لە رۆژانی ٢٠-٢٢ ی کانونی دوەمی ٢٠٢٤ بزوتنەوەی گۆڕان پاش کێشمە و کێشەی ماوەیەکی درێژ کۆنفرانسێکیان بەرێکرد.
پاش زنجیرەیەک شکستی یەک لە دوای یەک بەشێک لە موخەزەرمەکانی بزوتنەوەکە، هاوکارە دێرینەکانی کاک نەوشیروان، تایبەت ئەوانەی، سەرەرای رێز و بەرزنرخاندنی خەبات و قوربانیەکانی سەردەمی خەباتی شاخیان، ئێستاش لە لایەک دڵیان بۆ سەردەمی نعمەت و بەرەکەتی یەکێتی بونیان لێدەدا و چاوەرێی دەرفەتێکن تا ئەوانیش لە سایەیدا بتوانن وەک هێزێکی سیاسی حسابی جدیان بۆ بکرێت، هاوکات لەلاکەی تریشەوە رازین بە نیعمەت و ختوکەدانی پارتی تا وەک هێزێکی بێ ئیرادە گۆرەپانی زۆنی کەسک بۆ یەکێتی چۆڵ نەکەن. عەرەب وتەنی لە ( جر الحبل ) ی ئەو دو هێزەدا دەسورێنەوە.
ئەم کەرەستە زامدار و چەقبەستوە سێرکێکی رێکخراوەییان بەناوی کۆنفرانسەوە بەرێکرد. بە سێرک پێناسەی دەکەم، وەک هاورێیەکی ئەزیزم باسی کرد: تەنها تێرامانێک لە ژمارەی بەشداربوان و ریزەکانی ناو هۆڵەکە و ئەو پارە زۆرەی بۆ کۆنفرانسەکە تەخشان و پەخشانیان کردبو بەهیچ جۆرێک هاوتەریب نین لە گەڵ پێگەی گۆران لە هیچ بوارێکی هەڵبژاردن و حوکمرانی لە ساڵانی رابوردودا.
لە لاکەی ترەوە وارسەکانی کاک نەوشیروان تایبەت چیای کوری و هەوادارەکانی نیەتیان بو گۆڕان بە ئاراستەیەکی نوێدا ببەن، چونکە پێیان وایە گروپەکەی خانەی راپەراندن ناتوانن گۆران دروست و مۆدێرن بەرێوەببەن و بەرەو کەنارێکی ئارام ببەن و ئیرسی سیاسی کاک نەوشیروان یش زیاتر هەرزان فرۆش دەکەن.
عومەر سەید عەلی و گروپەکەی ئاوێنە کلاسیکیە بەسەرچوەکەی هزری سیاسی و گۆرانکارین. نە پێش کۆنفرانس و نە لە کۆنفرانسیش هیچ پەیامێکی جدی نوێیان نەبوە و ناش بێت بۆ بوژاندنەوە و گەشەپێدانی هزری گۆرانکاری ریشەیی، تەنها ئاگری مۆمەکەی لۆگۆی گۆران یان سور کردوە، باقیەکەی قسە و پەیامی ملیۆن جار بارەبۆتەوە. بێ رێزی بەرامبەریان ناکەم، کورد وتەنی لەو قورە هەر ئەو تۆزە هەڵدەچیت، ئەوەش خۆیان لێی بەرپرسیارن.
چیا نەوشیروان مستەفا دوای وەفاتی باوکی خواستی بو بەرێگەی ئیرس و ناوی باوکی و هەوادارەکانی گۆران بەئاراستەیەکی تردا ببات.لە ماوەی شەش سال دوای وەفاتی کاک نەوشیروان دەنگێکی لاوازی هەبو، لە بزوتنەوەکە هیچ پێگەیەکی فەرمی نەبو، خۆی لە زۆربەی هەڵسواراوە دڵسۆزەکان دور راگرتبو، بەڵین و لێکتێگەیشتنەکانی بێ سەمەرە بون و پشتگیری چەند هەوادارێکی بەرژەوەندخواز لە دەسەڵاتی هەرێمدا کردوە. چیا لە ناودارترین زانکۆی دنیا خوێندویەتی (زانکۆی هارڤەرد) کە بەشێکی زوری گەورە دەسەڵاتدارەکانی ئەمریکا لەو زانکۆیە خوێندنیان تەواو کردوە. لەوێ فێربوە کە دەبێت دەسەڵاتی سیاسی لەسەر چەند جومگەیەکی بنەرەتی بنیات بنرێت: دیدگا بۆ ئایندە، سەرمایە، راگەیاندن و وەلای دەوروبەر. لە دوا شەش ساڵیشدا خەست و ورد کاری لەسەر ئەم جومگانە کردوە.
ئەمە جوگرافیای فکری و رێکخراوەیی و سیاسی بنەرەتی پێش کۆنفرانس بو، هاوکاتیش ژمارەیەکی بەرچاو لە هەڵسوراوە دێرینەکانی گۆڕان و بەشێک لە هەڵسواروە خۆپەرست و بەرژەوەندخوازەکان بە هاندەری پاک و خراپیشیان تامەزرۆی ئەنجامدانی ئەم کۆنفرانسە بون تا لە دودڵی و ناجێگیری سیاسی و فکریدا چەقبەستو نەمێننەوە.
دەمێکە گۆران لە دوریانی هات و نەهاتدا گیرساوەتەوە. هەر دو بەرەی گۆرانکاری سەرقاڵی خۆیان بون نەک بوژاندنەوەی گۆرانکاری و چاکسازی. بۆخۆم لە ساڵی ٢٠١٨ ەوە وەک هەڵسواراوێکی پرۆگۆڕان و داوتر لە رەوتی ئایندەی نیشتمان لە گەڵ هاورێکانم چەندین هەوڵی جدیمان لەگەڵ هەر دو تەرەف داوە تا بگەیەنە لێکتێگەیشتنێکی واقعی و دروست بۆ بوژاندنەوەی گۆڕان. مەخابن بەرەی کلاسیکی هەر باکیان نەبو، پێیان دەگوتین: دەچن دەبن بە پارتی یاخود یەکێتی برۆن، سلێمانی وتەنی منەتتان نەبێت، بەوەش نەوەستان ستالین ئاسا سزای چەند هاورێکیان دا. کورەکانی کاک نەوشیروان پاش دیدار و نامە و بیر و را گۆرینەوە هەر لە بازنەیەکی داخراوی خۆیاندا دەسورانەوە، پێیان وابو لە برجە بەرزەکانەوە دەتوانن قەناعەت بە گۆرانخوازە خەمخۆرە دڵسۆزەکان بهێنن.
ئێستاشی لە گەڵدا بێت هەر دو لایەن بەرچاویان رون نیە کە کە رێژەی زیاتر لە ٧٠٪ ی گروپ و ئاراستە و کەسایەتیە نارازایەکانی گۆرەپانەکە هەڵسوار و کادری دێرینی بزوتنەوەی گۆڕانن. هەرچەندە بەڵگەی حاشاهەلنەگری نارازیەکان لەبەر دەستدان کە هەوڵی جدیان داوە کۆنفرانسەکە بە ئاراستە دروستەکەیدا ببرێت، مەخابن پاش کۆنفرانسەکە ئایندەی گۆرانکاری و چاکسازی لە دوریانێکی ئاڵۆز و نادیاردا گیرساوەتەوە.
هەرچۆنێک بێت دەبێت لە دوا مەتافدا هەڵوێستێک بەرامبەر ئەم سێرکە و ئاکامەکانی دارێژرێت. بە چاویلکەیەکی واقعی و نسبیەوە هەڵسەنگاندن بۆ ئاکامەکانی بکرێت.
ئەمە مانای نیە لایەک بەسەر لایەکی تردا بژاردە بکرێت، بەڵکو لە ئەزمونەکانی رابوردو فێر بین کێ بە تواناتر و کارامەتر و واقیعتر دەتوانێت زیاتر خزمەت بە هزری گۆرانکاری ریشەیی بکات، ئەم تێرامانە نسبیە چونکە کەسایەتی و پرسەکان بەسەر یەکتردا ترشاون.
ئێستا پاش لێکترازان و دابەشبون زامێکی خەستی تر لەجەستەی هزری گۆرانکاری ریشەییدا بەرجەستە بوە، زامێک گەر بە ئەقڵانیەت و واقعی و دوربینین مامەڵە نەکرێت تەشەنە دەکات و دەبێتە گانگرینێک کە لە دوا مەتافدا پێویست دەکات لە جەستەی هزری گۆرانکاری داببرێت... بۆیە وەڵامی پرسیارە سەرەکیەکە لای چیای کاک نەوشیروانە.. ئەو دەتوانێت دەستپێشخەری بۆ چارەیەکی نیوەچڵی دۆخەکەی ئێستا بکات و بە دەستپێشخەریەکی جدی بە داوای لێبوردنیش لە جەماوەر و هەڵسواروە دڵسۆزەکانی گۆرانکاری دەست پێبکات، دەستپێشخەریەک کە سەکۆیەکی ئازاد بۆ ئایندەی هزری گۆرانکاری کەرەستە بنچینەییەکەی بێت، راگەیاندنی بەردەست پشتگیر و کارئاسانکەری سەکۆکە بێت، بەپێچەوانەوە لەتبون تاکە ئەڵتەرنەتیڤە....!
نوسینی: چیا عەباس
رۆتەردام: ٢٦ جانوار ٢٠٢٤