د. سەعید عەلی محمد
( كاتیك بۆ یەكەمجار هەڵبژێردرام بۆ ئەندامێتی ئەنجومەنی نوێنەران كۆمەڵێ هیوا و ئاواتی زۆر گەورەم هەبوون و تا ئەندازەیەكیش گەمژە و ساویلكە بووم ، بەڵام زوو بەزوو بۆم دەركەوت خۆماندووكردن و خۆپڕوكاندن بۆ حیزب و دڵسۆزیی نواندن بۆ لیژنەكانی كاری سیاسیی و كاركردن بۆ ئەوەی جارێكی تر هەڵبژێردرێمەوە زۆر گرنگتر بوو لەلام لە خەون و بیرۆكە و كارە تایبەتە كەسییەكانی خۆم ).
ئەمە سەرەتای وتەكانی ئەندامێكی كۆنگرێسی ئەمریكایە كە پێی خۆشبووە بەناونیشانی (ئێكس) ئاماژی پێبكرێ لە كتێبی( دانپێدانانەكانی ئەندامی كۆنگرێسی ئەمریكا : ئێكس) كە (ڕۆبەرت ئەتیكسن) نووسیویەتی.
وتەكانی ئەم ئەندام كۆنگرێسەی ئەمریكا لەچوارچێوەی چاوپێكەوتنێكی تایبەت و پەنهانی دا هاتووە لەنێوان ناوبراو و خاوەنی ئەم كتێبە ، ئەمەش لە ترسی ئەوەی ئەم ئەندام كۆنگرێسە ڕووبەڕووی غەزەب و توڕەیی گەورە ئەندامانی حیزب نەبێتەوە و كۆتایی بەژیانی سیاسیی بهێنرێ.
1- سیناتۆر (ئێكس) باسی پڕۆسەی سیاسیی و دیموكراسیی دەكات و عەیب و عارەكانی (سیستمی سیاسیی حیزبیی) لە وڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا ڕیسوا دەكات و دەڵێ : سیاسەت ناگۆڕێ ، گەورەترین فراكسیۆن لە پەرلەمان و سەرۆكەكەی بڕیار دەدەن و سەرپەرشتی كاروبارەكان دەكەن ، ئەندام پەرلەمانی نوێ هیچی بۆ نیە تەنها ئەوە نەبێ دەست بەدەم و زمانیەوە بگرێ و قسە نەكات و، كت و مت دەنگ بەوە بدات كە هێڵی سیاسەتی گشتی حیزب دیاری دەكات و داوای دەكات.
2- ئەندام پەرلەمان ئەگەر پشتیوانی سەرۆكی ئەنجوومەن بكات ئەگونجێ ڕۆژێك لەڕۆژان لە لیژنەیەكی سەرەكیدا ئەركێكی پێ بسپێردرێ ، یان سەرۆكایەتی لیژنەیەكی فەرعی بكات.
3- ئێكس دەڵێ : (كاتێك بۆ یەكەمجار گەیشتمە واشنتۆن ڕادەی توڕەیی حیزبیی و لایەنداریی كردن بۆ حیزب زۆر سەرسام و شۆكی كردم ، نەك تەنها لە كۆنگرێسدا، بەڵكو سەرجەم بەڕێوەبەرایەتیە حكومیەكان و ئاژانسەكان و دەستە و ڕێكخراوەكانی تریش بە سیاسیی كراون ، تەنانەت (دادوەرە بێ لایەنە)كانیش كاتێك بابەتەكە پەیوەندیدار دەبێ بە بڕیاردان لەسەر پرسە سیاسییەكان ، زۆر بە ئاشكرا دەردەكەوێ كە ئەوانیش شوێنكەوتەی ( ئاڕاستە و هێڵی گشتی حیزبی فەرمانڕەوان )، چونكە ئەم پرسانە گرنگن بەلای ئەوانەوە كە ئەو دادوەرانەیان لە (پۆستە داوەرییەكان)دا داناون یان دامەزراندوون.
4- ئێكس دەڵێ : (هیچ یەكێك لە ئێمە لەچوارچێوەی مامەڵەكردن لە كۆنگرێسدا هەست بە یاسا و ڕێساو لیاقەت و لێوەشاوەیی و لێهاتوویی تایبەتی خۆی ناكات ، هیچ جۆرە گفتوگۆ و نیقاشێكی جدیی و ڕاستگۆیانە لەنێوان دوو حیزبی دەسەڵاتداردا نیە و، هەموو كاروبارەكانیش مشتومڕ و لایەندارییە بۆ بەدەستهێنانی بەرژەوەندی حیزبیی و هیچی تر، زۆر بەدەگمەن ڕێك دەكەوێ قسە و باسی كۆبونەوە و نیقاشەكان لەپێناو بەرژەوەندی گشتیدا بن ).
5- شاری (واشنتۆن)یش هیچ نیە تەنها چاڵێك نەبێ كە پڕە لەوانەی هەوڵ دەدەن یاری بە سیستمی سیاسییەوە بكەن تەنها بۆ بەدیهێنانی بەرژەوەندییە تایبەتەكانی خۆیان.
6- ئەو سیناتۆرە دەڵێ : لەڕاستیدا هەوڵ و كۆششی سەرەكی من ئێستا لە كۆنگرێسدا تەنها بۆتە ئەوەی دەست بە كاروپیشەی خۆمەوە بگرم و، منیش وەك هاوڕێكانی ترم كارمان بۆتە ئەوەی تەنها بەڵێنی بەدیهێنانی كۆمەڵێك شتی گەورە بەدەنگ دەرەكانمان بدەین كە بەهیچ شێوەیەك ناتوانین بۆیان جێبەجێ بكەین ، كاتێكیش ئەو بەڵێنانە دڵخۆشیان دەكات ئەی بۆچی نەیاندەینێ و پێشكەشیان نەكەین ، لەڕاستیدا ئەوانیش گەمژە و ساویلكەن ، حەق و ڕاستیش لەگەڵ ئەواندایە نەك لەگەڵ مندا !
7- ناوبراو كۆتایی كتێبەكە بەم ڕستانە دەهێنێ و دەڵێ :
(بێگومان ئێمە هەموو لەسەرەتاوە بەنیاز و نییەت و مەبەستی چاكەوە هاتین ، بەڵام بەتێپەڕبوونی كات كارەكە و ئامانجەكە گۆڕدرا بۆ ئەوەی تەنها بیر لە بەرژەوەندیی و دەستكەوتی خۆمان بكەینەوە و كورسیەكەمان بپارێزین و لەدەستی نەدەین).
لێرەدا ئێمەش دەپرسین : ئەمە حاڵی دیموكراسییەت بێ لە وڵاتێكدا كە پێشەنگی دیموكراسییەتە لە جیهاندا، ئەمە بارودۆخی مومارەسەی ئەركی سیاسیی و كێ بەركێی حیزبیی و كاری پەرلەمانیی بێت لە كۆنگرێسدا ( واتە ئەنجومەنی یاسادانانی ئەمریكا ) كە وڵاتی دەزگای عیملاق و دامەزراوەی زەبەلاحە و بە یەكەم زلهێزی سەربازیی و ئابووریی دادەنرێ لە ئاستی جیهاندا! دەێ حاڵی دیموكراسییەت و ژیانی حیزبیی و مومارەسەی كاری پەرلەمانیی لە وڵاتی ئێمە و وڵاتانی تردا چۆن بێ كە نەك وڵاتی ئازادیی و دیموكراسیی و دامەزراوەکان نین ، بەڵكو كودەتا و عەسكەرتارییەت و دیكتاتۆرییەت و میلیشیاگەرایی هێما و پێناسەی هەرە زەق و دیاریانە!!
ئەگەر ئەوە حاڵی دوو حیزبە سەرەكیەكەی نێو ئەنجومەنی یاسادانانی گەورەترین وڵاتی جیهان بێ ، دەبێ حاڵی حیزبەكانی لای ئێمە چۆن بێ كە نەك لەسەرەپای ژیانی سیاسیی خۆیاندا بۆ یەك جاریش مومارەسەی حەقیقی دیموكراسییەت و ئازادیی ڕاستەقینەیان نەك لە پڕۆسەی هەڵبژاردن و ئاڵوگۆڕكردنی دەسەڵاتدا نەكردووە ، بەڵكو لە كۆنگرە حیزبییە یەك لەدوایەكەكانی خۆشیاندا نەیانتوانیوە نمونەیەكی جوان و ڕاستەقینە نیشان بدەن لە دەستاودەستكردنی دەسەڵات و گۆڕینی سەركردە و قیادە و گۆڕینی دەم و چاوە دووبارە بووەكانیشیان! تا كۆنگرەیەكیش دەبەستن هەزارو یەك بوومەلەرزە ڕوویان تێدەكات و دەیانلەرزێنێ و، بە هەزارو یەك سەفقە و ڕێكەوتنی ژێربەژێری ناوخۆیی و دەرەكیی و پینەكردن و ڕازیكردنی ئەم و ئەو ئینجا دێنەوە مایە !! كاتێك ئەندام كۆنگرێسی ئەمریكا بەم ڕیتمە قسە لەسەر ئەدای ساختە و ڕواڵەتیی كاری حیزبییو تەشریعیی نێو كۆنگرێس دەكات و، ئەوە دووپات ئەكاتەوە كە هەموو خەمێكی پاراستنی كورسی و پێگەكەی خۆیەتی! دەبێ ئەندام پەرلەمانەكانی لای ئێمە حاڵیان چۆن بێ كە ئەوە حاڵی حیزبەكانیانە ئەوانی سەرخستووە ، ئەو ئەندام پەرلەمانانەی كە جگە لە كۆمەڵێ دەم و چاوی سواو و هەندێ جار بێزراو و دووبارە بووەوە هیچی تر نین و، بە هەموو پێوەرێكیش نەشیاو و ناشارەزا و نەزانن لە سیاسەت و كاری پەرلەمانیی دا و ، كۆڵەواریشن لە زمان و گوتارو دەربڕین و، لاوازو بێ تواناشن لەڕووبەڕووبونەوەی بەرانبەرەكانیان ، كەسیش نازانێ بە كەفائەت و دەنگی حەقیقی خۆیان هاتوون یان تەزویرو دەنگی ئەلیكترۆنیی ساختەی ئامادەكراو شەفاعەتی بۆ كردوون ، ئەمە جگە لەوەی مەگەر بەس خواش بزانێ ئەجێندای سیاسیی و حیزبیان چیە و، بۆ چ پڕۆژە وبەرنامەو ئەجێندایەکی سیاسیی پشت پەردە تەوزیف کراوون! ئەم مۆدێل پەرلەمانتارانە كە دەوترێ موچەی هەریەكێكیان لە موچەی سەرۆكی وڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا زیاترە ، ئێوە باوەڕ دەكەن زیاتر لە پڕكردنی گیرفانیان و خۆشگوزەرانی خێزانەكانیان و پاراستنی پێگە و كورسیەكانیان لە خەمی وڵات و میللەت و نیشتماندا بن؟! ئێوە وەڵام بدەنەوە.