرە سادقەکان کازیب بوبن، ئەوا ئەمڕۆ راپۆرتنوس‌و هەواڵگرە هەلپەرستەکان بۆ بەرژەوندی تایبەتی خۆیان ئامادەن سەدان سەر بەپەڕاندن‌و مل بەشکاندن بدەن، حکومەت‌و حزب‌و بەرپرسانیش بەهەڵەی قەبەو کوشندەدا بەرن، بۆیە لەکۆتاییدا هەر دوعاکەی حەمدی دوبارە ئەکەینەوە، پڕ گۆڕەکەی لەنورو رۆحی شادبێت 

ڕەبی موی لـێ بـێ زمانی و پەنجەکانـی هـەڵـوەرێ 

هەرکەسێ گوڵشەن بەچەشنی گوڵخەنی دۆزەخ بەرێ

بۆ ئەم بابەتە سود لەدیوانی حەمدی ساحێبقڕان قەسیدەی (بۆ ئیدارەی کوردستانی خوارو) وەرگیراوە چاپی یەکەم چاپخانەی ئەسعەد – بەغدا ١٩٥٧ لاپەڕە٨٧ ، لەبڵاوکراوەکانی نامەخانەی گەلاوێژ.