ئەنارشیستی یان حیزبی یانیش كوردانە؟
فەیلەسوفی بەناوبانگی سویسری جان جاك ڕۆسۆ دەڵێت : (( ئازادی تاك بریتی نیە
لەوەی هەرچی ویستی ئەنجامی بدات،بەڵكو بریتیە لەوەی كە پێویستە لەسەری ئەوە نەكات كە
نایەوێت)).
بۆیە بونی ئازادی مرۆڤ مەرجێكی گرنگی مرۆڤبون و مانەوەیەتی بە مرۆڤێتی و هیچ تاك
و مرۆڤێك بەبێ بوونی ئازادیە تاكە كەسیەكانی مانایەكی نامێنێتەوە.بۆیە ئازادی و مرۆڤ وەكو
ماسی و دەریا وان و بێ یەكتری ناژین و نامێنن.
مرۆڤی كورد لەم قۆناغەدا چۆن بیربكاتەوە؟وەك كەسێكی ئەنارشیزمی یان فەلسەفەی
تاكگەرایی Individualism)) ، كە بۆ خۆی بریتیە لە هەڵوێستێكی ئەخلاقی،و فەلسەفەیەكی
سیاسی و ئایدۆلۆژی یان تێڕوانینێكی كۆمەڵایەتی،كە جەختدەكاتەوە لەسەر بەهای مەعنەوی تاك.
كە داوا دەكات كە تاك هەستێت بە ئەنجامدانی ئامانج و خواستەكانی خۆی بۆ ئەوەی ببێتە بەها و
پنتێكی سەربەخۆوپشتبەستوو بەتواناكانی خۆی.ئەم فەلسەفەی تاكگەراییە ڕایدەگەیەنێت كە
پارێزگاریكردن لە بەرژەوەندیەكانی تاك مەسەلەیەكی ڕەگداكوتراو و بنچینەییە و پێویستە
بێتەدی لەسەروو هەموو ئیعتیبارە دەوڵەتی و كۆمەڵگاییەكانەوە.بەهەمان شێوە تاكگەرایی تاك
دەكاتە چەق و پنتی سەرەكی گرنگیپێدانی لەسەر ئەو گریمانەیەی كە دەڵێت (( تاكی مرۆیی
كارەكتەری بنچینەییە و یەكەمە و گرنگترینیشە لە خەبات لە پێناو ئازدی و سەربەخۆبوندا)) و
بزوتنەوە لیبڕاڵی و وجودی و نادەسەڵاتیەكان، نمونەی ئەو بزوتنەوانەن كە تاكیان بەلاوە بریتیە
لەیەكەیەكی دابەشنەكراو،هەروەها تاكگەرایی بریتیە لە (( مافی تاك لە ئازادی و وەدیهێنانی
خود)).
هەروەها مانای قبوڵكردنی فەلسەفەی تاكگەرایی بریتیە لەوەی كە هەموو پلان و بەرنامە و
خواستەكانی بونیاتبنێت لەسەر كەسێتی تاك و بەهرە و تواناكانی و خواست و ویستە یاساییەكانی
بەدوور لە سەرگەردانی و فەوزا و بێسەروبەرەیی و دوور لە بەها پیرۆزەكانی كۆمەڵگا.
یانیش وەكو كەسێكی حیزبی بیر تەسكی دۆگما و قەتیس بوو بیر بكاتەوە و تەنها تانوپۆی
بیروڕاكانی لەچوارچێوەی بەرنامە و سیاسەتی حیزبەكەیدا بێت یان مەودا فراوان و سنورە
دیاریكراوەكان و تابۆ حیزبیەكانی ببەزێنێت و هێندەی بۆ بەرژەوەندی و لە پێناو بەرژەوەندی
گەورە و فروانی گەل و نیشتیمانەكەیدا بیربكاتەوە نیوهێندە بە قازانجی حیزبەكەی بیر
نەكاتەوە.ئاخر مایەی دڵتەنگی و خەمە لەم كوردستانە بەتایبەتی و ڕۆژهەڵاتیش بەگشتی
حیزبایەتی هێندە پیرۆزكراوە و سەركردە سیاسیەكان هێندە موقەدەس كراون كە لەسەروو هەموو
وەلائو وەفا وپشتیوانی و پشتگیریەكەوەن بۆ گەل و نیشتیمان.ئاخر حیزبایەتی هێندە بچوك و
قەتیس و تەسككراوەتەوە كە ڕێگە نادات كادر و ئەندام و لایەنگرەكانی خۆشی تەنانەت
لەناوخۆی حیزبەكەشدا بیروڕا ئازادەكانی دەرببڕێت و گەر بۆ هەندێك مەبەستیش چاویان
لێپۆشی و بێدەنگ بوون ئەوا لەلایەكی ترەوە بەدەیان شێواز سزای دەدەن.تەنها بۆ ئەوەی عەقڵ و
بیركردنەوە و ئازادیەكانی لەمەنگەنە بدەن و تەنها لەچوارچێوەی حیزبیدا بیر بكاتەوە. بەڵام
ناپرسن كەوا حیزب و سەركردە هەیە لەم وڵاتەدا دەیان جار خیانەتی زەق و شەرمەزاریان
تۆماركردوە لەگەل و نیشتیمان و بونەتە پێشقەوڵی دوژمنان و داگیركاران.ئیدی چۆن دەبێت
كادر و لایەنگرەكانیان هەر ئەشهەدوبیلای ناڕاستیان بۆبكەن.
بەڕای من هەر كادرێك یان ئەندام و لایەنگرێك ئازادانە بیر نەكاتەوە بۆ خزمەتی گەل و
نیشتیمانەكە نەك حیزبەكەی و وەكو تاكێكی سەربەخۆ پێش ئەوەی حیزبی بێت هەرگیز نە
بەخشندە دەبێت بۆ خۆی و نە بەخشندەش دەبێت بۆ حیزبەكەشی. چونكە ئاشكرایە گەل و
نیشتیمان گەورەتر و فراوانتر و خۆشەویستترن بەلای تاك و هاوڵاتیانەوە لە حیزب و سەركردە
سیاسیەكان چونكە حیزب و سەركردە سیاسیەكان دەسەڵاتەكانیان تەنها و تەنها لە گەلەوە
وەرگرتوە.حیزبی سیاسی دەبێت كادری وشیار و بەئاگا و ئازاد پێبگەیەنێت نەك كادری
ترسنۆك و دەستەمۆ تەنها لەبەرئەوەی مووچەكەی یان ئۆتۆمبیلەكەی یان ئیمتیازاتەكانی تری
لێنەبڕن.بۆیە تا لەكوردستاندا تاك بەگشتی و كادری حیزبیش بەتایبەتی ئازاد و ئازادانە
بیرنەكاتەوە ئەوا هەر لە بازنەیەكی بۆشی بێناوەڕۆك و بێ ئامانجدا دەسوڕێینەوە.بەداخەوە كە
زۆربەی سەركردە و حیزبە سیاسیەكانیش ئەم جۆرەیان گەرەكە لەتاك و لەكادرەكانی خۆیان
((بێ دەنگ ، بێ هەست ، بێ بیركردنەوە، بێ ئیڕادە)).
لەسەروو ئەمانەشەوە بەڕای بەندە ئەوەی كە هەموان كۆدەكاتە لەم نیشتیمانەدا بەتاكی
سادە و ئاسایی كۆمەڵگاوە لەگەڵ كادر و ئەندام و لایەنگری حیزبە سیاسیەكانەوە،بیرۆكە و
فەلسەفەی كوردایەتیەكی ڕاست و دروستە وەك بزوتنەوەیەكی سیاسی و دیموكراتی و
پێشكەوتوخوازی سەردەمیانە و وەك بەشێك لە بزوتنەوە مرۆڤایەتیە ناوچەیی و
جیهانیەكانیش.بۆیە گەرەكە كە هەموان تەنها بەبیرێكی كوردانەی ڕاستگۆیانە بیربكەینەوە نەك
وەك تاكێكی بێ ئامانجی دوور لە ئازادیەكان و نەك وەك كادرێكی حیزبی عەقڵ دۆگما و
قەتیسكراو.چونكە بیری كوردایەتی مەودایەكی فراوانی مرۆڤدۆستانەی ئازادیخوازە كە
هەموان بەدوایدا وێڵین و سەدان ساڵە خەباتی بۆ دەكەین و خوێن و فرمێسكی بۆ دەڕێژین و هەر
ئەو بیر و هەستە كوردایەتیە بوە كە بۆتە مایەی مانەوە و هێشتنەوەی مرۆڤ و مێژووی كوردان
بە زیندویەتی و بەگەشاوەیی نەك حیزب و سەركردە سیاسیەكان،ئەوەتا مێژوو چەندین
سەركردە و حیزبی سیاسی خستۆتە لاپەڕەكانی مێژوو و بونەتە كارەكتەرێكی ڕابووردوو، بەڵام
هێشتاش و بۆ ئایندەش كورد و كوردایەتی و كوردستانیش وەك نەتەوە و بیر و نیشتیمان هەر بە
زیدویەتی ماونەتەوە.دوور لە نمونە قێوزەون و ناشیرینەكان كە بەدەستی سەركردە لاواز و
خائین و خۆفرۆش و وڵاتفرۆشەكان دروستكراوان لە پێناو بەرژەوەندی خۆیان و
بنەماڵەكانیاندا.هەربۆیە بیری كوردایەتی دەبێت ببێتە سەرمەشقی بیركردنەوەی هەموان چونكە
هەموان ئەو مافەیان هەیە وەكو تاكێكی كورد و كوردایەتیش قەتیس و تاپۆی هیچ حیزب و
سەركردەیەكی سیاسی نیە و چەندە تاكێكی ئاسایی مافی كوردایەتی هەیە هەر ئەوەندەش
سەركردەكان ئەو مافەیان هەیە،لەبەرئەوە كوردایەتی مەودا و تانوپۆیەكی فروان لەخۆدەگرێت
و جێگەی هەموانی تیادا دەبێتەوە.
جا تا ئەوكاتەی هەموان بەو بیرە كوردایەتیە ڕەسەنە بیرنەكەینەوە مەحاڵە بگەینە دوا ئامانجی
سەركەوتن و بنیاتنانی دەوڵەتێكی نەتەوەیی كوردانەی دیموكراتی.كەواتە هێشتا درەنگ نیە و
كاتیش زۆر ماوە بۆ ئەوەی هەڵەكانی ڕابووردوومان بە تاك و كادری حیزبی و سەركردەی
سیاسیەوە ڕاستبكەینەوە و هەموان بگەڕێینەوە سەر شاڕێگەی كوردایەتیە ڕەسەن و ڕاستەقینەكە
،كە موتوربە كرابێت بە ئازادیەكی ساغڵەم و دروست لەچوارچێوەی یاسادا.هەربۆیە ئازادی
تاك و مرۆڤەكان وەك ڕۆسۆ دەڵێت بریتی نیە لەوەی كە تاك هەرچیەكی ویست ئەنجامی
بدات،بەڵكو بریتیە لەوەی كە ئەوەی نایەوێت نەیكات.بۆیە باهەموان ئەوەندە بوێر بین كە ئەوەی
لەگەڵ بیروڕا و قەناعەتەكانی خۆماندا نەگونجا ئەنجامی نەدەین و هەموو پڕۆسە و كردار و
فەرمانێكی سەپاوی ناڕاست و دروست ڕەتكەینەوە گەر لەسەر لەدەستدانی ئیمتیازات و پۆست
و پلەكانیشمان بێت.ئەمەیە مانای ئازادی تاك و مرۆڤەكان نەك ئەوەی كە ملكەچی ڕاست و
ناڕاستی سەركردە و حیزبە سیاسیەكان بیت، چونكە بێدەنگی و بێهەوڵوێستی تاكڕەوی و
قۆرخكاری و خۆسەپێنی دروست دەكات، بەداخەوە ئاشكراشە كە هەموانیان چۆن داشۆراون لە
هەموو بیركردنەوە و بەهایەكی جوانی كوردانەی ڕاستەقینە.و كوردایەتیان بەو گەورەیی و
شكۆمەندیە كورتكردۆتەوە لە تەنا چەند پۆست و پلە و ئیمتیازاتێكی كاتی دونیای و هێندەی
هەوڵی خۆدەوڵەمەندكردن و كۆكردنەوەی سەرمایەی حەرام دەدەن نیوهێندە كوردایەتیەكی