داروخانی كۆمەڵگا لە مانا گشتیەكەیدا گوزارشتێكی زۆر ناسۆرە لە پرۆسیسێكی كارەساتبار. داروخان لە تەواوی بوارەكانی ژیان پێكەوە بۆ میللەتێكی ژێردەستەی وەك كورد، بە تایبەتی لەو دەمەی بۆخۆی و سەركردایەتیە سیاسیەكەی دەبنە بەشێك لە هۆكاری ئەو داروخانە، كارەساتێكە زۆر بە دەگمەن لە مێژووی گەلاندا بەم شێوەیە نمونەی هەبووە. لە هاوماناكانی داروخان: توانەوە، بەتاڵبوونەوە، دارزان، سوتان، پوكانەوە، بۆگەنبوون، ..تاد، لە تەواوی بوارەكانی: سیاسی، كۆمەڵایەتی، ئابووری، كەلتوری، ئاكاری، زمانەوانی، هونەری، روناكبیری...تاد. بە واتە داروخان كاتێك لەم بارەدا دەخوڵقێت و گشتگیر دەبێت، بە شێوەیەك قەیران و نەهامەتیەكان تێهەڵكێش دەبن بواری چارەسەر و ریفۆرم و رزگاربوون بە دەستی ئەو هێز و دەسەڵاتە خۆماڵیەی خۆی خوڵقاندویەتی زۆر ئەستەم دەبێت.
لە سیما دیارەكانی كۆمەڵگای داروخاو ئەوەیە، كە بە ووشیاری و ئاگایی تەواوەوە كار لە سەر دامەزراندنی سیستمی هیچ و پوچی و بونیادنانی وڵاتێكی دیستۆبی دەكات.
ئەوەی لە ئەمرۆدا لەم وڵاتەی ئێمە دەبینرێت، هۆكاری داروخان، دابەش دەبن بەسەر دوو رەهەندا: رەهەندی ناوخۆی و رەهەندی دەرەكی. لە رەهەندی ناوخۆیدا كۆمەڵگا و میللەتی كورد بە دەست دەسەڵاتی سیاسی كوردیەوە بە شێوەیەك زەلیل و دەچەوسێتەوە لە هەموو خەون و هیوایەكی بۆ رزگاربوون و ژیانێكی شەرفمەندانە بەتاڵ دەكرێتەوە، بۆیە خواستی گەرانەوەی بۆ ژیانێكی ژێردەسەتەی داگیركەران بوەتە خواستی بەشێكی زۆر لە توێژە ووشیار و خوێندەوارەكانی كۆمەڵگای كوردی و هەندیكجار، زۆر بەداخەوە دەكرێتە دروشم و بانگەشەی بۆ دەكرێت.
هەڵاتن بەرەو دواوە
یان خەونی گەرانەوە بۆ ژیانی ژێردەستەیی
خەونبینین و ئاواتخواستن بە گەرانەوە بۆ ژیانی ژێردەستەیی سەردەمی بەعس، ئەگەر بە دروشم و وتەیش بێت كارەساتێكە مێژوو لە سەر میللەتی كورد و دەسەڵاتی سیاسی ئەمرۆ و دوێنەیش وەك پەڵەیەكی رەش تۆماری دەكات. ئەوەی لە خەباتی مەدەنیانەی مامۆستایان و فەرمانبەران و كاسبكاراندا بۆ رزگاربوون لەو نەهامەتی و زوڵم و نادادی و چەرمەسەریانەی بە هۆی گەندەڵی و سیاسەتی چەوتی دەسەڵات كوردیەوە تێخزینراوە، دەبینرێت، ویستگەیەكی تری شكست و ئاشبوتاڵ و داروخانی میللەتی كوردە.
خوڵقاندنی ژیانێكی كۆمەڵایەتی پڕ لە ناسۆر و نەهامەتی و كولەمەرگی و دامەزراندنی سیستمێكی سیاسی هیچ و پوچ و واقعێكی ئابووی تەواو دراوخاو و بەتاڵكردنەوەی كۆمەڵگا لە عەقڵ و كەلتور و مۆراڵ و خەونەكانی، زۆر بە رەوانی خواستی گەرانەوە بۆ ژیانی ژێردەستەی و داگیركردنەوی باشور لە لایەن دوژمنانیەوە خۆش دەكات.
داروخانی ئابووری كوردی
سیاسەتی ئابووری كوردی لە سەپاندنی پرۆسەی بە تایبەتیكردنەوە تا بریاری دامەزراندنی ئابوری سەربەخۆ و فرۆشتنی بەرهەمە نەوتیەكان بە سەربەخۆی و بێ رەزامەندی حكومەتی ناوەند، لە ژێر چەتڕی ئەو خەونەی، كە ئێمە دەبینە خاوەن ئابووری سەربەخۆی خۆمان توشی قەیرانێكی وایكردوین ئەمرۆ و ئایندەمانی بە تەواوەتی رەش كردوە.
لە دوای ئەو تاڵانكاری و بە سیستمكردنی ئەو گەندەڵیەی لە ماوەی فەرمانرەوای كوردیدا بەرجەستەكراوە، سیاسەتی چەوتی ئابووری یەكێك لە هۆكارە هەرەسەرەكیەكانی واقعی قەیراناوی ئەمرۆی كوردیە. لە پرۆسەی بە سیستمكردنی گەندەڵی و تاڵانكاری موڵك و ماڵی گشتیدا، سەرمایەیەكی قێزەوەن لەم وڵاتەی ئێمە كەڵكە دەبێت. سەرمایەداری كورد جگە لەوەی نەفسیەتی دەڵاڵی هەیە و هیچ كات داهێنەر نەبووە، بگرە زۆر نانیشتمانی و بێ مۆراڵیشە. زۆر بە دەرونێكی ئارامەوە كار لە سەر مژینی خوێنی كۆمەڵگاكەی خۆی دەكات.
لە ژێر چەتری سیاسەتی بە تایبەتیكردنی ئابووری كوردستاندا لە دوای ساڵانی دوو هەزارەوە موڵكی گشتی هەمووی بە چەند قۆناغێك و بە تاڵان درایە چەند كۆنە سەركردەیەكی سیاسی و گروپێك لە دەوڵەمەندی نوێی شەریك بە پیاوانی سەركردە. لە ئەمرۆدا نەحكومەت و نەحیزبە كوردیەكانیش خاوەنی هیچ پرۆژەیەكی ئابووری ستراتیجی و گرنگ نین، لەم وڵاتەدا تەواوی سەكتەرەكانی ئابوری لە بوارە سەرەكیەكانی ( بەرهەمهێنانی چیمەنتۆ و بوارەكانی نەوت، پەیوەندیكردن، ئەنتەرنێت، ....تاد) بونەتە موڵكی چەند سەرمایەدارێك. دەرئەنجام دۆخێك خوڵقاوە حكومەت و حزبی كوردی بونەتە كۆیلەی ئەو سەرمایەدارانە، هەموو پرۆژە و بریارێكیان بۆ بەرجەستەكردنی ریفۆرمی ئابووری شكست دەخوات و كاریگەری لە سەر راستكردنەوەی ئەو هەڵە ستراتیجیانە نابێت، كە لە ماوەی پێشوودا ئەنجامیان داوە.
ئیفلاسی سیاسی كوردی
واقعی سیاسی كوردی لە ئەمرۆدا توشی جۆرێك لە داروخان و گومرایی بووە، رۆژ بە رۆژ زیاتر ئەم میللەتە بەرەو بێ ئومێدی و توانەوە دەبات. پرۆسەی سیاسی لە كۆمەڵگای ئێمەدا بووەتە تونێلی گومرایی. سیاسەتمەدار و خەڵكانی شارەزا و نیمچە شارەزا خۆیان بە تەواوەتی لە پرۆسەكە دوورخستوەتەوە و خەڵكانێكی برایم زەبۆكی سیاسی بونەتە دەمراستی كۆمەڵگای كوردیی و هەر رۆژێك بە سیناریۆیەكی بێ تام و بەتاڵ ئەم میللەتە داماوە چەواشە دەكەن. میللەتی بێ ئاگا و مێگەل لەم زەمینەیەدا زۆر بە ئاسانی دەكەوێتە داوی توێژێك لە كەسانی پۆپۆلیست و برایم زەبۆكی سیاسیەوە. راستیەك لەم دۆخەدا دەشاردرێتەوە، ئەویش ئەوەیە بۆ گومراكردن و شێواندنی راستیەكان توێژێك لە كەسانی بەناو روناكبیر و سیاسی، بە تایبەتی لە بەرەی ئۆپۆزسیۆن بانگەشە بۆ ئیفلاسی سیاسی دەسەڵاتی كوردی دەكەن، لە راستیدا ئەوەی، كە ئیفلاسی سیاسی كردوە، ئەوە كۆمەڵگای كوردی و توێژی روناكبیرانە نەك حزب و لایەن و سەركردە سیاسیەكانی دەسەلات و فەرمانرەوای. ئەم توێژە زۆر بەباشی خۆیان دەزانن چ دەكەن و چۆن ئەم نیشتمانە دەكەنە كۆمپانیای تایبەت و ئەم میللەتەیش دەكەنە كۆیلە و مێگەل. ئەوە ئێمەی میللەتین ناتوانین لە دەرەوەی ئەجندای سیاسی ئەمرۆی دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆن ژیانێكی نوێ بۆخۆمان بونیاد بنەینەوە. كۆمەڵێك كەسایەتی پۆپۆلیستی دەم كەفاوی دەبنە دەمراستی ئەم میللەتە و لە بری ئەم بریار و سیاسەت دادەرێژن. فەرمانرەوای كوردی، بە دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆنەوە تا ئەو گروپ و كەسایەتیە جەماوەریە پۆپۆلیستیانەیش، كە دەرئەنجامی سیاسەت و سیستمی هیچ و پوچی دەسەلات و ئۆپۆزسیۆن خوڵقاون تونێلێك بۆ گومرایی سیاسی كوردی دەخوڵقێن و دەرئەنجام بەس بۆخۆیان سود مەند دەبن.
لە نێوان دەسەلاتێكی فاشیل و گەندەڵ و ئیفلاس و ئۆپۆزسیۆنێكی فاشی و پۆپۆلیستی برام زەبۆك دا، راستیەك وونە، ئەویش ئەوەیە تا ئەمرۆ میللەتی ئێمە توانای دۆزینەوەو بونیادنانی رەوتێكی هزری سیاسی جەماوەری نوێی نیە. رەوتێك بە هێز كار لە سەر گۆڕینی واقعی سیاسی و ئابووری ئەم وڵاَتە بكات. رەوتێك ئەو ماڵ و موڵكە گشتیەی لە ماوەی چەند ساڵی رابردوودا دزراوە بگەرێنێتەوە بۆ خەڵك . لە بواری ئابووریدا سیاسەتێكی ئابووری نەتەوەی وبونیادنرانەی هەبێت، گیان بۆ ژێرخانی ئابووری كوردی بگەرێنێتەوە. بوارەكانی پیشەوەری و كشتوكاڵی و گەشتیاری .. تاد، ببوژێنێتەوە. كار لە سەربونیادنانی پرۆژەی ئابووری مەعریفە و ئابووری نوێ بكات.
رەوتێكی سیاسی بە هزر و دنیابینی و پرنسیپەكانی ئەمرۆوە كار لە سەر پرۆسەی رزگاری نیشتمانی بكات. لە راستیدا تا ئەمرۆ ئەم هزر و رەوتە بە هیچ شێوەیەك سیما رەواڵەتی دەرنەكەوتووە، چونكە بە واقعی ئەم پرۆسەیە بە حیزب و جوڵانەوەی سیاسی ناكرێت، بەڵكو بە خەباتی جەماوەری و هەڵوێستی توێژی روناكبیر و كەسانی دڵسۆز و نیشتمان پەروەر ئەنجام دەدرێت.