وە مرۆڤ دەتوانێ‌ بۆ  نزیكەی مانگێك  نان نەخوات بەڵام ناتوانێ‌  تەنها حەفتەیەك ئاو نەخوات سە رە ڕای ئەم زۆر پێویستیە بۆ ئاو  تەنها لە 2% یئەو ئاوەی هە یە لە سە ر گۆی زەوی و ژیر زەوی  ئاوی شییرینە .

وە ئەم بڕە كەمەش 90%یدە كەویتە هەردوو بە ستەڵەكی باشو رو باكور لە شێوەی شاخە بە فرینە كاندا  یان لە قوڵای زەویدا, واتە گەر بڕی ئەو ئاوە دیاری بكە ین كە بە كە لكی خواردنەوەدێت و  دەستمان بكەوێت تەنها لە O.000006% لە كۆی ئەو ئاوەی كە لە جیهاندا هە یە. 

هەر ئەم هوكارەش بوە كە سعودیە هەوڵی هێنانی شاخە بە فرینە كانی  بۆوڵاتە كەی  بە مەبە ستی بە كار هێنانی وەك سە رچاوە یە ك بۆ خواردنەوە لە حەفتاكانی سە دەی پێشوودا :

ئەوەش دوای ئەوەی كە بڕێكی زوری لە ئاوی ژێرزەمینی  بە كارهێنا لەپرۆسەی گەشەی كشتوكاڵی لە وسە ردە مە دا, واتە كاریگەری لە كەمبونەوەی ئاستی ئاوی ژیر زەمینی مەملەكەتی عەربی سعودی كردبوو .لیرەوە دەتوانین:" ئەو بی بەرنامەیە كشتوكالیەی هەرێمی كوردستان بخەینە ڕوو كە بە شێوەیەكی زور هەڕەمەكی و دور لە هەموو بنە مایەكی زانستی مامە ڵە لە گەڵ بەكارهێنانی ئاودا كراوە و بەردەوامیش ئەو هەڵە دوبارە دەبێتەوە بەتایبەت لە هەڵكەندنی بیرە قوڵەكان كە لەزور شویندا تەنها بو مالێك بیریكی لەو جۆرە لیدراوە .سەرەڕای ئەوەی لە چەندین بونەو سیمینارو لیكوڵینەوە باس لە مەترسی ئەم كارە كراوە ".

بە ڵام ئەو بیرۆكە یە نەكەوتە بواری جێبەجی كردن  لە بە رزۆری تێچون   و توانەوەی بە شێكی بە هۆی گۆڕانی پلەی گەرما لە كاتی گواستنەوەی  ئەم شاخە بە فرینانە لە ڕێگەی دەریاوە  بۆیە پەنایان برد بۆ هێنانی ئاو لە پاكستانەوە لە ڕێگەی دەریاوە بۆ وڵاتانی كەنداو  /ئەوەش لە بە رئەوەی تێچونی ئەم كارە یان كەمترە لە لە پرۆسەی  شیرینكردنەوەی ئاو, سەرەڕای كرین و بە كرێ‌گرتنی زەوی كشتوكاڵی  لە وڵاتانی تر بە تایبەتی پاكستان  وە ئەم دیاردە لەنیو دەوڵەتە نەوتیە كانی كەنداو پە رە ی سەند هەر بۆیەش  نەتەوە یە كگرتوە كان لە   نیسانی 2009  مەترسیە كانی ئەم بابەتەی خستە ڕوو  ... بێگومان دەرەنجامی ئەم مەترسیەش  ,هەڵوەشاندنەوەی ئەو گرێبە ستەی ئیمارات و هەرێمی بە لوجستانی  لێكەوتەوە   لە لایەن حوكومەتی  هەرێمی ویلایەتی بەلوجستانەوەە  . هەر ئەمەشە وای كرد كە  باسكردن لە گرنگی ئاو بە یەكێك لە و بابەتە هەستیارانە دابنرێت چونكە :پە یوەندی ڕاستەوخوی بە  بابەتی ئاسایشی نەتەوەیەوە هەیە لە لایەك  لە لایەكی دیكەوە كاریگەری لە سەر پرۆسەی پە رە پێدان هەیە لە  جیهان و ناوچەكەدا.سە یركردن بۆ ئاو مامەڵەكردن لە كەیسی ئاو زورێك لەدەوڵەتان لەدوو ڕەهەندەوە  سەیری دە كەن  ,  هەندیك مامەڵەكردن لە گەڵ ئاودا وەك چەكێك بە كاری دەهیێن هەروەك چۆن لە سالی 1973 دەستەواژەی" نەوت وەك چەك بە كارها ت" وەك هێزێكی فشار لەلایەن دەوڵەتە عەرەبەكانی خاوەن نەوت دژ بە وڵاتانی ڕۆژئاوا لەبەرامبەر  پشتگیریان بۆ ئیسرائیل .

 وە لەم ڕوانگەیەوە دەوڵەتە دەوڵەمەندەكان بەسەرچاوەكانی ئاو پێیان وایە كە ئاو وەك هوكارێَكی هیزی دەولەت دادەنریت  یان سە یركردن بۆ ئاو وەك  كاڵایەكی ئابوری  وەك هەموو كاڵایەكی دیكە دەخرێتە ناوپرۆسەی ئابوری دەوڵەتەوە 

بۆئەم مەبەستە هەردەوڵەتێك لە سیاسەتی گشتی دەوڵەتدا ستراتیجیەتی ئاوی  بەگرنگ دەزانی  و لە بابەتە گرنگەكانی سیاسەتی گشتی دەوڵەتە.ئەگەر سە یری تەنگەژە (ازمات))سیاسیەكانی جیهان و ناوجەكە بكەین دە بینین چەندە سیاسەتی ئاوی بونی هە یە لە ئاست پە یوەندیە نێو دەوڵە تیە كان. گەر تەنها سەیركردنێك بو بەنداوی (نه هزە )بكەین كە كە ووڵاتی حەبەشە لە سە ر ڕوباری نیل هەڵدەستست بەدروستكردنی ئەوە ڕەهەندەسیاسیەكەی  زۆر بەڕونی دەردەكەوێت  ە مەبەست لەودروستكردنە تەنها ڕەهەندی ئابوری نەتەوەی نیە بەڵك و تەنانەت وڵاتیكی وەك ئیسرائیل لە بشت یارمەتی دانی  حەبەشەیە بو زیاتر كردنی توانی گلدانەوەی ئاوی زیاد لەپێویست بو وڵاتەكە !هەربۆیە گرنگی ئاو لەئیستاو  لە داهاتودا دەبێت بەو بابەتەی كە دەبێت لەهەموو رەهەندە كانیەوە شیكردنەوەو دیراساتی لەسەر بكرێت چونكە گرنگی كەمتر نابیت لە نەوت.

گرنكی ئاوپێویستی بە ڕێنمای هەیە بۆ چونیەتی بە كارهێنانی ئاوو  بوە بە و بابە تەی كە زانا كان گرنگی پێدەدەن ,وە لە هەوڵی بڵاوكردنەوەی ڕوشنبیری و ڕێنمایی كردنی بە كارهینانی ئاون  هەروەك چۆن لە سە رەتای هەڵمەتی هەوڵدان بۆ وازهێنان لە جگەرە بریاردرا كەلەسە رپاكەتی جكەرە مەترسیەكانی بەكارهێنانی لەسەر تەندروستی مروڤ بنوسرێت ,وەیان چۆن لە زورێك لە دەوڵەتان ناچاری كۆمپانیاكان دەكەن كەلەسە ر ئەوخوراكانەی كە دەخرێنە بازارەوە  ڕێژەی ئەو چەوریە كە لەناو ئەو جۆرە خوراكە دایە بنوسرێت.

 وە چون ناچاری زورێك لە كومپانیا كان كراوە كەدە بێت  بڕی غازی دوانە ئوكسیدی كاربون كە لەو كەرەستانەوە دەردەچێت بە ڕونی بنوسرێت، بە هەمان شێوە كار بو دیاری كردنی بڕی ئاوی بەكارهێنراو بنوسریت  لە هەر كاڵایەك كەبەرهەم دەهێنرێت یان هەر پرۆژەیەك تێچون و بری ئاوی بەكار هاتوی دیاری بكرێت باەواتایەكی دیكە تەنانەت لەسەر وەزارەتی كشتوكاڵ و لایەنە پەیوەندیدارەكان پێویستە كە كار بۆ ئەوەبكرێت بەشیوەیەكی ین زانستی كە ئەو جۆرە كشتوكاڵانە لەكوردستان بكرێت كە كەمترین ئاو  لە پێگەیاندنی خەرج دەكرێت.

بەم كارە لە زمانی ئینگلیزیدا دەوتریت  footprints وە لە زمانی عربی بەرامبەربەم زاراوەیە  (بصمە)  یە وەپەنجەمۆر بەكارهاتوە لە زمانی كوردیدا  .دوای ئەو ڕاپۆرتەیكەلە ساڵی 2009 لە دووتوێی 54 لاپەرە دانوسراوەگرنگی پەنجەمور زیاتر تەشەنەی سەند لە ژێرناونیشانی :

پێشەكیەكی هەمەلایەنە بو ئاوی  (footprint)  لەژێر چاودێری و بە ناوی پرۆفیسۆر ی ئیدارەی ئاو Arjen Heekstra))  لە زانكۆی Universiyt T ewnete   هولندیە وەپۆستی بەڕێوەبەریزانستی"تۆڕی پەنجەمۆری ئاو"

لە (ڕوژنامەی الاوبزیرفر) ی بە ریتانیەوە ئاماژەی بۆكراوە لەڕاپۆرتێكدا كە باس لە كەمی ئاو دەكات لەژێر ناونیشانی" ئایا ئاو نەوتی نوێیە؟ ".

  گرنكی ئەم بابەتەلەوە دایەكە مەترسیەكانی كەم بونی ئاو وە چونیەتی ڕوبەروبونەوەی  مەترسیەكان  دە خاتە ڕوو  كەلەدەرەنجامی كەم ئاوی ڕودەدات  نەك تها لە سە ر مروڤ بەڵكو لە سە ر هەموو ژیانە  لە سە ر زەوی .

وە مە بە ست لە م دەستەواژەیە  دیاری كردنی  بڕی ئاوی شیرینی بە كارهاتوە لە بە رهەمهێنانی  هەر بە رهەمێكدا.

هەندێك نمونەی footprint:

° قوتویەك كولا can o.350 لتر بری  200 لتر ئاوی تێدەچێت 

° بڕی یەك كیلۆ گوشتی گوێرەكە  15500لتری پێویستە  گەر بوماوەی  3ساڵ بە خێو بكرێت 

° گۆشتی بەرخ  یەك كیلو غرام  بو ماوەی 18 مانك  بڕی 6100 لتر ئاو ی  پێویستە

°یەك لیتر شیر پێویستی بە  1000 لتر ئاوە           °یەك لاپەڕەی4a  پێویستی بە 10 لتر ئاوە

ئەگەر تائیستا ئاو لە عیراقدا نە بوبێت بە كێشە  ئەوە لە سالانی  داهاتودا بێگومان مەترسی سە رهەڵدانی ئەو بابەتە دێتە ئاراوە   ,دەكرێت هۆكاری ئەوە بگەرێنینەوە بۆ ئەوەی كە تائیستا   ئەو ئاوەی  هەیە لە   عێراق  بە گشتی و و كوردستان بە تا یبەتی , تیری پێداویستیە كانی عێاق و كوردستان دە كات  لە ئاست پە رە پێدان و پێشكەوتنە كانی ئابوری و پیشەسازی و  پیشكەوتنی ئاستی ژیان و داهاتی تاك  و ە  لە ئاست  ژمارەی دانیشتوانی عێراق   گونجاوە  كە بێگومان ئەو هۆكاراانە كاریگەری سەرەكیان  لە سە ر  بڕی ئاوی بە كارهاتوو دە بیت   .

بەنمونە گەر ئەو پرَوژانەی كە تو كیا لە سە ڕوباری  فورات هەستاوە پێی  گەر  لە سە ر ڕوباری دیجلە بوایە بێگومان ئەو كاتە شە ری ئاو شە ری نەوت  هیچی كەمتر نەدەبو لەوەی ئیستا كە هە یە 

 بەم جۆرە دەتوانین  بڵێین گەر خواست لە سە ر ئاو زور بو ئەو كات وەك كاڵایەك مامەڵەی لە گەڵدەكریت   بەم بێوەرەش  (صراع)  ناكوكی دروست دە بیت  لە نیوان  هەریم و بەغدا

وە بە ڵگەش بوگرنگی ئاو  ئەوە یە كە لە دەستوری فیدرالی لە عێراق  حسابی تایبەتی بۆكراوە بە مادەی دەستوری ئاماژەی بو كراوە 

گەر سەیری میژووی عێراق بكە ین دەبینین تەنانەت لە ئەوساڵانەی كە گرفتی ئاویش  واتە كەمی ئاو لە ئلرلدا نەبوە دەبینین كە جۆن هوز و خێڵە عەرە بە كان  لە ئەنجامی داشكانی جوگە ئاویە كان بو َبەرژەوەندی خۆیان  شە ڕو پێكدادان ڕوی داوە  و  بشێوی كۆمەڵایەتی لێكەوتوتەوە  .بەتایبەت لە ناوچەی خواروی عێاق كەناسراوە بە (فورات الاوست)

وەزۆرێك لە میژوو نوسان كە  شارستانیە ڕۆژهەڵاتیە كان بە لانكەی بونی دە سەڵاتی ستەمكار ناودەبەن (الاستبداد) بۆئەوە دەگێرنەوە كە بەرێوەبردنی ئاو و پرۆژەكانی ئاودیری پێویستی بە حوكمێَكَی ناوەندی بە هێزە  , وە پێویستی بە كار هێنانی خەڵكە بە زۆرەملی (سخرە) بۆ بەڕێوەبردنی كاروبارە كانی حوكمڕانی  ئەوەی هێناوەتە ئاراوە كە چەمكی    ستەمی  ڕوژهەڵاتی(الاستبداد الشرقی ) لە زور لەنوسینە سیاسی و فكریە كاندا هاتوە.

بۆیە لەعێراقێكی خاوەن مێژووی توندوتیژی كوردپێویستی بەدارشتنی سیاسەتی هەلایەنە هەیە لەهەموو بوارەكانی سیاسی و ئابوری و كومەڵایەتیدا.ئەم مێژووە  سەیرنیە گەر لە ناوچەكە و بەتایبەتی لە عێراقدا  دوبارە ببێتەوە گەر  لە سە ربنە مای كاری هاوبە ش و بنە مای دەستوری  كار لەسەر بابەتی ئاونەكرێت  .