ئەمە لەسایەی ٣٠ ساڵ حوکمڕانی و دەسەڵاتی کوردی و سەرۆک برا گەورە
سابیری سەندیکا
ئەوروپییەکان خەونی گەورەیان گەیشتنە بە ئەمریکا، بۆچی هەموو ئایینەکان باسی بەهەشت دەکەن، کەبەهەشت کە بریتییە لە یۆتۆپیایەک، کە ئێمە بەشوێنیدا دەگەڕێین". چونکە ئەمریکا نان و ئازادی پێکەوە دابینکردوە بۆیان.
کۆچ ( بریتیە لەجوڵانی مرۆڤەکان لەشوێنێکەوە بۆ شوێنێکی تر بۆ ماوەیەکی درێژخایەنى چەند سالى یا هەتاهەتایە بەمەبەستی بەدیهێنانی ئاسایش و ئامانجێک یان بەدیهێنانی خەونێک کە لەشوێنی خۆیان ناتوانن بەدەستی بهێنن ) . هۆکارەکانی کۆچکردنی گەنجانی هەرێمی کوردستان ئەم کۆچە، کۆچێکی مەترسیدارە بۆ ئینتیمای نەتەوەیی کورد، کۆچێکی مەترسیدارە بۆ داهاتووی ئاسایشی نەتەوەیی کورد". چین؟ "ئەم کۆچە پەیامێکە لەوەی نەمانتوانیوە دڵنیایی بۆ خەڵکی کورد دروست بکەین بۆ ئەوەی دڵنیابێت لەوەی منداڵەکانی داهاتوویان هەیە، ئەم کۆچە پەیامە بۆ ئەوەی کە گەنجی کورد خەڵکی کورد دەڵێت سیستەمێکی باشتری دادپەروەری دیموکراسی راستەقینەم دەوێت". هۆکارێکی دیکەی رۆیشتنی خەڵک بۆ ئەوە دەگەڕێنێتەوە، بەوەی "خەڵک لەوە هەڵدێت، کە داعش کۆتایی نایەت، دوێنی بەعس بوو، ئەمڕۆ داعشە، سبەی حەشدی شەعبییە، دوو سبەی شتێکی دیکەیە، خەڵک بێهیوادەبێت لەوەی کێشە سیاسییەکانی ئەم کۆمەڵگایە بەرەو چارەسەربوون بچن". هۆکارەکانی رۆیشتنی گەنجان بۆ دەرەوەی وڵات، سەردەمانێک لە پێناوی نیشتیمان و کوردایەتی خەڵک کۆچی دەکرد بۆئەوەی وەک مرۆڤ حسابمان بۆبکرێت وەک مرۆڤ بژین لەدەستی ڕژێمی سەدام دوژمنی داگیرکەر رزگارمان بێت ،بەڵام ئێستالەدوای ٣٠ساڵ لەدەستی سەرانی کوردو بێ باکی دەسەڵاتی کوردی لە کوردستانی عێراق و نەبوونی ژیان و گوزەران و نە بوونی ئازادی و تەعینات و بێ بەهاکردنی ژیان ،دوای هەلبژاردن مووچەیان کردەوە ٤٠ڕۆژو پەنجارۆژی خەڵکی سەری خۆیان هەڵدەگرن بەداخەوە ئەی نیشتیمان کەخەڵکانێک حوکمت دەکەن کەبەزەییان نیە نەبەخۆت و نەبەهاونیشتیمانیەکانت دەست بەسەر هەمووشتێکدا گیراوە لەسەر بچوکترین قسەش لەکوچی زیندانت دەکەنبمبورە ئەی نیشتیمان ئەی خەلکە بێ نازەکەی... ئەگەر هۆکارەکانی گەیشتن بە دەرەوە ئاسان بێت، زۆر لە خەڵک گەشت دەکەن و کەمینەیەک دەمێنێتەوە". ئەم دۆخەی گەشت کردنە ناسرووشتی لەقەڵەمی دەدەم و دەڵێم" ئەمە هەڵاتنە، لە نیشتیمان کە کوردستانی عێراقە ئەمە بە هیوای گەیشتن بە بەهەشت نییە، ئەمە ئومێدی هەڵاتنە لە دۆزەخ"کە عێراقە
ئەوەی گرنگە ئەوەیە ، هەموان ئەم راستیە ئەزانن تا هەژاریی ، ستەم ، شەر ، گەندەڵی و تاڵانی لەم وڵاتانەدا هەبێ ، وەتا هیچ خاوەنداریەتیەک و بەر پرسیاریەتیەک بەرامبەر ژیان ، کەرامەت وە داهاتووى تاک و هاولاتى نەبێ لەم ولاتانە کە خەلک لێوەى کۆچ ئەکەن دیاردەی کۆچ بەردەوام نەبێت بەرەو هەر شوێنێک دور بێ لە نیشتیمانى دایک هەتا ئەگەر لە دەریاکانیش ترسی نقوم بون هەبێت ، ئەمەش بەڵگەیە کە ژیان چ دۆزەخێکە لەو وڵاتانەی کۆچ بەر لێوەی کۆچ دەکەن ، بۆیە کۆچ بەرەو هەر شوێنێک دەکەن بێ گوێدانە هەر مەترسیى و ترا ژیدیایەک هەتا ئەگەر ببنە خۆراکى نەهەنگەکانى ناو دەریاکان .
یەکێک لە هۆکارەکانی ئەو کۆچە بێهیوابوونی خەڵکە لە کێشە ئابوورییە کەڵەکەبووەکان و کێشە سیاسییەکان و ملاملانێی نێوخۆیی لایەنەکان".لە کوردستانی عێراق
ئەمە فەشەلی سیاسی و حوکمڕانی سی ساڵەیان بەتەواوی دەرکەوت حوکمی بارزانی تالەبانی و باوکی هەژان
ئەم حالەى ئێستا ئەبینرێ ئەنجامدانى هەموو جۆرە تاوانێکى گەورەیە بەرامبەر گەلان و خەلکى هە موو ئەم شوێنانە کە نیشتیمانیان لێ کراوەتە دۆزەخ و دوژمن لە لایەن هێزە بەرژەوەندى خوازەکانى جیهان بە هاوکاریى دەسەلاتدارە نا نیشتیمانى وە نا بەرپرسەکانى ناوخۆى وەلاتەکانیان .
پرسیار لەوەدا نییە چەند کەس رۆیشتووە، بەڵکو چەند کەس ئارەزووی رۆیشتن دەکات؟" لە کوردستانی عێراق
ئەم کۆچکردنە کێشەیەکی ئابووری و سیاسیی و کولتووری و بووتە تەحدایەک بۆ هەموو دونیا".
بەهۆی شەڕو ناکۆکی لە وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەراست دیاردەی شەپۆلی پەنابەران بە هەموو ڕێگەیەکی ئاسمانی وشکانی وە دەریایی بوەتە دیاردەو هەواڵی ڕۆژانەی میدیاکانی ئەورپاو جیهان ، لە زۆر ناوەندى سیاسى ، ئەکادیمى ، وە کۆمەلایەتى ڕۆژئاوایەکان ئەم شەپۆلی پەنابەرانە بەهەرەشە بۆ سەر داهاتوی ئەوروپا دەزانن لەرووی ئابوری ، فەرهەنگی ، ئاینی ، دیمۆگرافى وە هەتا داهاتووو ئاسایشی نەتەوەییان بەتایبەت پاش سەرهەڵدانی بزوتنەوەی ئیسلامی سەلەفی و قاعدە و داعش ، ئەزمونی ئەوروپایەکان ئەوەیە کە ئەڵێن موسوڵمانەکان جگە لەوەی کە پەناهەندە و کۆچ بەرن لەوڵاتانی ئەوان بەڵام نایانەوێت تکاملبکەن لە کۆمەڵگای مۆدێرن و لیبراڵی ئەوروپا .
هەروەها یەکێک لە هۆکارەکانی تری کۆچکردنی گەنجان لە هەرێمی کوردستان هەروەها هۆکارەکانی تریش نەبوونی پەروەردەیەکی باشە"، سیستەمی پەروەردە لە وڵاتی ئێمەدا، کە کوردستانی عێراقە حکومەتی ئێمە، دەوڵەتی ئێمە، کە عێراقە روانگەی کۆمەڵگای ئێمە، رێکنەخراوە بۆ ئەوەی، کە مرۆڤێکی بەرهەمهێنەری زانای خۆگری تێدا دروستببێت".
کۆچ ، وێرانی ، بێ هیوایی و بەدبەختى وە کارەسات سیماى گەورەی وڵاتانی جیهانى سێیەمە بە تایبەتیش وڵاتانی عەرەبى و ئیسلامی ، هەڵبەتە بە کوردستانیشەوە ، حتمەن چارەسەری ئەم گرفتە گەورانە فکری گەورەی گەرەکە ، بۆیە تا فکرى گەورە ، هوشیارى فراوانى جەماوەرى وە خەلکى فریادرەس دروست نەبێت ، نادیار ى ئایندە ، وێرانى ، ژیانى پر مەینەت وە کۆچ بەرەو دنیای ون و دەریاکان بەردەوام ئە بێت
ئەو کۆچەی ئێستا لە ئەوروپا دەیبینین "بووەتە کێشەیەکی جیهانی"، پێشیوایە ئەمە "کۆچی قەیرانی رۆژەهەڵاتی ناوەڕاستی موسڵمانە، کە ناتوانێت بەیەکەوە هەڵبکات، پێکاهاتەکانی یەکتر قەبووڵ ناکەن، سیستەمی مۆدێرنی دەوڵەت قەبووڵ ناکەن، دوای 100 ساڵ وڵاتەکانیان هەمووی شکستی هێنا، ئەم کۆڕەوە گشتییە بەرئەنجامی فەشەلهێنانی دەوڵەتە مۆدێرنەکانی جیهانی ئیسلامییە. ئێمەی کورد بەتەنیا نین".
لاوازی پاشکەوتوویی دامەزارەوەی دەوڵەتی ئێمە، هەر لە پەروردەوە تاوەکو دەگاتە بەشە سیاسییەکەی، کە بەڕێوەبردنی دەوڵەتە تاوەکو پەرلەمان و بەڕێوەبردنی کاروباری ئابووری، کە خراپترین شێوەی سیستەمی ئابووری لە وڵاتی ئێمەدا".
لەدوای شەڕی جیهانی دووەم ، مافی کۆچ و پەنابەرى بەگوێرەی پەیمانی جنێف بۆ مافی مرۆڤ لەساڵی 1948 بۆ ئەو کەسانە فەراهەم کرا کە لەوڵاتێکەوە بەتایبەتی وڵاتانى سوسیالیستەوە کۆچ بکەن بۆ وڵاتانى ئەوروپای ڕۆژئاوا ،
بۆ ئەوە دا "وڵاتی ئێمە ئەزمونێکی خراپی گەندەڵی پێشکەشکردووە، تەنیا حکومەتێکی باش دەتوانێت لێپێچینەوە لەگەڵ گەندەڵکاراندا بکات، گەندەڵکار سزا نادرێت، لە پرۆسەی چاکسازیدا بەلاوە دەنرێت، لە کوردستاندا چاکسازیخواز نییە".
ئەوروپا بەپێچەوانەى کەنەداو ئەمریکا و هەندێ وڵاتی تری ئەمریکای لاتینی وڵاتی کۆچکردن نین بەڵکو دەوڵەتی نەتەوەیین بۆیە ئەگەر شەپۆلی پەنابەران بەم جۆرە بەردەوام بێت کە هەموو روداوەکان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەراست و باکوری ئەفریقا و هەتا ئەفریقیا ئاماژە بەوە دەکەن کە زیاتر بێت ، ئەوا ژیان و گوزەرانی خەڵکی کۆچ بەرو پەنابەر ئەشێ دوچاری گرفتی جددی ببن بەتایبەت کە ئەوروپا بەهەر هۆکارێک توشی قەیرانی دارایی و ئابوری ببێت بەهەمان جۆر کە لە ساڵانی سیەکانى سەدەی رابردوو بینرا کە بوو بە هۆى جەنگ و قر کردنى جولەکەکان ، بۆیە کۆچی بەلافاوی گەنجانی وڵاتان دارماو جگە لەوەی کە وڵاتەکانیان بەتاڵ دەبێت لە هێزی گۆرانکاری گەورە دەبنەهۆی زیادبونی بیری توندرەوی لەوڵاتانی ئەوروپا .
تاکی کورد وەک مرۆڤی کورد لە قەیرانێکدایە، کە بۆشاییەکی رۆحی و سیاسی رووبەڕووبووەتەوە، ئەوەی تاوەکو دوێنی باسی ریفۆرمی دەکرد، ریفۆرمەکانی بەدی نەهێنا، ئەوەی بەڵێنی بەخەڵک دەدا، کە دەتوانێت گۆڕانکاری بنچینەیی لە سیستەمی سیاسی ئەو وڵاتەدا بکات، رووینەدا، ئەوەی پێیوابوو لە رێگەی پەیامێکی ئایینییەوە تاکی کورد دەبێت تاکێک بێت بگەڕێتەوە بۆ ناو ناخی خۆی و پەروەردەی ئایینی بیکات بە مرۆڤێکی باش، جارێکی دیکە بێهیوای کرد".
ئەوانەی کۆچ دەکەن تەنیا کەسی بێکار نین، تەنیا کەسێک نین کە هەژارن، بەشێکیان بێکارە، بە پێچەوانەوە بەشێکیان گوزەرانیان باشە و پارەیان هەیە، لە هەمووشی گرنگتر کە دەزگاکانی راگەیاندن باسی ناکەن کۆچی تەنیا مرۆڤی کورد نییە، کۆچی سەرمایەیە، دەوڵەمەندەکان و خوداپێداوەکانی کوردە، کە وردە وردە پارەکانیان کۆدەکەنەوە و دەیبەن بۆ ناوچەیەکی ئارام".
لەم ولاتانەى ئەوروپى کە کۆچبەرو پەنا بەری موسلمانى هەیە ڕۆژ نیە لە دامەزراوەکاندا هەر لە باخچەی مناڵانەوە تا شوێنی کارو نیشتەجێ بون بەجۆرێک لە جۆرەکان بەیەکداچونی/ تێادم ی فەرهەنگی ، فۆرمی ژیان وە پەروەردەیی دروست نەبێ لەگەڵ ئەوانەی کە پاشخانی ئیسلامیان هەیە . هەرچەندە لە ئەوروپای ڕۆژئاوا ئازادیە ئاینی و کەسیەکان پارێزراوە وە ڕێز لە جیاوازیەکان دەگیرێ ، بۆ نمونە لەباخچەی مناڵان ئەو مناڵانەی کە موسڵمانن لەبری گۆشتی بەراز گۆشتی تریان بۆ ئامادەدەکەن بەڵام هەندێ هەڵسوکەوتی خەڵکانی موسوڵمان کە پێویست نیە وابکەن وەک تحدی دەبینرێت لای ئەوروپیەکان . بۆیە ترس لە زیادبونی ژمارەی دانیشتوانی بێگانە و بەتایەت موسڵمان
"ئەم کۆچە پەیامێکە لە مرۆڤی کورد بۆ حکومڕانی هەرێمی کوردستان کە نەمانتوانیوە مۆدێلێکی دیموکراسی راستەقینە دروست بکەین، کە بتوانێت لە خاکێکی بەپیت و خێر و بەرەکەتێکی بەپیت وەبەرهێنانێکی ئیداری حکومڕانی باش بکەین بۆ ئەوەی مرۆڤی کورد لە وڵاتەکەی خۆیدا سەربەز بێت خاک و نیشتمانی خۆی بپارێزێت، دەبوو ئێمە کارێکی وامان بکردایە، کە ئێستا وڵاتانی دیکەی دونیا چاویان لەوە بایە لە وڵاتی ئێمە نیشتەجێ ببن".
لە 5/9/2015 کاتێک سەرکردە سیاسیەکانى ئەڵمانیاو نەمسا بەهۆی دیمەنی خنکانی مناڵی کوردی کوبانى ئایلان بۆ هاوسۆزیان بەرامبەر پەنابەران و کۆچ بەران بریاریان دا سنورەکانیان بکەنەوە توشی رەخنەی توند بونەوە لەلایەن هەندێ میدیاو سیاسیەکانى وەلاتانى ترى ئەوروپى بەجۆرێ رابەرە سیاسیەکانی نەمسا و ئەڵمانیابان بەسادەو لاواز وەسف کرد ، وە هەتا میدیاى راسترەوەکان 5/9/2015 بە سەرەتای کۆتایی پێ هاتنی ئەوروپا وەسف کرد .
قەلەقی خەڵک لەو وڵاتەی ئێمە رۆڵی هەیە، ئەوانەی لە کوردستان روو لە دەرەوە دەکەن95% زیاتر لەو گەنجانەن کە تەمەنیان لەنێوان 15 بۆ 25 ساڵانە"
هۆکارێکی دیکەی کۆچکردنی گەنجان بۆ لاساییکردنەوە دەگەڕێنێتەوە و دەڵێت "لاساییکردنەوەیە لە هەموو دونیادا گەورەترین دەردە، لە راستدا ئەوانەی دەڕۆن بەشێکی گەورەی لاساییکردنەوەیە".
دیاردەی کۆچ هەمیشە بەدرێژایی مێژووی مرۆڤایەتی بونی هەبوە و هەیە وە بەردەوامیش دەبێت تا هۆکارەکانى سروشتى ، ئابورى ، کۆمەلایەتى وە سیاسى و شەرو کێشەکان بەردەوام بن ، وە هەتا ژیان هەبێ لانى کەم یە کێ لەم هۆکارانە بە هۆى حەتمیەتى دیالیکتیکى ژیان ئامادەیی ئەبێ کە ئەبنە هۆى کۆچ .
هۆکاری کۆچکردن هەرچیەک بێت یەک ئامانجی هەیە ئەمیش فەراهەم کردنی ئاسایشە جا ئاسایشی ئابوری ، کۆمەڵایەتی یان سیاسی بێت کە لە بەر هەر هۆیەک بێ لە شوێن و وەلاتى دایک ئەم ئاسایشە بوونى نیە
لەسایەی دزوجەردەکان لە عێراق و کوردبوون و خەبات و تێکۆشانی ڕابردوو بۆتە مایەی شەرم.
ئەمە لەسایەی 30 ساڵ حوکمڕانی و دەسەڵاتی کوردی و سەرۆک برا گەورە ..
09/11/2021
وتارەکانی تری نوسەر