بەشی دووەم
سەرمایەداری لە قۆناغی وەحشیگەرایدا، توشی قەیرانێكی ئابووری ستراكچەری دەبێتەوە. لەم قۆناغەدا بۆ رووبەرووبونەوەی قەیران و كێشەكانی پرۆسەی داهێنانی میدوكراسی وەك سیاسەتێكی نوێ بەرجەستە دەكات. بەواتە سیستمی هیچ و پوچی لە كرۆكدا داهێنانێكی سەرمایەداریە، لە گەڵ ئەوەی لە واقعدا تەنیا پرۆژەیەكی سیاسیە بۆ خوڵقاندنی جۆرێك لە ناجێگیری و فەوزا و قەیران، بەڵام ئەم وەك هزرێكی سیاسی سەردەمیانە هەڵسوكەوتی لە گەڵدا دەكات. لە مەر ئەم داهێنانە ئالان دۆنو دەڵێت: مەرجی سەرمایەداری لە قۆناغی قەیراندا ئەوەیە، كە مرۆڤایەتی لە لیتاوی سیستمێكی هیچ و پوچیدا نگرۆ بكات، وایلێبكات بە بێ ئاگایی بەهەموو توانایەكیەوە بۆخۆی بەدوای هیچ و پوچیدا بگەرێت. لە پرۆسەی دامەزاراندنی میدوكراسیدا سەرمایەداری پێویستی بە كەسانی لێهاتوو و خاوەن بەهرە و عەقڵی داهێنەرانە نیە، بەڵكو پێویستی بەو عەقڵانەیە، كە لە پرنسیپ و بەها مرۆیەكان دابراون و توانای تەفرەدان و هەڵخەڵەتاندنی خەڵكیان هەیە بۆ بەرژەوەندی سیستمی هیچ و پوچی. ئەم عەقڵانە لە واقعدا دەبنە سەرمایەیەكی گرنگ لە قۆناغی وەحشیگەرایدا. دوای دامەزراندنی پایە سەرەكیەكانی سیستمی هیچ و پوچی، قۆناغ بە قۆناغ كار لە سەر بە میدوكراسیكردنی تەواوی ژیانی سیاسی و كۆمەڵایەتی و كەلتوری .. تاد، دەكەن. لەم قۆناغی وەحشیگەرایدا بازاری راستەقینەی سەرمایەداری دەبێتە بازارێكی تەواو هیچ و پوچ. یاسا و رێسا و پرنسیپ و بەهای تایبەت بە خۆی دەبێت. هەموو شتێك لەم بازارەدا نرخی مادی هەیە و سەودای پێوە دەكرێت، لە كەرەسە مادیەكانەوە تا باوەر و سرووت و شوناس و ئاین و نەتەوەو ویژدان.. تاد.
بەردەوامبوون لەسەر ئەم ئاراستەیە تا دەگاتە ئەو دۆخەی تەوای تاكەكانی كۆمەڵگا یان لانی كەم زۆرینەی رەهای تاكەكان دەكاتە شمەكێكی ئاسای و لە تەواوی بەها و برنسیپ و پیرۆزیەكانی نیشتمان و ئاین و باوەر و كۆمەڵایەتیەكان دایدەماڵێت. بە ئەنجامدانی ئەم پرۆسەیە كار لە سەر گۆڕینی سروشتی خێزان دەكات، بگرە بە ئاراستەیەكدا كار لە سەر هەڵوەشاندنەوەی دەكات. دەرئەنجام كۆمەڵگا لە واقعی خۆی دادەماڵێت و بەرەو داروخانێكی مۆڕاڵی مەترسیداری دەبات. ئەمە لوتكەی میدوكراسییە، ئەو قۆناغەیە، كە سەرمایەداری و پاشكۆكانی لە سەر ئاستی جیهان كار بۆ سەرخستن و سەپاندنی دەكەن.
تەواوی ئاماژە و دنیابینیەكان لە سەر ئەوە كۆكن، كە سەرمایەداری لەم قۆناغەدا بە بێ بەرجەستەكردنی سیستمی هیچ و پوچی توانای بەردەوامبوونی بەم پێگە و دەسەڵاتەی ئێستای، كە لە لوتكەی دەسەڵاتی جیهاندایە نامێنێت.
پۆپۆلیزم و میدوكراسی
پۆپۆلیزمی نوێ لە ئەمرۆدا زۆر بە خێرایی لە گەشەكردن و تەشنەكردندایە، بەشێوەیەك خەریكە دەبێتە شوناسی هزری ئەمرۆی وڵاتانی رۆژئاوا بە گشتی و ئەوروپا بە تایبەتی. ئەم رەوتە هزریە، كە دەرهاویشتەی قۆناغی قەیرانی سەرمایەداریە و هاوكات لە منداڵدانی بیروباوەری راسترەوەكانی رۆژئاواوە دەرچووە، لە ژینگەی میدوكراسیدا زۆر بە خێرایی گەشە دەكات. بەوەی سەرەكیترین و بەهێزترین ئامرازەكانی پۆپۆلیستی یاریكردنە بە هەست و سۆزی جەماوەر، لێرەدا خوڵقاندنی فەزایەكی دواكەوتووی كۆمەڵایەتی و سیستمێكی سیاسی هیچ و پوچی زەمینەی گەشەكردن و پێشكەوتن بۆ پۆپۆلیزم زۆر بە پیت تر دەكات. لە سێبەری كۆمەڵگایەكی دواكەوتوو و سیستمێكی سیاسی میدوكراسیدا پۆپۆلیست و فاشیزم و نازیزمە نوێكان زۆر بە باشی توانای گەمەكردنی سیاسیان دەبێت و بواری یاریكردنیان بە عەقڵ و هەستی گشتی زۆر بە باشی و رەوانی بۆ دەرەخسێت. لەم قۆناغەدا دەتوانن هەموو هەوڵ و ئاراستەیەكی وشیاركردنەوەی كۆمەڵگا راگرن و هەموو پرۆسە و پرۆژەیەكی ریفۆرمخوازی كۆمەڵایەتی و سیاسی ئیفلیجی بكەن.
میدوكراس بە پێوەری توێری، كار لە سەر هەڵگێرانەوەی یاساكانی پێشكەوتنی مادی جەدەلی دەكات. ئەو یاسا مادیەی پێیوایە گۆڕانكاریە چەندایەتیەكان لە درەئەنجامی كەڵەكەبونی گۆڕانكاریەكان دەگەنە ئاستی تەقینەوەو گۆرانكاری چۆنایەتی دەخوڵقێنن، رەت دەكەنەوەو پێیانوایە ئەمە یاسایەكی ناراستە، لە بەرامبەردا پێیانوایە سروشت و سایكۆلۆجیای مرۆڤ مەحكومە بە راهاتن، بەواتە میدوكراسیەكان گرەو لە سەر ئەوە دەكەن، كە مرۆڤ مەحكومە بە راهاتن، دەرئەنجام سایكۆلۆجیای مرۆڤ وایە لە گەڵ ئەمری واقعدا خۆی دەگونجێنێت و رادێت، بەواتە لە گەل ئەو سیستم و واقعەی بەسریدا دەسەپێنرێت رادێت و قبوڵی دەكات. یەكێك لە خاسیەتەكانی سیستمی هیچ و پوچی ئەوەیە، كە لە پراكتیكدا و لە پرۆسەی سەپاندنی ئەجندای سیاسی خۆیدا هیچ باوەرێكی بە هێنانەوەی بیانو نیە، بۆ رووبەرووبنەوەی هەر ئەگەرێكی پێچەوانەی ئەجنداكانیان و هەر هەڵوێستێكی نارەزای لە سیاسەتی میدوكراسەكان، كار لە سەر هێنانەوەی بیانوی پێچەوانە دەكات. بۆ نمونە لە وڵاتانی دواكەوتوو، كە باس لە گرنگی و پێویستی دیموكراسی راستەقینە و ئازادی بیرو را دەكەیت، ئەو بیانوی نەگوجانی دیموكراسی لە گەڵ واقعی كۆمەڵایەتی و سیاسی ئەم وڵاتەنە دێنێتەوە، لە سەر ئاستی گشتیش كەوتوەتە بانگەشەكردن بۆ ئەو، كە دیموكراسی بۆ واقعی ئەمرۆ گونجاو نیە و ئازادی بیرورا بە هۆی دواكەوتووی كۆمەڵگا و نزمی ئاستی وشیاری گشتیەوە، زیان بە پرسە هەستیار و ژیاریەكانی مرۆڤایەتی دەگەیەنێت. ناراستەوخۆ كار لە سەر ئەوە دەكات، كە باوەر بە جەماوەر بێنێت، لە سێبەری ئەنارشیزم و ناجێگیری و ئەو دۆخە قەیراناویەی ئەمرۆ بەرجەستەبووە، دیموكراسی و ئازادی بیرورا دەبن بەربەست لە بەردەم چارەسەری قەیرانەكان و پێشكەوتنی كۆمەڵگا و گەیشتن بە ئامانجە پیرۆزەكانی نەتەوایەتی و نیشتمانی.
عەقڵ و ووشیاری دوژمنی میدوكراسین
لە دنیابینی بیداگۆجیدا، سوكرات جەغت لە سەر ئەوەدەكاتەوە، كە لە واقعدا سێ پایەی سەرەكی بۆ پاوەنكردنی باوەریی تاك و كۆمەڵگا هەیە، ئەویش (عەقڵانیەت، راستگۆی، جوڵاندنی سۆز). لە راستیدا نە پۆپۆلیستەكان و نەمیدوكراسەكان پێویستیان بە عەقڵ و راستگۆی نیە، و بە بەرنامە كار لە سەر جوڵاندنی سۆزی تاك و جەماوەر بە مەبەست و بە ئاراستەی بەرژەوەندیەكانی خۆیاندا دەكەن. سیاسەتی تەفرەدان و بەلارێدابردنی تاك و جەماوەر لە رێگای ختوكەدانی هەست و سۆزیەوە بە ناو بۆ بەرژەوەندی گشتی و بەرگریكردن لە ماف و خواستەكانی گشتی، بەڵام لە جەوهەردا ستراتیجێكی پۆپۆلیزم و هیچ و پوچەكانە بۆ تەفرەدانی جەماوەر و سەرخستنی ئەجندای سیاسی خۆیانە. ئەوكاتەی دەسەڵاتێكی میدوكراس و ئۆپۆزسیۆنێكی پۆپۆلیست لە كات و جێگایەكدا یەكانگیر دەبن، كارەسات دەخوڵقێت. تەواوی بەهاكانی مرۆڤدۆستی و ژیانی شەرفمەندانە دەكەوێتە ناو زەلكاوی سیاسەتێكی زۆر قێزەون و بێ ئاكار. لە ئەمرۆدا سەرمایەداری، كە بۆ خۆی داهێنەری هەردوو رەوتی هزری سیاسی پۆپۆلیستی و میدوكراسیە، بەردەوام كار لە سەر پێشخستنی ئامرازەكانیان دەكات، تا دەگاتە لوتكەی هیچ و پوچی و تەواوی مرۆڤایەتی لە عەقڵ و دنیابینیەكی تەندروست دادەماڵێت. لەم بوارەدا بەكارهێنانی شێوازی داهێنانی چیرۆكی نامۆ و تیكەڵكردنی بە باوەرداری، یەكێك لە هەرە ئامرازە كاریگەریەكانی میدوكراس و پۆپۆلیستەكانە لە كۆمەڵگا دواكەوتوەكاندا. ئەم فۆرمە لە كاركردن لە كرۆكدا شێوازی كاری پیاوانی ئاینیە، ئەوان بە هۆی دەوڵەمەندی پەرتوكە پیرۆزەكانەوە لەم جۆرە چیرۆكانە، زۆر بە ئاسانی دەتوانن كار بەم فۆرمە بكەن. هاوكێشەی ئەم پرۆسەیە لە نێوان كەسانی خاوەن عەقڵً و بەهرەی هەڵخەڵەتێنەر و خەڵكی سادە و كەم ووشیار بەرجەستە دەبێت. خەڵكانی هەلپەرستی خاوەن عەقڵ و مەعریفە لە رێگای داهێنانی چیرۆكی درۆزنانە و ناراست و تەزویركردنی هەقیەقەتەكان كار لە سەر تەفرەدای خەڵكانی سادە و بێ مەعریفە دەكەن.
میدوكراسی وەك تیۆر داهێنانێكی رۆژئاواییە، بەڵام لە پراكتیدا كاریگەریەكانی لە سەر واقعی سیاسی وڵاتانی دواكەوتوو زۆر دژوارتر و توندترە. بەواتە ولاتانی دواكەوتوو بۆ خۆیان داهێنەری ئەم تیۆرە نین، بەڵكو وەك هەموو پرۆژە ئایدیۆلۆجیاكانی سەدەی بیستەم لە وڵاتانی رۆژئاواوە هاوردەیان كردوە. لە واقعی سیاسی و كۆمەڵایەتی كوردستان یەكانگیر بوونی دەسەڵاتێكی میدوكراس و ئۆپۆزسیۆنێكی پۆپۆلیستی بێ پرۆژەی هزری دۆخێكی خوڵقاندوە لە هیچ كون و كەلەبەرێكی ئەم زەویدا هاوشێوەی نیە. بە گوزارشتی جەماوەری، هیچ پێناسە و ناوێكی سیاسی نیە، بەڵكو هەموو ماناكان لە چوارچێوەی واقعێكی مافیای و جۆرێك لە بێسەروبەرەی و تاوانكاری باس دەكرێت.
گەمەی میدوكراسی
سەرمایەداری لە قۆناغی وەحشیگەرایدا بە تەواوەتی لە ویژدان و مرۆڤدۆستی دادەبرێت. تەنانەت ئامادەیە كار لە سەر كۆتایهێنان بە ژیانی سێ بەشی مرۆڤایەتی بێنێت، لە پێناو بەردەوامی خۆیدا. لەم بوارەدا ئێسستا سیاسەتی كاركردن بۆ هێشتنەوەی یەك ملیار كەس (پرۆژەی ملیاری زێرین)، بە هەڵگیرسانی شەڕێكی جیهانی بوەتە ستراتیجی سەرەكی سەرمایەداری. بۆ ئەم مەبەستەیش پێویستی بە هەڵگەرانەوەی راستیەكان و تەفرەدانی دەیان میللەت و ووڵات هەیە. لەمە كارەساتر ئەوەیە سەرمایەداری ئەم پرۆسەیە وەك گەمەیەكی سیاسی دەبینێت و كاری لە سەر دەكات. بەواتە ئەم تاوانە دەكاتە چیرۆكێكی زۆر ئاسای و گیانی مرۆڤ دەكاتە شمەكێكی ماوە بەسەرچوو. لە پرۆسەی دامەزراندنی سستمی هیچ و پوچیدا ئەم گەمەیە یاسا و رێسا و تایبەتمەندی خۆی هەیە. یاسا و رێسایەك لە گەڵ ئەوەی نەنوسراوەتەوەو و نانوسرێتەوە، بەڵام كاریگەری و بریارەكانی نەك هەر رەتناكرێتەوە، بگرە زۆر بە خێرایی و بێ لێكدانەوە دەبێت جێبەجێ بكرێت. ئەم گەمەیە زۆرجار بەرگی پیرۆزیەكان و مرۆڤدۆستی لە بەر هیچ و پوچەكان دەكات. بەشداریكردنی میدوكراسەكان لە هەندێك سرووت و چالاكی مرۆڤدۆستی وەك چالاكیە(هونەریەكان، خێرخوازیەكان، كەلتوریەكان،..تاد). بەكارهێنانی هەموو رێگایەكی خۆبردنەپێشەوە بە بێ شەرمكردن. پیاهەڵدان و وەسفكردنی كار و چالاكیە شكستخواردو گەندەڵەكانی دەسەڵاتی خاوەن هەژمونی سیاسی و ئیداری لە پێناو رازیكردنیان و دەربرینی ولای كوێرانی خۆی بۆ ئەو دەسەڵاتە. ئەم سرووتە كۆمەڵایەتیە لە واقعی میدوكراسی باجی زۆر گەورەی بۆ ئەو كەسانە هەیە، كە ئامادە نین ببنە بە شێك لە پرۆژەی هیچ و پوچی. كاتێك كەسێك رەخنە لە دەسەڵات و سەركردەكان دەگرێت و ئامادە نیە دەستخۆشیان بۆ كارە شكستخواردوو و چەوتەكانیان لێ بكات، كەمترین باج ئەوەیە دەركرێت و نانبراوی دەكەن، ئەم باجە لە هەندێك باردا دەگاتە ئاستی سزدانی زۆر توند تا كوشتن و تیرۆركردن. لە سستمی هیچ و پوچیدا یاسا نوسراوەكان تەنیا بۆ جوانكاری و رواڵەتیە، لە واقعدا هیچ كات كاری پێناكرێت، تەنیا لەو دەمانەدا نەبێت، كە لە بەرژەوەندی دەسەڵاتدارانەدا بێت. لەم گەمەیەدا بەوەی یاساكانی میدوكراسی روون نیە و تەمومژاویە هاوكات گەمەكەیش روون نیە و تەمومژاویە، بەواتە دانانی ئەم گەمیە بۆخۆی گەمەیەكیترە.